الف - دوران اقرار متهمان با شکنجه به سرآمده؟

در دست داشتن اعتراف و اقرار متهم به عنوان حلقه وصل كننده شواهد و قرائن و ادله اثبات جرم به كشف جرم كمك می‌کند اما اين اعتراف نبايد تحت فشارعنوان شده باشد. برخورد خشن فیریکی و کلامی ماموران پلیس با متهمان (نه تنها مجرمان) همیشه محل بحث بوده است، عده ای از کنشگران اجتماعی رفتار پلیس در قبال متهمان و استفاده از خشونت‌های فیزیکی و کلامی را امری ناپسند می‌دانند و اعتقاد دارند پلیس باید با ادله و مدرک کافی متهم را به جرم کرده وادار کند نه خشونت.

دستگاه‌هاي پليس وحتی سایر نهادهای اطلاعاتی در دنیا به بهترين وجه كار خود را انجام مي‌دهند و با استفاده از شيوه‌هاي مختلف كشف جرم، قادر هستند كه متهم را به جايي برسانند كه شخصاً اعتراف كند و اگر هم اعتراف نكرد، ادله و قرائن كافي و محكمه‌پسند براي اثبات ادعاي خود ارائه مي‌دهند.

در اين مورد بيش از اين ضروري نيست سخن گفت كه امكانات پليس جنايي و آموزش‌هاي فنون اطلاعاتي، در دنياي امروز بسيار پيشرفت كرده است. در جوامع کمتر توسعه یافته كه حوصله پيگيري‌هاي علمي را ندارند (نه بودجه دارند، نه امكانات و نه نيروي انساني و از همه مهم‌تر فرهنگ اين شيوه‌ها را هم ندارند)، معمولاً در اولين اقدام داغ و درفش را بكار مي‌برند و پس از مقداري زدن، به طور تجربي حدس مي‌زنند كه آيا متهم واقعاً مرتكب جرم شده است يا خير.

اخذ اعترافات عيني ولي كاذب و ساختگي، ويژگي نظام‌هاي پليسي ناتوان است. اين نوع اعترافات هم دو گونه است، گاه كل واقعه ساختگي است و گاه واقعه ساختگي نيست، بلكه متهم ساختگي است. اگر كسي كشته شده باشد، ولي قاتل اصلي پيدا نشود و موضوع براي پليس مهم باشد، احتمالاً يك نفر را با حيله‌هاي مختلف به عنوان قاتل معرفي مي‌كنند و اقاريري هم از او مي‌گيرند و چه بسا بعدها معلوم مي‌شود كه قاتل فرد ديگري بوده است.

اردیبهشت ماه سال جاری سرهنگ منفرد، جانشین پلیس آگاهی ناجا در نخستین گرده همایی روسای پلیس آگاهی سراسر کشور در این رابطه گفت: خشونت در پلیس آگاهی مشهودتر است. وی در پاسخ به سوالی درخصوص رفتارهای خشونت آمیز در پلیس آگاهی گفت: مبارزه با این مساله؛ امری ولایتی، شرعی و قانونی است که برخورد با آن از اولویت‌هاست که در نظارت‌های ستادی تذکر می‌دهیم البته به این معنی نیست که در پلیس‌های تخصصی دیگر چنین اتفاقاتی نیفتاده باشد اما در پلیس آگاهی به دلیل نوع ماموریتها و جرم‌ها بیشتر مشهود بوده و متهمانی که به پلیس آگاهی مراجعه می‌کنند طبعاً موضوعات تخصصی تر می‌شود که جرائم خشن، سرقت، قتل، کلاهبرداری و... از آن جمله‌اند، البته تغییر فرهنگ از سالهای گذشته آغاز شده و هم اکنون بسیار کم شده است و به هیچ عنوان پذیرفته شده نیست.

سرهنگ منفرد گفت: به سمت و سویی در حرکتیم که چنین اتفاقاتی نیفتد، با بهره برداری از کشف علمی جرم و استفاده از تجهیزات و ابزارهای فنی و اطلاعاتی در کشف جرائم چه دلیلی برای چنین رفتارهای غیر معقولی است؛ چراکه در تشخیص هویت، کارها علمی و بسیار موفقیت آمیز پیش می‌رود وتجهیز امکانات در راستای کشف علمی جرم ما را به جلو خواهد برد که از روش‌های منسوخ شده استفاده نشود.

خشونت کلامی ممکن است وجود داشته باشد اما فیزیکی نه
اخیرا اما سردار مقیمی رئیس پلیس آگاهی با حضور در برنامه پایش وجود خشونت فیزیکی را رد می‌کند و می‌گوید: بحث‌های کلامی یا بی حوصله شدن کارکنان و افزایش جرائم ممکن است باعث بی حوصلگی شود و برخورد مناسبی با مراجعه کننده نداشته باشند. متن این گفتگو در زیر می‌آید.

آیا هنوز هم متهمانی هستند به دلیل اقدامات پلیس آگاهی جرم ناکرده اعتراف کرده‌اند؟
یکی از اولویت‌های بنده، برخورد با بدرفتاری‌های پلیس است. شدیداً برخورد می‌کنیم. اصلاً گذشت نمی‌کنیم و پرسنلی که خشونت کلامی یا هر صورت دیگر خشونت داشته باشند برخورد می‌شود. از پلیس آگاهی طرد و منفک می‌شوند. بدون استثنا پرونده‌هایی داریم که برخورد می‌کنیم. امسال درصد زیادی از این مسائل را جلوگیری می‌کنیم.

بازجویی فنی یعنی چه؟
بازجویی یک فن است. در گذشته اتفاقات نابهنجاری بود که الان دیگر نداریم. آنچه در گذشته خیلی قدیم پلیس وجود داشت الان دیگر وجود ندارد. بحث‌های کلامی یا بی حوصله شدن کارکنان و افزایش جرائم ممکن است باعث بی حوصلگی شود و برخورد مناسبی با مراجعه کننده نداشته باشند که بازرسی ما مستمر رصد می‌کند. تیم‌های نامحسوس و کنترل دقیق داریم. کارکنان ما با لباس مبدل و متهم و مضمون پرونده دارند. در آگاهی‌ها می‌روند و رصد می‌کنند.

یعنی این شیوه رایجی بوده؟
الحمدولله خیلی دارد کم می‌شود و در آینده نزدیک به صفر می‌رسد. ما در پلیس آگاهی تنها مرجع پلیس تخصصی وعلمی هستیم. مجموعه بانک‌های اطلاعات جنایی ما بالاترین بهره را در کشف دارد. در بحث علمی کاملاً وضعیت علمی داریم. تشخیص هویت ما در منطقه و آسیا حرف اول را می زند و با خیلی از کشورهای ممتاز دنیا برابری می‌کنیم. تجهیزات علمی ما در تشخیص هویت ما، در دنیا حرف اول را می زند. در بحث کشف، ما بحث علمی و اطلاعاتی داریم. با ترفندهای اطلاعاتی با مجرمان برخورد می‌کنیم. مواقعی ما مظنونگیری می‌کردیم. در قانون جدید ما حق نداریم یک ساعت بیشتر کسی را نگهداریم. الان تا پرونده تکمیل نشود و مستندات کافی نداشته باشیم و نتوانیم از جهت اطلاعاتی و علمی حرف دقیق بزنیم به دستگیری اقدام نمی‌کنیم. امیدواریم در آینده با تجهیزات جدید و تکنولوژی روز تهیه و نگهداشت کنیم.