الف - آیا تصویب توافق هسته ای توسط شورای امنیت تاثیری بر اعتبار آن دارد؟

آیا تصویب توافق هسته ای توسط شورای امنیت تاثیری بر اعتبار آن دارد؟

بخش تعاملی الف- سالار نامدار وندایی، 9 فروردین 94

هرتوافق بین المللی وسیله ای است که اراده های طرفین را در موضوعی مشخص نظم بخشیده ، ثبت و ضبط می کند.ضمانت اجرای هر توافق بین المللی حاکمیت مطلق و کامل کشورهاست که تصمیم می گیرند با حسن نیت به تعهد بین المللی که پذیرفته اند پایبند باشند و طبیعی است که این پایبندی تا جایی است که یک کشور توافق بین المللی را با منافع ملی خود همسو بداند.بعبارتی دیگر همانگونه که بارها اتفاق افتاده کشورها تا جایی به تعهداتشان عمل می کنند که تامین کننده منافع آنها باشد،هیچ اصلی از اصول حقوق بین الملل در صدد تحمیل تعهد یا تعهداتی به کشورها نیست که مغایر با منافع ملی آنها باشد،چرا که این مساله با اصل حاکمیت هرکشوری در تضاد است.

توافق احتمالی که بین ج.ا.ایران و گروه کشورهای۱+۵ حاصل شود از هر حیث یک توافق و معاهده بین المللی است چون اولا بین چند کشور و بصورت کتبی منعقد می شود،ثانیا این انعقاد توسط مقامات صلاحیت دار کشورهای درگیر صورت می گیرد و ثالثا این توافق در باره موضوعی است که آثار بلند مدت داخلی و بین المللی برای طرفین به بار خواهد آورد(به همین دلیل هم نمی تواند یک توافق ساده یا اجرایی باشد)

حقوق بین الملل به صراحت مراحل انعقاد یک معاهده معتبربین المللی را مشخص کرده است:۱.مذاکره در مورد مفاد معاهده۲.امضاء معاهده توسط مقام صلاحیت دار بعد از اتمام مذاکرات(مثلا وزیر خارجه)۳.تصویب معاهده توسط رکن صلاحیت دار داخلی کشورها(در ایران؛تصویب قوه مقننه و امضای رئیس جمهور) ۴.تودیع اسناد تصویب بین طرفین یا امین معاهده.

مراحل فوق برای انعقاد و لازم الاجرا شدن یک معاهده هم لازم هستند و هم کافی،و با طی آنهاست که یک معاهده قدرت اجرایی پیدا می کند و لازم الاجرا می شود،اقدامی اضافی بر موارد فوق(بعنوان مثال تایید توسط شورای امنیت) نه بر الزام آور بودن معاهده ای می افزاید و نه تاثیری بر قدرت اجرایی آن دارد.اگر کشوری تصمیم بگیرد معاهده ای را که امضا کرده، اجرا نکند طی مراحل چهارگانه فوق کافی است تا مسئولیت بین المللی ایجاد شده و کشور خاطی محکوم شود.

ارسال توافق احتمالی بین ج.ا.ایران و گروه کشورهای۱+۵ به شورای امنیت برای تصویب،یک اقدام اضافی و غیر لازم محسوب می شود که بنظر می رسد طرح این مساله نتایجی حاشیه ای و البته مهم برای کشورهای غربی و امریکا در پی خواهد داشت از جمله اینکه؛
۱.امریکا همیشه شورای امنیت را بعنوان نماینده جامعه جهانی و مسئول حفظ صلح و امنیت بین المللی معرفی کرده که همه ی کشورها باید تابع و مطیع تصمیمات آن باشند،به همین دلیل تلاش می کند توافق احتمالی را که بین ج.ا.ایران و گروه کشورهای ۱+۵ منعقد خواهد شد،توافقی بین ایران و «جامعه جهانی» جلوه دهد که با این کار مساله بمراتب پیچیده تر خواهد شد چرا که گروه۱+۵،شش عضو اما شورای امنیت پانزده عضو دارد،اعضایی با علایق،مواضع و منافعی متفاوت!

۲.ج.ا.ایران همواره یکی از منتقدین پیشگام ساختار و ترکیب ناعادلانه ی شورای امنیت، بدلیل حق وتو و نابرابر برخی اعضای آن،بوده است و بارها اعلام کرده قطعنامه های صادر شده توسط این شورا در مورد مساله هسته ای را نامشروع و ناعادلانه می داند،حال اگر توافق احتمالی بین ج.ا.ایران و گروه کشورهای۱+۵ برای تصویب به شورای امنیت فرستاده شود،به معنی پذیرفتن ضمنی جایگاه و اقدامات شورای امنیت در پروسه هسته ای توسط ایران خواهد بود،اقداماتی که تا به امروز توسط مقامات جمهوری اسلامی ایران همواره محکوم شده اند.

۳.شاید اینگونه تصور شود که طرح تصویب توافق احتمالی توسط شورای امنیت بدلیل ساز مخالف منتقدان داخلی دولت امریکا است،اما باید توجه داشت این مساله داخلی محسوب شده و مشکلی است که به سیستم سیاسی امریکا مربوط می شود و باید در چارچوب سازوکارهای داخلی نیز حل و فصل شود،شورای امنیت وظیفه ای در قبال تضمین معاهدات بین المللی ندارد.

شاید بهتر باشد بجای ارسال توافق احتمالی به شورای امنیت،این شورا خود بصورت خودجوش اقدام کرده و با صدور یک قطعنامه یا اعلامیه از انعقاد آن استقبال کند،اقدامی که انجام آن می تواند تا حدودی این شورا را به رسالت اصلی خویش نزدیک گرداند.