اینک که فضای مهربانی و انسجام بر ایران اسلامی ما وزیدن گرفته است و همراه پرچم حسینی پرچم ایران عزیز به اهتزاز درآمده است؛ باید به آئين گفتگو درآییم و اختلافات را کنار بگذاریم؛ اینچنین است که بایستی اخلاق گفتگو را بازخوانی کنیم و اصول زیر را یادآور شویم:
نخست اینکه؛ انسانها از نظر ظاهر و افکارشان یکسان نیستند. گاهی اوقات با هم اختلاف دارند و گاهی اوقات با هم موافقند. چراکه عقلهایی که خداوند به آنها داده است، در نحوه تفکر و جهتگیری گوناگون است. این خود یک امر طبیعی است که زندگی را غنی میکند و تنوع قابل قبولی را در میان افراد یک جامعه فراهم میکند. با این حال، آنچه کاملاً غیرقابل قبول است زمانی است که "اختلاف افراد" به نزاع، درگیری، بیگانگی و ترک یکدیگر و توهین، نفرین و اختلاف تبدیل شود.
دوم: باید با دقت، منصفانه و بیطرفانه به کسانی که با آنها مخالف هستیم گوش دهید. "گوش دادن فعال و مؤثر" به سخنان طرف مقابل، یکی از مهمترین ارکان یک "گفتگوی سازنده و موفق" است. بنابراین، باید به فردی که با او صحبت میکنید، زمان کافی بدهید تا بدون وقفه دیدگاه خود را بیان کند، حتی اگر از آنچه میگوید خوشتان نیاید. این نشانه احترام و قدردانی از شماست.
سوم: در طول گفتگو با کسی که با شما مخالف است، از طعنه و گوشه و کنایه به عنوان سلاح بپرهیزید. مراقب باشید که از تمسخر یا تحقیر طرف مقابل استفاده نکنید، زیرا این امر به خودی خود، باعث لجاجت، دشمنی، نفرت و کینه میشود. هنگام مخالفت، لازم است بر آنچه منجر به ترغیب و تمایل او میشود تمرکز کنید، که نتایج مطلوب و رضایتبخشی را از گفتگو به همراه خواهد داشت. از نواده پیامبر، امام صادق علیه السلام، روایت شده است: «هر کس درباره مؤمنی داستانی نقل کند و قصدش بدنام کردن او و از بین بردن جوانمردیاش باشد تا او را در نظر مردم خوار کند، خداوند او را از ولایت خود خارج کرده و به ولایت شیطان در میآورد و حتی شیطان او را نمیپذیرد.»
چهارم: وقتی کسی با کسی مخالفت میکند، باید آرام بماند، از بلند کردن صدایش خودداری کند و احساسات خود را کنترل کند، زیرا آرامش او به خودی خود یک قدرت است. اگر احساس کرد که خشم بر او غلبه کرده است، باید هر از گاهی نفس عمیقی بکشد، زیرا این به او کمک میکند تا گفتگو را کامل کند و به بهترین نتایج دلخواه برسد که مهمترین آنها "احترام به دیگری" است. از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده است که فرمود: (و هر که خشم خود را از مردم باز دارد، خداوند عذاب روز قیامت را از او باز میدارد).
پنجم: اگر با کسانی که با آنها مخالف هستید، به وحدت نظر نرسیدید؛ گفتگو باید با این جمله خاتمه یابد: «ما در نظراتمان متفاوت هستیم، اما احترام میان ما همچنان وجود دارد.» همانگونه که خردمندان آگاه و منطقی میگویند: «اختلاف نظر، دوستی را خراب نمیکند.»
ششم: فروتن باشید و متکبر نباشید. اگر در طول، قبل یا بعد از اختلاف نظر، مرتکب اشتباهاتی شدید، ضمن پوزش آنها را بپذیرید. این به معنای ضعف شما نیست، بلکه به معنای قدرت شماست. خردمندان گفته اند: «پذیرش اشتباه یک فضیلت است.» اگر در طول گفتگو یا اختلاف نظر خود احساس کردید که شخصی که با او بحث میکنید و با او مخالفت میکنید، منطقیتر و استدلالیتر از شماست، ارزش دارد که نظر خود را تغییر دهید، و نظرات صحیحی را به گنجینه دانش خود بیفزایید و آنها را تصدیق کنید و از نظراتی که بر منبع درست، و یا استدلال محکم استوار نیست، روی برگردانید. از این رو، نخست به خودتان و دوم به کسانی که با شما مخالفند احترام خواهید گذاشت.
در پایان اینکه، ما انسانها ممکن است در بسیاری از جنبههای زندگی اجتماعی و خانوادگی، مانند ادیان، مذاهب و ایدههای متنوع، با هم تفاوت داشته باشیم. اما، باید پلهایی از عشق، محبت، همکاری و احترام را به عنوان ارکان اساسی، اخلاقی و انسانی میان خود و دیگران بسازیم. باید این اصول را در روح خود القا کنیم و به سمت کمال انسانی که خداوند متعال برای ما خواسته است رهنمون گردیم.