الف - سال سردرگمی و بی‌حوصلگی سهامداران

جوانی در مسیر رفتن به شهری در میانه راه، به آبادی ای رسید. از پیری پرسید تا شهر چقدر مانده است و پیر پاسخ داد: نمی دانم؛ و جوان به راه خود ادامه داد. اما پس از چند لحظه، پیرمرد به جوان گفت: بایست تا بگویم تا شهر چقدر مانده است. جوان با تعجب گفت: چرا از ابتدا به من نگفتی و پیرمرد پاسخ داد: آخر نیاز بود تا سرعت گام برداشتنت را دریابم تا پس از آن بگویم چقدر تا شهر فاصله است.
بر این اساس شاید مطابق گامهای لرزان شاخص بورس با ریزش ۱۰۰۰۰ واحدی از ارتفاع ۸۹۵۰۰ واحد و نیز نزول قیمت سهام شرکتها در سه ماه پایانی سال ۹۲ و همچنین شروع ناامید کننده بورس در نوروز گذشته می شد روند بازار سرمایه را در سال ۹۳ حدس زد.

با این حال سهامداران بازار سرمایه در حالی با زیان دستکم ۲۰ درصدی از سال ۹۳ خداحافظی کردند که شاید بتوان سال گذشته را یکی از بدترین خاطرات عمر ۴۷ ساله بازار سرمایه و نیز سالهای پیشین عنوان کرد؛ سالی که از بداقبالی سهامداران علاوه بر فروکش کردن هیجانات رشد شاخص و قیمتها، با افت و خیزهای مربوط به مذاکرات هسته‌ای، ریزش شدید قیمت‌ جهانی کالاهای مختلف به ویژه نفت، سیاست انضباطی و انقباضی دولت و مسایلی از این دست همراه بود و نسبت قیمت به درآمد بازار سهام را نیز به حدود ۵ مرتبه رساند.

همچنین به باور کارشناسان بورسی؛ در ۳۶۵ روز سال گذشته از ۳۶ گروه بورسی، ۲۶ صنعت با افت شاخص همراه شدند و متوسط حجم و ارزش معاملات روزانه سال ۹۳ نسبت به ۹۲ به ترتیب با ۳۳ و ۶۴ درصد کاهش همراه بود.
از نگاهی دیگر بازار سرمایه از دیرباز در کشور ما رقیبی سنتی داشته است به نام بازار پول؛ که از قضا یکی از دلایل ناکامی بازار سهام در سال گذشته را می توان به پیشتازی بازار پول و سپرده‌های بانکی در مقایسه با بورس نسبت داد؛ چرا که در فصل بی رونقی بازارهایی چون مسکن، سکه، خودرو، ارز و بورس بازار سپرده‌های بانکی با بازدهی دستکم ۲۲ درصدی بهترین فرصت را برای جمع آوری نقدینگی فراهم کرد که البته مهر تاییدی هم بر اعمال سیاست‌های انقباضی دولت یازدهم به منظور کنترل تورم بود؛ چرا که سرمایه‌گذاری در سپرده‌های بانکی به‌عنوان یک بازار بدون ریسک و مالیات، علاوه بر این که موجب جذب بخش قابل‌توجهی از نقدینگی جامعه می شود، کاهش نرخ تورم و کمرنگ شدن سفته بازی در بازارهایی چون ارز و سکه را نیز به همراه دارد.

اما با وجود این خوبی ها، بالا بودن نرخ سود بانکی کسادی بورس و بازار سهام را در سال گذشته رقم زد، بازاری که تنها مشکل آن نرخ بالای سود بانکی نبود و به باور کارشناسان حبابی که از افزایش بی منطق شاخص و نیز قیمت سهام شرکتها در سال ۹۲ ایجاد شده بود از اواخر این سال شروع به تخلیه کرد و تا پایان سال ۹۳ هم ادامه داشت؛ تا جایی که روند منفی بازار سرمایه قیمت برخی سهم ها را به زیر ارزش ذاتی خود رساند که به این موضوع باید کاهش خوش‌بینی‌ها به مذاکرات هسته‌ای، افت چشمگیر قیمت جهانی نفت، ریزش قیمت‌های جهانی کالاهای مختلف و تداوم تصمیمات دولت و مجلس از جمله تعیین نرخ خوراک برخی صنایع را نیز اضافه کرد.

با این حال، محمد فطانت، رئیس تازه نفس سازمان بورس اوراق بهادار در این وانفسا تلاش کرد تا با اقداماتی مناسب مانند تغییر فرمول حجم مبنا و ارائه شاخص‌های جدید قیمت و هم‌وزن و نیز تلاش‌هایی برای شفافیت بیشتر در برخی صنایع، خوش‌بینی‌ها را در بازار سهام بوجود آورد و در نهایت هم در روزهای پایانی سال که از آن به عنوان بهترین زمان یاد می کند، اقدام به بازگشایی نمادهای پالایشگاهی پس از غیبت طولانی مدت کرد که ریزش چند هزار واحدی شاخص کل از این رهگذر، انتقاداتی را برای او به همراه داشت.

با این حال و با گذر از اتفاقات بورسی در سال ۹۳، نیم نگاهی به تحولات بازار سرمایه در این سال از نگاه آمار حکایت از معامله ۱۶۵ میلیارد و ۱۸۴ میلیون سهم و حق تقدم به ارزش ۵۴۲ هزار و ۵۲۲ میلیارد ریال در ۱۲ میلیون و ۹۲۰ هزار و ۹۵۶ نوبت توسط ۳ میلیون و ۷۰۹ هزار و ۷۳۳ خریدار دارد و شاخص بورس نیز که ابتدای سال در ارتفاع ۷۹ هزار و ۱۵ واحد قرار داشت پس از ۲۴۱ روز معاملاتی، سرانجام با افت ۱۶ هزار و ۴۸۴ واحدی و نزول تا پله ۶۲ هزار و ۵۳۱ واحد از سال ۹۳ خداحافظی کرد تا از بین رفتن اعتماد سهامداران بورسی به ویژه حقیقی‌ها، سالی که گذشت را سال سردرگمی و بی حوصلگی سهامداران و قیمتها در بورس رقم بزند.

در مجموع سال ۹۴ در حالی برای سهامداران بورسی آغاز شده که این روزها مذاکرات هسته ای در جریان است؛ موضوعی که اگرچه تنها و تنها کلید رونق بورس نیست اما می تواند در روند معاملات و چگونگی حرکت شاخص در سال جدید تاثیر بگذارد.
*تسنیم