الف - دولت سیاسی و سیاست انتخاباتی

دولت یازدهم، یک دولت ائتلافی است؛ برآمده از حاصل‌ضرب نیروهایی که می‌خواستند به قدرت بازگردند و نقطه توافق‌شان نفی هشت‌ساله صدارت آقای «محمود احمدی‌نژاد» بود. با ایده‌ها و آرمان‌هایی متفاوت و مختلط. درست مشابه آن‌چه در یک وضعیت واقع‌گرایانه (پراگماتیستی) رقم می‌خورد و مهم آن است که رضایت‌مندانه‌ترین گزینه انتخاب شود و نه الزاما درست‌ترین آن. شاهد این ادعا، یکی رای ۵۰ و یک درصدی به دولت است و دومی هم، تمایلی که در رییس‌جمهور منتخب در روزهای اول پیروزی‌اش وجود داشت تا نام دو رییس‌جمهوری سابق را به عنوان حامیان اصلی و شرکایش در این پیروزی، اعلام و از آن‌ها قدردانی کند. شواهد بر تایید این ائتلافی بودن بیش از این‌هاست و می‌توان نحوه انتخاب وزیر علوم را نیز مثال زد که چون ظاهرا، سهمیه جریانی خاص بود تا انتها نیز بر این موضع پافشاری شد.

دولت ائتلافی، لاجرم چشم به رای و انتخابات دوخته، چون نسبت به عقبه اجتماعی و توده‌های هم‌سو با خود نگران است؛ اگر کفه هواداران و موافقانش فزونی بگیرد، گونه‌ای عمل خواهد کرد و اگر کفه منتقدان و مخالفانش، شکلی دیگر. این‌که وجه درونی و مبنایی چنین نگرشی چیست، می‌تواند محل اختلاف باشد و برخی آن‌را به فقدان یا پایین‌بودن اعتماد به‌نفس ربط دهند و بعضی دیگر به نگرش‌های سیاسی حاکم بر دولت. در این‌جا فرض بر آن است که چون دولت متشکل از عناصر سیاسی است و ائتلاف برای آن‌ها جنبه کارکردی و موقتی دارد، به‌دنبال تعقیب سیاستی کلان‌تر هستند که می‌توان نامش را «خط‌مشی انتخاباتی» گذاشت.

دو نشانه بارز بروز این سیاست را باید در سخنرانی‌های ابتدا و انتهای فروردین ۹۴ رییس‌جمهور و معاون اول او جُست: اول این عبارت پیام نوروزی که «...دست به دست هم دهیم، مجلسی را بسازیم که شایسته این ملت بزرگ ایران است و مجلس خبرگانی را بوجود آوریم که ثبات بیشتر برای کشور و آرامش بیشتر برای افکار عمومی جامعه ما به‌ وجود آورد»، بیان‌گر سمت و سوی دولت در توجه به انتخابات است، مجلسی (چه شورا و چه خبرگان) ایجاد شود که آرامش بیش‌تری را فراهم آورد؛ تجربه یک سال و نیم اخیر دولت می‌گوید که گلایه‌های مکرر از نمایندگان منتقدی بوده که به زعم آن‌ها، آرامش فضا را برهم زده‌اند و حال باید بروند تا دولت راحت‌تر برنامه‌هایش را به پیش ببرد و کشور، دچار ثبات بیش‌تری شود (دلالت‌های بیش‌تر در این سخن هست که نیازمند بسط بیش‌تری خارج از مجال کنونی است).

عبارت دوم که مربوط می‌شود به معاون اول رییس‌جمهور و از قضای روزگار در جمع یک حزب سیاسی گفته شده و بازهم برحسب اتفاق در یک مجموعه دولتی (سعدآباد تهران) این است: «کارگزاران امسال باید این نقش ]تلفیق کردن تجربه حزبی و نزدیکی با دولت کنونی برای افزایش نقش‌آفرینی در جامعه[ را بیش از پیش ایفا کند، زیرا امسال سال انتخابات است، اگر مجلس خوبی شکل نگیرد کار دولت ناتمام خواهد بود». این عبارت را می‌شود بدین‌‌گونه هم خواند که اگر مجلس بدی شکل بگیرد، کار دولت تمام است! پی‌آمد اصلی این حرف آن است که دولت به واسطه ابزارهایی که در اختیار دارد (یکی‌اش همین حزب کارگزاران سازندگی)، نباید بگذارد که مجلس بدی شکل بگیرد و مجلس بد هم می‌شود، آرامش‌برهم‌زن و بی‌ثبات‌کننده کشور.

این‌که دولت‌ها حق دخالت در انتخابات را دارند یا نه، مبحث روشنی است، هرچند که چنین اقداماتی از سوی صاحبان این دیدگاه‌ها، مسبوق به سابقه است و در دوره ریاست جناب آقای اکبر هاشمی‌رفسنجانی، حزب دولت‌ساخته کارگزاران سازندگی متشکل از ۱۶ وزیر و معاون رییس‌جمهور تشکیل شد تا فهرستی برای انتخابات مجلس پنجم بدهد و آرایش سیاسی کشور را دگرگون کند؛ حالا نیز دقیقا عناصری از همان حزب، در یک دولت ائتلافی حضور دارند و برنامه مشابهی را پی‌گیری می‌کنند.

***
می‌شود این حرف‌ها را رها کرد و بعدترها هم به مساله مداخله دولت در انتخابات پرداخت؛ مضمون اصلی این نوشته، بیان این نکته است که دولت ائتلافی به‌خاطر نداشتن پای‌گاه رای تثبیت‌شده، چشم‌انتظار نتیجه انتخابات است و بزرگ‌ترین پروژه دولت در تمامی بیست ماهه گذشته نیز، حل و فصل پرونده هسته‌ای بوده. گمانه رایج این است که ممکن است دولت در انتخابات آتی، از دست‌آوردهای مذاکرات هسته‌ای بهره ببرد و پیروز انتخابات شود... این اتفاق نامیمونی نیست و اگر دولت موفق شود که شر تحریم‌ها را از سر مملکت بردارد، چرا باید از پیروزی متعاقب او در انتخابات ناراحت شد؟ لیکن نکته نگران‌کننده این است که مبادا دولت، مسیری را طی کند که در آن و به هر شکل ممکن، توافق حاصل شود.

به عبارت دیگر، حصول توافق خوب عاملی اثرگذار بر انتخابات آینده نباشد، بلکه تلاش‌ها بدین‌نحو سامان یابد که حتما توافقی صورت بگیرد (چه خوب و چه بد) تا در انتخابات موثر باشد و به‌جای آن‌که پیروزی در انتخابات، نتیجه این تحولات باشد به جزیی از راه‌حل مذاکرات هسته‌ای بدل می‌شود. چنین نگرانی‌ای را نباید چندان دست‌کم گرفت.