دستگاه فتوتراپی نوزاد ابزاری پزشکی است که برای درمان زردی نوزاد (هایپربیلیروبینمی) از طریق نوردرمانی مورد استفاده قرار میگیرد. این دستگاه با تاباندن نور با طول موج مشخص (معمولاً بین 420 تا 470 نانومتر) به پوست نوزاد، بیلیروبین غیرمستقیم موجود در خون را به شکلهای محلول در آب تبدیل میکند. این فرایند باعث میشود که بیلیروبین بدون نیاز به تغییرات متابولیک کبدی، از طریق ادرار و مدفوع دفع شود. دستگاههای فتوتراپی معمولاً از لامپهای LED آبی مخصوص استفاده میکنند و باید دارای شدت تابش مشخص و ایمن، به همراه فیلترهای UV برای جلوگیری از آسیبهای پوستی باشند.
دستگاههای فتوتراپی مدرن معمولاً از لامپهای LED با طیف نوری اختصاصی بهره میبرند که ضمن فراهم کردن انرژی نوری مؤثر، گرمای کمتری تولید میکنند و ایمنی بالاتری دارند. این دستگاهها به صورت تک سطحی (single) یا دو سطحی (double) طراحی میشوند و در برخی مدلها، تابش از جهات مختلف برای افزایش سطح پوشش و تسریع تجزیه بیلیروبین صورت میگیرد. پارامترهایی نظیر زمان نوردهی، فاصله تابش، استفاده از محافظ چشمی، و پایش مستمر دمای بدن و سطح بیلیروبین سرمی از ملاحظات ضروری در کاربرد بالینی این تجهیزات هستند. همچنین، دستگاههای خانگی باید دارای تأییدیههای پزشکی، سیستمهای کنترل دما، و آلارم عملکرد باشند تا درمان در محیط غیرکلینیکی نیز با استانداردهای درمانی مطابقت داشته باشد.
خرید دستگاه زردی نوزاد بهدلیل هزینهی بالا، استفادهی محدود و نیاز به نگهداری تخصصی، از نظر اقتصادی مقرونبهصرفه نیست. از آنجایی که فتوتراپی معمولاً فقط چند روز تا یک هفته مورد نیاز است، اجاره دستگاه زردی نوزاد گزینهای منطقیتر و بهصرفهتر است که علاوه بر کاهش هزینه، امکان استفاده از تجهیزات بهروز، استریلشده و تحت پشتیبانی را برای خانوادهها فراهم میکند.
زردی نوزاد چیست و انواع آن:
زردی نوزادی یا نئوناتال هیپربیلیروبینمی (Neonatal Hyperbilirubinemia) حالتی شایع در دوره نوزادی است که با افزایش سطح سرمی بیلیروبین غیرکونژوگه همراه است و معمولاً با تغییر رنگ پوست و سفیدی چشم به رنگ زرد مشخص میشود. بیلیروبین حاصل تجزیه هموگلوبین از گلبولهای قرمز است که در کبد به فرم کونژوگه (مستقیم) تبدیل و از طریق صفرا و مدفوع دفع میشود.
در نوزادان، بهویژه نوزادان ترم کامل در روزهای اول تولد، به دلیل نابالغ بودن سیستم آنزیمی کبد ، فرآیند کونژوگاسیون بیلیروبین به کندی انجام میشود و این امر منجر به تجمع بیلیروبین غیرمستقیم در خون میگردد.
اگرچه زردی فیزیولوژیک در بیش از ۶۰٪ نوزادان ترم و تا ۸۰٪ نوزادان نارس دیده میشود و اغلب گذرا و بیخطر است، اما در صورت افزایش بیش از حد بیلیروبین یا بروز زردی پاتولوژیک، خطر ایجاد کرنیکتروس (kernicterus) و آسیب عصبی وجود دارد. بنابراین ارزیابی دقیق، پایش سطح بیلیروبین و شروع مداخلات درمانی مانند فتوتراپی یا در موارد شدید، تعویض خون، زیر نظر پزشک متخصص ضروری است.
زردی نوزاد به چند نوع کلی تقسیم میشود:
1. زردی فیزیولوژیک: رایجترین نوع زردی است که معمولاً بین روز دوم تا پنجم تولد ظاهر شده و پس از ۷ تا ۱۰ روز بهصورت طبیعی برطرف میشود.
2. زردی پاتولوژیک : در این نوع زردی، سطح بیلیروبین بهصورت غیرطبیعی و سریع افزایش مییابد (بیش از ۵ mg/dL در ۲۴ ساعت یا سطح کلی > ۱۵ mg/dL در نوزاد ترم). زردیای که در ۲۴ ساعت اول پس از تولد ظاهر شود یا بیش از دو هفته در نوزاد ترم ادامه یابد، پاتولوژیک در نظر گرفته میشود. دلایل آن میتواند شامل همولیز ناشی از ناسازگاری ABO یا Rh، کمبود آنزیم G6PD (فاویسم)، عفونتهای نوزادی (مانند سپسیس)، یا اختلالات کبدی باشد.
3. زردی ناشی از ناسازگاری گروه خونی : در این حالت، به دلیل ناسازگاری آنتیژنهای خونی بین مادر و نوزاد (مانند ABO یا Rh)، سیستم ایمنی مادر بر علیه گلبولهای قرمز نوزاد آنتیبادی تولید میکند که باعث همولیز و افزایش بیلیروبین میشود. این نوع زردی اغلب زودرس و شدید است و نیازمند مداخلات سریع مانند فتوتراپی یا تعویض خون است.
4. زردی ناشی از شیر مادر : در برخی نوزادان، ترکیبات خاصی در شیر مادر (نظیر بتا-گلوکورونیداز یا استروئیدها) باعث کاهش کونژوگاسیون یا افزایش بازجذب بیلیروبین از روده میشود. این نوع زردی معمولاً از پایان هفته اول آغاز شده و ممکن است چند هفته ادامه یابد. با وجود افزایش سطح بیلیروبین، معمولاً خوشخیم است و نیاز به قطع شیر مادر نیست، مگر در موارد خاص با تشخیص پزشک.
5. زردی ناشی از شیر نخوردن کافی : در روزهای ابتدایی تولد، اگر نوزاد شیر کافی دریافت نکند، دفع بیلیروبین از طریق مدفوع کاهش مییابد و سطح آن در خون افزایش پیدا میکند. این نوع زردی معمولاً گذراست و با بهبود تغذیه نوزاد کنترل میشود و نیاز به تغذیه مکرر و رسیدگی دارد.
6. زردی طولکشیده : زردیای که در نوزاد ترم بیش از ۱۴ روز (و در نوزاد نارس بیش از ۲۱ روز) ادامه یابد، بهعنوان زردی طولکشیده شناخته میشود. در این شرایط، باید علل زمینهای مانند تیروئید مادرزادی، اختلالات متابولیک (نظیر سندرم کریگلر-نجار)، یا عفونت بررسی شود. در این موارد آزمایش تفکیک بیلیروبین کونژوگه و غیرکونژوگه اهمیت زیادی دارد.
روش تشخیص زردی نوزادان
زردی نوزاد با زرد شدن پوست و چشمها خود را نشان میدهد، اما فقط نگاه کردن به ظاهر نوزاد کافی نیست و همیشه نمیتوان شدت زردی را با چشم دقیق تشخیص داد. بنابراین برای اطمینان از میزان زردی و اینکه آیا نیاز به درمان دارد یا نه، از روشهای پزشکی دقیقتری استفاده میشود.
1. معاینه ظاهری توسط پزشک:
پزشک ابتدا با بررسی رنگ پوست و سفیدی چشم نوزاد، و اینکه زردی به کدام قسمتهای بدن گسترش پیدا کرده، یک ارزیابی اولیه انجام میدهد. هرچه زردی پایینتر از صورت به سمت بدن و پاها برود، معمولاً شدت آن بیشتر است. اما از آنجایی که عوامل زیادی مثل رنگ پوست یا نور اتاق میتوانند روی این ارزیابی تأثیر بگذارند، پزشکها برای دقت بیشتر از روشهای اندازهگیری استفاده میکنند.
2. دستگاه بیلیچک (اندازهگیری پوستی بیلیروبین):
این دستگاه کوچک و بدون درد، با قرار گرفتن روی پوست نوزاد (پیشانی یا سینه)، مقدار بیلیروبین را اندازه میگیرد. این روش بسیار سریع، بیخطر و غیرتهاجمی است و معمولاً برای غربالگری اولیه زردی استفاده میشود. اگر عدد بهدستآمده بسیار بالا باشد، معمولاً یک آزمایش خون برای تأیید انجام میشود.
3. آزمایش خون (بیلیروبین سرم خون):
آزمایش خون دقیقترین روش تشخیص زردی است. در این آزمایش، سطح بیلیروبین در خون نوزاد اندازهگیری میشود. نتیجه آزمایش با توجه به سن دقیق نوزاد (برحسب ساعت) و وزن او تفسیر میشود، چون سطح نرمال بیلیروبین در ساعات مختلف زندگی تغییر میکند. این اطلاعات به پزشک کمک میکند تا تصمیم بگیرد که آیا نوزاد نیاز به درمان مثل فتوتراپی دارد یا نه.
روش های درمان زردی نوزاد
درمان زردی نوزاد بستگی به شدت هیپربیلیروبینمی، نوع بیلیروبین (کونژوگه یا غیرکونژوگه)، سن نوزاد (بر حسب ساعت)، وزن هنگام تولد و وضعیت بالینی کلی نوزاد دارد. درمانها با هدف کاهش سریع و ایمن سطح بیلیروبین به منظور پیشگیری از عبور آن از سد خونی-مغزی و بروز کرنیکتروس (kernicterus) یا آسیب های مغزی انجام میگیرند.
1. فتوتراپی یا نوردرمانی
فتوتراپی خط اول درمان زردی غیرکونژوگه در نوزادان سالم است. در این روش، از نور با طیف آبی (طول موج 420–470 نانومتر) برای تبدیل بیلیروبین غیر محلول به حالت محلول و خارج شدن از طریق ادرار و مدفوع استفاده میشود.
انواع فتوتراپی:
- فتوتراپی تک بعدی: با لامپهای LED با طول موج خاص در فاصله 30-35 سانتیمتر
- فتوتراپی سه بعدی : با شدت تابش در دو یا سه سطح
شاخصهای شروع فتوتراپی:
- بر اساس نمودارهای سنمحور مانند نمودار بوتان
- در نوزاد ترم سالم: سطح بیلیروبین سرم ≥12 mg/dL در روز سوم تولد
نکات مهم در فتوتراپی:
- استفاده از محافظ چشم برای پیشگیری از آسیب شبکیه
- پایش حرارتی و هیدراتاسیون کافی (کم نشدن آب بدن)
- بررسی سطح بیلیروبین هر 4 تا 6 ساعت در درمانهای شدید
2. تعویض خون
در موارد زردی شدید و مقاوم به فتوتراپی یا در صورت بروز علائم نورولوژیک، تعویض خون ضروری میشود. در این روش، خون نوزاد بهتدریج با خون سازگار جایگزین شده و بیلیروبین، آنتیبادیها و گلبولهای قرمز آسیبدیده حذف میشوند.
اندیکاسیونها:
- بیلیروبین کل بالاتر از آستانه بحرانی (بر اساس وزن و سن ساعتی نوزاد)
- کرنیکتروس آشکار یا تهدیدکننده
- هیپربیلیروبینمی ناشی از همولیز فعال (ناسازگاری ABO یا Rh)
3. افزایش تغذیه و شیر خوردن مکرر
- افزایش دفعات تغذیه با شیر مادر: باعث تحریک حرکات روده و کاهش دفع ادار و مدفوع و خارج شدن مایع زردی میشود.
- مکملهای تغذیهای یا شیر خشک موقتاً در موارد شیر نخوردن ناکافی در اثر کمبود شیر مادر
فتوتراپی در منزل؛ راهی امن، بهصرفه و آرامشبخش برای نوزاد و والدین
در سالهای اخیر، درمان زردی نوزاد در منزل به عنوان جایگزینی مطمئن برای بستری در بیمارستان مطرح شده است. بسیاری از والدین ترجیح میدهند نوزاد خود را در محیط آرام خانه و در کنار خود درمان کنند. برای این منظور، استفاده از دستگاههای فتوتراپی خانگی و یا اجاره دستگاه زردی نوزاد در تهران گزینهای ایدهآل است.
اجاره دستگاه زردی نوزاد؛ خدماتی مقرونبهصرفه و در دسترس عموم
امروزه کلینیکها و مراکز درمانی متعددی خدمات اجاره دستگاه فتوتراپی خانگی را ارائه میدهند. این دستگاهها با کیفیت پزشکی، مطابق با استانداردهای بیمارستانی و دارای مجوز وزارت بهداشت هستند.
از جمله مزایای اجاره دستگاه زردی نوزاد:
- درمان در محیط خانه و کنار والدین
- حذف هزینههای بالای بستری بیمارستانی
- دستگاههای ایمن، دارای گارانتی و ضدعفونی شده
- پشتیبانی شبانهروزی و امکان سنجش روزانه سطح بیلیروبین در منزل
یکی از مراکز در این زمینه، کلینیک زردی طب است که با بهرهگیری از تجهیزات مدرن، خدمات اجاره دسگاه زردی نوزاد در تهران و بسیاری از شهرهای دیگر با امکان ارسال فوری و شبانه روزی ارائه میدهد. این مجموعه علاوه بر اجاره دستگاههای نوردرمانی، خدمات تست زردی نوزاد در منزل را فراهم کرده است.
چه زمانی باید از خدمات اجاره دستگاه زردی استفاده کرد؟
در صورتی که سطح بیلیروبین نوزاد در محدودهای باشد که نیاز به درمان داشته باشد اما شرایط عمومی او پایدار باشد، پزشک ممکن است فتوتراپی خانگی را پیشنهاد دهد. این موضوع بهویژه در نوزادان ترم (بالای ۳۷ هفته) و با وزن مناسب، گزینهای کاملاً منطقی و ایمن است و تجویز و صلاحدید پزشک لازمه آن است.
در صورتی که پزشک تشخیص به نیاز به استفاده از دستگاه فتوتراپی را بدهد، میتوانید برای اجاره دستگاه زردی نوزاد در شرق تهران و یا اجاره دستگاه زردی نوزاد در غرب تهران و یا حومه و اطراف تهران اقدامات لازم را انجام دهید و با کرایه دستگاه فتوتراپی و نظارت پزشک متخصص خود مسیر بهبودی را سپری کنید.
براس استعلام قیمت اجاره دستگاه زردی نوزاد در تهران و حومه میتوانیدیه صورت شبانه روزی با زردی طب کلینیک تماس بگیرید و قیمت و هزینه را سوال کنید.