به گزارش الف، با خروج آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک عملاً توازن توافق هسته ای به شدت بهم خورده و بسیار بعید است در آینده حتی با وجود اقدامات جبرانی اتحادیه اروپا، روسیه و چین نیز اجرای برجام به روال سابق بازگردد. اگر چه در زمان ریاست جمهوری باراک اوباما نیز ایران با وجود پایبندی به تعهدات به اذعان گزارش های آژانس بین المللی انرژی اتمی از روند اجرای برجام از سوی کشورهای غربی علی الخصوص آمریکایی ها انتقاد داشت.
با کناره گیری آمریکا از توافق هسته ای، عملاً روند بازگشت تحریم ها آغاز شده و از اواسط مرداد ماه تحریم های ثانویه آمریکا در بخش حمل و نقل و خودروسازی اجرایی خواهد شد. سپس در آبان ماه تحریم ها علیه ایران در بخش بانکی و انرژی اعمال خواهد شد. اگر چه واشنگتن در ابتدا بدنبال این بود که به یکباره با فشار آوردن به کشورهای ثالث، صادرات نفت ایران را به شدت کاهش دهد اما اخیراً اعلام شد که در موارد خاصی ممکن است معافیت هایی نیز صادر شود اما مشخص نیست در ماه های آینده مجوز این معافیت ها نیز ادامه یابد یا خیر.
همزمان دولت روحانی، مذاکرات و رایزنی های گسترده ای با کشورهای اروپا برای اخذ تضمین های لازم در راستای نفع ایران از اجرای برجام انجام داده است. مذاکراتی که به اذعان دولت هنگام ارائه بسته پیشنهادی اولیه در اواسط تیرماه ناامید کننده بوده است.
اتحادیه اروپا تلاش دارد تا با اعمال مقررات مسدود کردن تحریم ها، شرکت های قاره سبز را به ادامه سرمایه گذاری در ایران مجاب نماید. اما عملاً بسیاری از شرکت های اروپایی بعد از کناره گیری آمریکا از توافق هسته ای از ایران خارج شده اند. راهکار دیگر بهره گیری از بانک سرمایه‌گذاری اروپا برای برقراری و حفظ کانال مالی با ایران می باشد. اما ورنر هویر، رئیس این بانک چند روز قبل ضمن حمایت از برجام، نه تنها اعلام کرد که نمی توانند در ایران سرمایه گذاری کنند بلکه گفت هیچ بانک اروپایی دیگری نیز در وضعیت فعلی نخواهد توانست سرمایه گذاری لازم را انجام دهد.
البته برقراری کانال بانکی نیز منوط به تصویب لوایح مقابله با پولشویی و تامین مالی تروریسم بوده که تا کنون محقق نشده است.
در این راستا روزنامه وال استریت ژورنال گزارش داده که کشورهای اروپایی تلاش می کنند تا کانالی مالی لازم برای حفظ روابط پیش از شروع تحریم ها از دو هفته آینده را ایجاد کنند.
نکته مهم دیگر این است که اروپایی ها از همان روزهای اول آغاز مذاکرات بعد از خروج ترامپ از برجام عنوان داشتند که نمی توانند هیچ تضمینی به ایران بدهند و از سوی دیگر نیز بانک‌ها و شرکت‌های اروپایی اجباری به پذیرش سیاست های دولت عضو اتحادیه ندارند و همین ادامه کار را مشکل تر می کند.
به همین دلیل بود که محمد جواد ظریف اخیراً در گفت و گو با یورونیوز صراحتا عنوان کرده بود اگر اروپایی‌ها واقعا به حفظ برجام علاقه دارند باید آماده هزینه کردن باشند و ایران نباید تنها طرف حاضر در توافق باشد که هزینه کرده است.
بیشتر بخوانید:
ظریف: بسته پیشنهادی اروپا رضایت بخش نبود/ فروش نفت در برابر کالا مطرح نیست
۱۳ آبان؛ ضرب‌الاجل پایان مذاکره برجام اروپایی؟
اگر چه برخی به شکاف بین اروپا و آمریکا بر سر موضوعاتی مانند ناتو و جنگ تجاری حساب باز کرده که از این رهگذر شاید بسته پیشنهادی بهتری به ایران ارائه شود اما بدلیل پیوندهای تاریخی دو سوی آتلانتیک، قدرت مانور اروپا و فشار آمریکا که در آینده احتمالاً شدیدتر خواهد شد چنین انتظاری احتمالاً هرگز محقق نمی شود. حتی برخی این فرضیه را مطرح کرده اند که احتمال ارائه بسته پیشنهادی نه چندان قوی بعد از شروع تحریم ها از سوی آمریکا وجود دارد.
بر اساس سناریوی فوق در این صورت ایران چاره ای جز پذیرش پیشنهاد اروپایی ها ندارد. البته در عمل بسیار بعید است بسته پیشنهادی که منافع حداقلی ایران را تضمین ننماید از سوی کشورمان مورد قبول واقع شود.
از این رو ضرورت دارد دولت برنامه جدی داشته باشد تا ضمن ادامه گفت و گوها با اتحادیه اروپا، زمینه اجرایی شدن سناریوهای دیگر را نیز فراهم آورد. به همین دلیل بود که رهبر انقلاب دیروز در دیدار سفیران، کارداران و مسئولان وزارت امور خارجه فعال کردن ظرفیت‌های استفاده‌نشده یا کم استفاده شده در کشور را مهم دانستند و افزودند: مذاکرات با اروپایی‌ها قطع نشود اما نباید معطل بسته اروپایی ماند بلکه باید کارهای فراوان لازم در داخل کشور را دنبال کرد.
بیشتر بخوانید:
سفیر انگلیس در تهران: به دنبال تاریخ واحدی برای اجرای بسته پیشنهادی به ایران نیستیم
در واقع لازم است تا دولت سیاست چند جانبه ای را در پیش بگیرد تا ضمن دوری از شعار و بی تحرکی در داخل با بهره گیری از دیپلماسی گسترده و افزایش ارتباطات با کشورهای مختلف زمینه تخفیف و مدیریت مشکلات پیش آمده احتمالی بوسیله تحریم های جدید را فراهم آورد؛ چرا که بر اساس گفته های رئیس جمهور آمریکا هدف واشنگتن اعمال تحریم ها برای فشار به مردم و به چالش کشیدن ثبات داخلی ایران در راستای تسلیم شدن و یا براندازی می باشد. بنابراین احتمال اینکه ترامپ علاوه بر فشار به ایران به کشورهای اروپایی، روسیه و چین نیز فشار مضاعفی وارد نماید تا تهران را تنها بگذارند وجود دارد و همین امر وظیفه را در پاسداشت منافع ملی چند برابر می کند.