۱- در بخش اول معضلات زیر ساختی را بررسی کردیم.{اینجا} در این بخش به دو علت عمده دیگر خواهیم پرداخت:

فرهنگ بد رانندگی: با ورود اتومبیل به کشور متاسفانه فرهنگ صحیح رانندگی وارد نشد. عدم وجود قوانین و یا عدم اجرای آنها باعث شده است از پس سالها فرهنگ بسیار بدی در رانندگی ایرانیان شکل بگیرد به گونه ای که به توریست­ها توصیه می شود در این مورد بسیار احتیاط نمایند و آوازه رانندگی بد ما جهانی شده است. هرچند فرهنگ سازی زمان بر است و باید کار ریشه ای رخ دهد اما اجرای موفق طرح کمربند ایمنی با کمک گرفتن از اعمال جریمه ۱۳۰۰۰ هزارتومانی نشان می دهد در برخی موارد می توان با اعمال زور پذیرش یک فرهنگ را تسهیل کرد. آنچه شدیدا در این بخش حس می شود فقدان جریمه های تاثیر گذار و البته عدم اعمال همان جریمه های کم فعلی است. لیستی از مشکل ساز ترین رفتارهای ترافیکی را در ادامه خواهیم دید:

a. بارزترین رفتاری که در اتوبان ها منجر به ترافیک می شود، عدم حرکت بین خطوط و تغییرات ناگهانی مسیر است. وقتی در یک اتوبان با ۳ باند، ۵ یا ۶ باند خودرو در حال حرکت هستند، طبیعی است که احساس ناامنی منجر به ترمزهایی می شود که در خیل عظیم خودرو ها تبدیل به یک کاهش میانگین سرعت زیاد خواهد شد. جای خوشحالی است که پلیس و شهرداری به دنبال اجرای طرح خط سفید برای رفع این مشکل هستند.

b. مسیر های ورودی و خروجی اتوبان ها اکثراً یک بانده است. وقتی ۲ یا ۳ ردیف خودرو تلاش می کنند در یک لاین در کنار هم عبور کنند، اولا ترافیک سنگینی در ورودی ایجاد می شود، ثانیا حجم عظیمی از خودرو به طور همزمان وارد اتوبان هدف می شوند که در نتیجه آن اتوبان نمی تواند این تعداد را در دل خود هضم کند.

c. حرکت در شانه خاکی و باند اضطراری، متاسفانه خیلی از مردم کوتاه فکر، وقتی با ترافیک مواجه می شوند، اگر شانه خاکی وجود داشته باشد ( مثل اتوبان تهران-کرج) یا باند اضطراری وجود داشته باشد، وارد آن می شوند و این کار خود را هم به حساب زرنگی می گذارند. زرنگی احمقانه آنان منجر به تشدید مشکل و ایجاد ترافیک­های وحشتناک می شود.

d. تجاوز به لاین مقابل در ترافیک های درون شهری نیز از دیگر رفتارهایی است که منجر به گره خوردن ترافیک می شود. این رفتار چیزی مشابه رفتار ذکر شده قبلی است با این تفاوت که چون شانه خاکی وجود ندارد، با انحراف به چپ وارد لاین مخالف شده و بسته شدن لاین مقابل ایجاد یک گره کور می کند که نه راه پیش دارد نه را پس.

e. رفتار بسیار بد دیگر این است که مردم وقتی به یک خروجی می رسند، با اینکه قصد خروج از اتوبان را ندارند وارد آن خروجی شده و در نقطه جدایش اتوبان و خروجی تلاش می کنند به اتوبان برگردند، در واقع چون می­خواهند به زور وارد یک باند حرکتی شوند، موجب کاهش میانگین سرعت حرکت آن باند و ترمز های مکرر رانندگان حاضر در آن باند می شوند. البته حاصل اصلی آن ایجاد گره های ترافیکی در خروجی هاست که همه ما آنها را دیده ایم.

f. برخی رانندگان تاکسی و مسافرکشان فکر می کنند در هر مکانی اجازه توقف دارند، بارها دیده ام که راننده ای نه در لاین کند رو که در لاین کنار آن متوقف شده تا مسافری را سوار یا پیاده کند. این رفتار موجب ایجاد توقف حرکت در آن باند و کندی زیاد حرکتی می شود. مضاف بر آن همان راننده خاطی وقتی می خواهد حرکت کند، مانند خیابان رفتار می کند و برای شروع حرکت به باند چپ خود می رود که این نیز باعث توقف و کندی حرکت دیگری می گردد!

g. با گذری در معابر شهری به دفعات خودروهایی را مشاهده می کنیم که دوبله پارک کرده اند. برخی از این خودروها فکر می کنند با زدن فلاشر دیگر جرمی مرتکب نمی شوند. پر واضح است که توقف دوبل چه تاثیری بر کندی حرکت دارد. وانت های میوه فروش و امثال آنها نیز در این دسته قرار می گیرند. البته نبود جای پارک عامل جدی در پارک دوبل است که آن خود نیاز به بررسی دارد.

h. فرهنگ بد رانندگی فقط منحصر به راننده ها نیست، عابران پیاده ما نیز از فرهنگ درست به دور هستند. عابران پیاده ای که به دلیل حمایت های بیش از حد قانون از خود، جرأت هر کاری را دارند، حتی قدم زدن در حاشیه اتوبان یا ایستادن وسط لاین اتوبان، و می دانند که اگر اتفاقی بیافتد راننده مسئول است و دیه ۲۰۰ میلیونی و ...

باید با تغییر لازم در قانون عابر پیاده را هم ملزم به رعایت قانون نمود تا دیگر از هر نقطه که دوست داشت از خیابان عبور نکند، هر جا که دوست داشت منتظر تاکسی نایستد و ...

۲- مجریان قانون: با کمال احترام برای نیروی پلیس اما سهم بسزایی از وضع موجود حاصل عدم اجرای قانون توسط مجریان قانون است. تقریبا کسی را در تهران نمی توان یافت که صحنه زیر پا گذاشتن قانون توسط ماموران راهنمایی و رانندگی یا بی تفاوتی ماموران به تخلفاتی که جلوی چشمشان رخ می دهد را ندیده باشد. طبیعتا کسانی که خود پایبند به قانون نیستند نمی توانند مجریان شایسته ای باشند. در واقع عدم اجرای قانون موجود بیشترین سهم را در این نابسامانی ایفا می کند. عدم نظارت مناسب و البته عدم حمایت مناسب از ماموران وظیفه باعث شده است تنها چند قانون از قوانین راهنمایی و رانندگی بسیار جدی گرفته شده و مابقی با سهل انگاری مواجه شوند. تشدید نظارت بر مجریان قانون و برخورد محکم و بازدارنده با ماموران متخلف یا مامورانی که از کنار تخلف با بی اعتنایی عبور می کنند می تواند این وضع را بهبود دهد.

a. بنده بارها و بارها بی اعتنایی ماموران را به تخلفات انجام شده در حضورشان را دیده ام و شخصا گاهی به آنها تذکر نیز داده ام که با برخورد مناسبی همراه نبوده است. در بخش های بعد به پیشنهاداتی پیرامون نحوه نظارت خواهم پرداخت.

b. نبود پرتکول های رفتاری و اجرایی برای ماموران و یا عدم اجرای آنها باعث اعمال رفتارهای سلیقه ای در سطح شهر شده است. چند سال پیش تلاش شد چراغ های راهنمایی و رانندگی هوشمند شوند اما به دفعات با چراغ هایی مواجه می شویم که توسط ماموران دستکاری شده و توسط آنها کنترل می شود. عدم امکان داشتن دید کلی برای یک مامور در سر یک چهارراه کاملا طبیعی است، و به تبع آن تصمیم گیری وی نمی توانند برای کلیت شهر تصمیم مناسبی باشد. تجربه کشورهای پیشرفته نشان می دهد کنترل با نگاه کلی که طبیعتا در یک مرکز کنترل ترافیک امکان پذیر است نتایج بهتری دارد. تدوین یک پرتکول رفتاری و اجرایی برای نیروهای پلیس باعث جلوگیری از رفتارهای سلیقه ای و ایجاد مشکلات ترافیکی می گردد. طبیعتا نظارت بر اجرای این پرتکول از تدوین آن بسیار مهم تر است.

c. بستن یک گذرگاه به نیت روان سازی یک گذرگاه دیگر. همه ما حتما یک بار در اتوبان همت، این شاهرگ حیاتی شهر، و روی پل فجر با ترافیک سنگین مواجه شده ایم، وقتی به انتهای پل می رسیم متوجه می شویم پلیس "همت" را بسته تا ورودی مدرس روان شود !! روان کردن ترافیک یک مسیر به قیمت ترافیک سنگین شاهراه اصلی شهر ! این رفتار در سایر گذرگاه های شهری نیز رخ می دهد و بنده شخصا یکبار در بلوار میرداماد به مدت ۴۰ دقیقه یک مسیر ۱۵۰ متری را طی کردم که علت ترافیک مسدود کردن دسترسی محلی توسط یک سرباز وظیفه بود! هرچند به نظر در برخی موارد خیلی خاص، کار مثبتی است اما به نظر می رسد حاصل آن ترافیک بسیار سنگین مسیر مسدود شده است. البته به تصور بنده اگر سایر مسایل را حل کنیم دیگر نیازی به این حرکت وجود ندارد.

پیشنهادات:

با توجه به مطلب ذکر شده در هزینه های یارانه سوخت، بهداشت روانی و جسمی،اگر وزارت نفت و دولت کمک های مستقیم مالی برای رفع این مشکل کنند، قطعا با سود کلی برای کشور همراه است.

۱- پیشنهاد اول تشدید سیستم نظارت بر خود ماموران راهنمایی و رانندگی برای ضمانت از اجرای قانون است. ماموران متخلف باید به شدت مورد تنبیه قرار گیرند چرا که خطا از آنها نابخشودنی است. نظارت خود راهنمایی و رانندگی ممکن است کافی و کامل نباشد. ایجاد راهی برای نظارت همگانی می تواند تاثیر شگرفی بگذارد. به لطف پیشرفت تکنولوژی امروزه همه افراد مجهز به گوشی تلفن دوربین دار هستند و می توانند تخلف نیروی پلیس را ثبت و با سامانه تعریف شده ارسال کنند تا با مامور خاطی برخورد گردد. توبیخ، کسر از حقوق و یا تنزل درجه می تواند برای مامور خاطی در نظر گرفته شود.

۲- نظارت همگانی در سطح گسترده تر برای نظارت مردم بر مردم می تواند مورد استفاده قرار گیرد. یک عکس یا یک فیلم که تخلف در آن ثبت شده است، سندی قابل اتکاست، چه فرقی می کند که این عکس توسط دوربین های بسیار کم پلیس گرفته شده باشد یا توسط دوربین های بی نهایت زیاد مردم؟ پلیس باید سامانه اینترنتی راه اندازی کند تا مردم بتوانند در آن تخلفاتی را که ثبت کرده اند آپلود کنند و به استناد آن اسناد برای خودروی متخلف جریمه صادر گردد. بدیهی است که اسناد ارسال شده باید توسط کارشناسان بررسی گردد و تخلف تایید گردد. هرچند در ابتدای اجرای چنین طرحی فشار کاری، زیاد خواهد بود اما با گذشت زمان و ایجاد فرهنگ نظارت همگانی، تعداد تخلفات آنچنان کاهش خواهد یافت که نیازمند تعداد نیروی انسانی بالایی نخواهد بود. البته نکته حاشیه ای که باید دیده شود احتمال برخورد افراد خاطی با افراد دوربین به دست است! باید حمایت قانونی سنگینی از این افراد صورت گیرد و در صورت برخورد احتمالی، جریمه واقعا سنگین و بازدارنده ای با فرد مهاجم صورت گیرد. البته به جهت پیشگیری باید این جریمه سنگین به اطلاع مردم برسد.

۳- فرهنگ سازی غیر دولتی به کمک شبکه های اجتماعی : امروزه شاهد آن هستیم که یک پیام طنز در وایبر و سایر شبکه های اجتماعی با سرعت خیره کننده ای منتشر می شود. باید از این پتانسیل بهره برد و فرهنگ صحیح رانندگی را گسترش داد. اگر چیزی از درون خود مردم بجوشد شاید اثر بسیار بیشتری داشته باشد. پیامی با این محتوا که بیایید خودمان کاری کنیم و ... پیامی که در آن درخواستی از پلیس وجود داشته باشد تا پس از مدتی پلیس مجبور شود به خواست مردم احترام بگذارد.

۴- تعداد کم نیروهای گردشی پلیس باعث شده است افراد متخلف احساس امنیت کنند. وقتی یک شهروند در کنار جای خالی پارک ، دوبله پارک می کند و به بهانه اینکه کارش کوتاه است، ماشین را در جای نامناسب پارک می­کند، اولین دلیلش آن است که پیش خودش حساب می کند ۵% هم احتمال گشت پلیس وجود ندارد و احساس خطر از جریمه شدن نمی کند. اگر هر فردی در هر مکانی احساس کند هر لحظه ممکن است گشت موتور سوار پلیس ظاهر شود و وی را جریمه کند، مطمئن باشید حاضر است ماشینش را ۱۰۰ متر دورتر پارک کند تا جریمه ۱۰۰ هزار تومانی را نپردازد.

۵- همانگونه که ذکر شد وزارت نفت و وزارت بهداشت مناسب است در این حوزه هزینه کنند. یکی از هزینه های جدی اضافه کردن دوربین های نظارتی در سطح اتوبان ها و سطح شهر است. بی شک این فعالیت از دو شاهراه اصلی همت و حکیم باید آغاز گردد. اضافه کردن دوربین ها برای ثبت تخلف حرکت روی خطوط، حرکت مارپیچ و ... و اعمال جریمه برای آنها می تواند سهم بسزایی در کاهش ترافیک ایفا کند. نمونه بارز آن پل صدر و تونل ها هستند که بخاطر نظارت سنگین، مردم قانون را در این مکان ها بهتر رعایت می کنند.

۶- بهبود سیستم حمل و نقل عمومی : مشکل حمل و نقل عمومی ۳ بخش است:

a. تعداد کم وسایل حمل و نقل عمومی
b. تنها مسیرهای اصلی را پوشش مناسب می دهد
c. عدم اجرای زمانبندی مناسب

برای اصلاح امر، اگر نمی توانیم اتوبوس ها را افزایش دهیم، لااقل رانندگان را موظف کنیم هر ۵ یا ۱۰ دقیقه یکبار حرکت کنند. رفتار عجیب رانندگان اتوبوس در حرکت باعث می شود گاهی ۲۰ دقیقه انتظار برای اتوبوس بی نتیجه است و ناگهان چند اتوبوس، که رانندگانشان در ایستگاه اول با هم چای می خوردند و خوش و بش می کردند و با هم راه افتاده اند، از راه می رسند و ... . اتوبوس ها نیز باید به مانند مترو برنامه حرکت داشته باشند تا مسافر بتواند برنامه ریزی کند.

۷- دوربین های ثبت تخلف باید بجز سرعت تخلفات دیگر از جمله حرکت روی خطوط را ثبت کند. این مهم می تواند به کمک دوربین های اتوماتیک و یا توسط اپراتورهایی که پای تصاویر نشسته اند انجام شود. هر چند در ابتدای کار حجم تخلف زیاد است اما اعمال جریمه برای افراد خاطی به سرعت تخلفات را کم می کند.

۸- باید جایگاه های مخصوص سوار و پیاده کردن مسافر در محل های مورد نیاز در اتوبان ها احداث گردد و با کسانی که در خارج از این محدوده اقدام به سوار و پیاده کردن مسافر می کنند به شدت برخورد گردد و جریمه سنگین برای آنها در نظر گرفته شود.

۹- برخورد با رانندگانی که از دسترسی های کنار اتوبان برای پیش افتادن در ترافیک استفاده می کنند. متاسفانه رانندگان در ترافیک از هر دسترسی محلی برای پیش افتادن در ترافیک استفاده می کنند. هرچند به ظاهر نفع شخصی آنها تامین می شود اما در واقع گره خوردن ترافیک را در پی دارد. این یک موضوع فرهنگی است اما در ابتدای کار نیاز به فشار و کنترل قانون دارد. اعلام ممنوعیت ورود بجز خودروهایی که در آن محل کاری دارند و حضور نیروی پلیس و جریمه افراد خاطی راه حل ابتدای این مسیر است تا کم کم مردم خود متوجه اثرات منفی این کار بشوند. مورد ۸ می­تواند محل این سوئ استفاده شود که باید حتما تحت نظارت قرار گیرد.

۱۰- خودرو هایی که تلاش می کنند در خروجی ها سوئ استفاده کنند. به این معنی که یا قصد خروج دارند اما تلاش می کنند در لحظه آخر و از روی خطوط ترسیم شده وارد شوند و یا برعکس قصد خروج ندارند و می خواهند در لحظه آخر به مسیر اصلی بازگردند. پلیس باید خودرو ها را مجبور کند تنها به تعداد لاین های خروجی صف تشکیل دهند و با کسانی که دست به اقدام مذکور می زنند برخورد شدید کند.

درپایان ذکر دو مطلب ضروری است:

۱- اکثر این مطالب را اکثر مردم می دانند و این سطور تنها یادآوری آنها بود، شاید خواست عمومی باعث شود راهنمایی و رانندگی تغییری در سبک کاری خود ایجاد کند.

۲- همه چیز را همگان دانند. حتما خواننده عزیزی که این مطلب را می خواند نکاتی که بنده فراموش کرده ام را به صورت کامنت گوشزد کنند. انشالله مطلب جامعی بشود.

الف