الف - فکوهی: نوکیسه ها فخر فروشی می کنند

ناصر فکوهی جامعه شناس برجسته کشور گفت: در اروپا خیلی کم می بینید که خانواده ها پول های فراوان و بی رویه را به فرزندان خود بدهند در حالی که در ایران این گونه نیست و خودنمایی در نسل دوم بسیار مشاهده می شود.
ناصر فکوهی استاد دانشگاه در برنامه پایش گفت: رفتار متعادل و عقلانی در بین مردم در برابر رابطه با خارج از کشور وجود ندارد. در طیف گسترده‌ای از کالاها خرید کالای خارجی لزوما به دلیل فخرفروشی نیست. متأسفانه برخی تولیدکنندگان به دلیل عملکردشان باعث بی اعتمادی مردم نسبت به تولیدات داخل شده‌اند.

وی گفت: اختلاف طبقاتی و اختلاف درامدی در کشور افزایش یافته است و این باعث اشرافیت‌گرایی و مصرف‌گرایی در کشور رواج پیدا کند. پدیده نوکیسه‌ها در ایران در وضعیت خطرناکی قرار گرفته و افرادی هستند که یک شبه میلیاردر شده‌اند. این افراد باعث رشد مصرف کالاهای لوکس در کشور شده‌اند.

این استاد دانشگاه در ادامه سخنان خود با اشاره به اینکه نوکیسگی در کشور به بدترین حالت ممکن وجود دارد و به نسل بعد هم منتقل می‌شود اظهار داشت: پول اینقدر در جامعه اهمیت پیدا کرده که به یک دارو برای درمان بیماری تبدیل شده است! جدال سرمایه‌گذاری صنعتی و سرمایه‌گذاری پولی به اوج خود رسیده و همین باعث ورشکستگی کشورهای صنعتی شده است. شاهد رانندگی نوجوانان تهرانی با خودروهای میلیاردی هستیم که این نشان دهنده وضعیت خطرناک کشور است. سیستم اقتصادی ایران مانند سیستم سرمایه‌داری آمریکایی و از نوع بد آن شده است که صرفا سرمایه‌داری پولی است. دولت خوب دولتی نیست که اصلا در اقتصاد دخالت نکند بلکه باید دخالت مسئولانه کند.

وی افزود: با فناوری صرف جایگاهی در دنیا نخواهیم داشت و سرمایه‌گذاری روی فرهنگ بسیار مهمتر از سرمایه‌گذاری در فناوری است. تفکر گدا اندیشی باید در کشور برچیده شود. از زمانی که پول نفت وارد کشور شد ارزش کار در کشور از بین رفت و پول تبدیل به همه چیز شد.

ناصر فکوهی جامعه شناس برجسته کشور گفت: در حال حاضر فروش کالا تنها با استدلال ملی گرایی امکان پذیر نیست. نوکسیگی در بدترین شرایط خودش است که اکنون درکشور با آن روبرو هستیم.

ناصر فکوهی شب گذشته با حضور در برنامه اقتصادی پایش اظهار کرد: هویتهای محلی ونگاه جهانی مسئله ملی گرایی راتحت تأثیرقرارداده است. ما در روند ساختن دولت ملی و یک ملت قدرتمندترهستیم و چندان منطقی نیست فقط با استدلال ملی گرایی دراین جهان محصولات خود رابه فروش برسانیم.

وی با تأکید بر علت اختلافات طبقاتی بعنوان رواج مصرف های فخرفروشانه در کشور گفت:افزایش فاصله طبقاتی درجامعه یک نوع اشرافیت گرایی و مصرف گرایی اشرافگرا به وجود می آورد و در این اختلاف طبقاتی است که مصرف فخرفروشانه ونمایشی در جامعه افزایش پیدا میکند. پایه تمامی جوامع متعادل طبقه متوسط است که متعارف مصرف شان نه فخر فروشانه است و نه شکل خاصی دارد.

این جامعه شناس برجسته کشور در پاسخ به این سؤال مجری که مردم ما چه پاداشی از خودنمایی و فخر فروشی می گیرند که این کار را انجام می دهند گفت: بخش اعظمی از پاسخ سؤال شما در فرآیند تولید ثروت در جامعه ایرانی است.این فرآیند پدیده ای را به وجود آورده که کسانی که خیلی پولدار می شوند و عقیده ای هم به این ندارند که این پول برایشان باقی بماند به سرعت می خواهند نمایش بدهند که موقعیت طبقاتی شان تغییر کرده است. این (نوکیسه ها)کسانی هستند که مصرف اجناس لوکس را بالا می برند و چون خیلی ساده پول را به دست می آوردند خیلی ساده هم خرج می کنند و متأسفانه این کار را بعنوان یک فرهنگ به نسل بعد منتقل می کنند.

وجود بدترین شکل نوکسیگی در ایران
فکوهی ادامه داد: در اروپا خیلی کم می بینید که خانواده ها پول های فراوان و بی رویه را به فرزندان خود بدهند در حالی که در ایران این گونه نیست و خودنمایی در نسل دوم بسیار مشاهده می شود. برخی جوانان ۱۸ ساله ایرانی ماشین های ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تومانی را سوار می شوند و این نوکسیگی در بدترین شرایط خودش است که اکنون درکشور با آن روبرو هستیم. فرد نه تنها خودش این پول را به راحتی خرج می کند و دور می ریزد بلکه دست فرزندانش هم می دهد تا خرج کنند و این گونه رفتارها بعد درجامعه تبدیل به یک آسیب عمومی می شود و باعث می شود سیستم اجتماعی ما به سمت پول درمانی برود.

وی یادآور شد: اکثر مردم جامعه ما تصور می کنند پول داروی معجزه آسایی است. در حقیقت سرمایه داری پولی است که در سطح جهان این مصیبت را به وجود آورده و کشورهای صنعتی را ورشکست کرده است. سرمایه داری صنعتی بعد از جنگ جهانی دوم توسط سرمایه داری پولی به شدت ضربه خورد.

تولید کننده و صنعت گر راه نجات کشور
فکوهی در واکنش به این گفته مجری که نقش پول برای کار آفرینان در درجه سوم و چهارم است گفت: متأسفانه اکنون در ایران نمی بینیم که سیستم اجتماعی به دنبال حمایت از تولید کننده برود در حالیکه تولید کننده و صنعت گر راه نجات کشور هستند. درست است که پول هم لازم می باشد ولی همین پول می تواند بعضی مواقع نقش انحرافی داشته باشد و جایی که کار، ابتکار، ایده، دلسوزی و آینده نگری باشد را از بین ببرد و برای حل مشکلات راه حل پول درمانی ارائه کند. پول در کوتاه مدت آرامش و ثبات می آورد ولی بعد ضربات متعددی را پشت سر هم به جامعه وارد می کند.

این جامعه شناس عنوان کرد: نباید به سمتی برویم که با خرید برخی از کالاها نوع رفتار مقابل نسبت به ما تغییر کند و باعث ایجاد احترام شود. اکنون در ایران نوع کالای مصرفی افراد احترام ایجاد می کند.این کار در هیچ جای دنیا دیده نمی شود به طور مثال در سیستم درآمدی آمریکا وقتی شخصی به یک درآمد خاص و بالا رسید دیگر زندگی اش فرق می کند و افراد از این تفکر پیروی می کنند اما در سایر کشورها این گونه نیست.متأسفانه سیستم سرمایه داری ما روی الگوی آمریکایی از نوع بدش حرکت کرده و این درحالی است که آمریکا تا سال ۱۹۷۰ اصلاًاینطورنبوده است و بعد به سمت سیستم سرمایه داری پولی حرکت کرد.ملی گرایی در دوره ای خاص و در کشورهای صنعتی در قرن ۱۹ و ۲۰ موج دارد.

لزوم بازگشت مردم ایران به واقع بینی
وی با اشاره به اینکه جهانی شدن مسئله ملی گرایی را تغییر داده است گفت: تا ۴۰ سال پیش ملی گرایی خاص تر بود.مردم کشور ما درتضاد وتناقض اند زیرا یاخودشان را بالاتر میبینند و یا پایین تر و بهتر است که به اصل واقع بینی برگردند.

فکوهی تصریح کرد: سیستم اقتصادی کینزی به بزرگنمایی طبقه متوسط توجه دارد و اعتقادی به تصدی گری دولت ندارد ولی سیستم اقتصادی ضدکینزی اعتقاد دارد که بازار آزاد است و هیچ دخالتی در آن نباید انجام شود. ما اعتقاد داریم که دولت مسئول نباید تصدی گری کند باید دخالتی کند که مؤثر باشد و منجر به ایجاد اعتماد شود چرا که دخالت هایی که اعتماد را به هم می زند اصلاً فایده ای ندارد.

جامعه شناس برجسته کشور خاطرنشان کرد: در کشور ایران سه بخش انرژی، توریسم و ترابری را برای ایجاد و تقویت یک اقتصاد بزرگ داریم که باید از آن استفاده کنیم. به طور مثال در بخش ترابری ایران تنها راه ارتباطی آسیای میانه با اروپا است بنابراین ما در این گونه موقعیت ها می توانیم میلیون ها کار تولید کنیم.

لزوم سرمایه گذاری گسترده در بخش فرهنگ
وی در پاسخ به این سؤال مجری مبنی بر اینکه فرهنگ چقدر در انتخاب کالایی با هدف فخر فروشانه مهم است گفت: فرهنگ مسئله اساسی و اصلی هر جامعه است. طی ۳۰ تا ۴۰ سال طلایی مردم جهان فکر می کردند مهمترین مسئله فناوری است ولی بعد متوجه شدند که اصلی ترین مسئله فرهنگ است. اگر جامعه ای فرهنگ نداشته باشد، به خود اعتقاد نداشته باشد و در نهایت خودش را نشناسد جایگاهی در دنیا نخواهد داشت و این مهم نیست که چه چیزی را بهتر و یا کدام را بدتر تولید می کند. مسئله مهم برای هر جامعه این است که ما بتوانیم جهان را بفهمیم و لازمه ی این درک و فهم فرهنگ است پس باید در بخش فرهنگ سرمایه گذاری های گسترده ای صورت بگیرد. در حقیقت فرهنگ اهمیت بسیار بالایی نسبت به فناوری دارد.

دست مردم نباید جلوی کسی دراز باشد
فکوهی اذعان کرد: در ایران این مشکل اساسی را داریم که چون درآمد اصلی مثل نفت دست دولت است پس دولت باید ارباب باشد. البته تا زمانی که مردم عادت به دریافت پول دارند نشان می دهد ارزش کار در کشور کاهش پیدا می کند و ارزش پول بیشتر می شود.تفکر گدا اندیشی باید برافتاده شود و حق مردم کار است و حق آنها داشتن شرایطی است که زندگی خود را بر اساس مهارت جلو ببرند و دستشان نباید جلوی کسی دراز باشد.

فکوهی گفت: مدرنیته آسیب زده و آسیب زا را برخی اوقات در کشور مشاهده می کنیم و این تصور پیش می آید که بهتر بود ما پیشرفت کمتر با عقلانیت بیشتری داشتیم ، تا فرهنگ همراهی پیشرفت را نداشته باشیم.در جامعه شناسی مدرن به این مسئله رسیدیم که نکات ریز بسیار مهم تر از راهبردهای بزرگ است. مردم در واقعیت زندگی اجتماعی خود با این نکات ریز زندگی می کنند.

وی تأکید کرد: درحال حاضرسیستم اقتصادی حاکم بر جهان برای یک کالا تنهایکمنشأ ندارد. مصرف فخر فروشانه و نمایشی به گروه خاصی از کالا مانند: خودرو، لباس، لوازم خانگی و لوازم آرایشی مربوط است. طیف گسترده ای از کالاها هستند که از نظر فنی فخر فروشی به آنها وارد نیست.وقتی تولید کننده از اعتماد مردم سوء استفاده کند در چرخه اول و دوم متوقف می شود و اعتمادش شکسته خواهد شد و تنها در کوتاه مدت به سود خوبی دست پیدا می کند و باید بدانند که اعتمادی که ازدست برود به همین سادگی ها برنمیگردد.