سَنا گونهای بزرگ از گیاهان گلدار از تیره باقلاسانان و زیرتیره ارغوانیان است. گونههای متنوع بومی سراسر منطقه گرمسیری و تعداد کمی از گونهها بومی مناطق معتدل هستند. تعداد گونههای این گیاه ۲۶۰ تا ۳۵۰ گونه تخمین زده میشود. گونه شاخص آن گونه سنای اسکندریه است که حدود ۵۰ گونه در باغبانی علمی شناخته شده هستند.
در گذشته، سنای مصری (سنای اسکندریه) در غلاف خود یا به صورت دمنوشی که از برگها ساخته شده بود به عنوان مسهل مورد استفاده قرار میگرفت. سنا به عنوان یک مسهل تحریککننده شبکه میانتریک کولون شناخته میشود که حرکتهای پریستالتیک کولون را شروع و باعث کاهش جذب آب از روده میشود و با این مکانیسم باعث بهبود یبوست میگردد. مصرف مزمن مسهلها میتواند منجر به ملانوزیز کولی گردد.
خواص برگ سنا
در طب سنتی درمان یبوست از مهمترین خواص برگ سنا (Senna) بهشمار میرود. علاوهبر این، برگ سنا به دلیل ویژگیهای ضدباکتری، ضدالتهابی و ملینی که دارد برای پاکسازی روده، تنظیم سیکل قاعدگی در زنان، لاغری، هموروئید و شادابی پوست نیز مفید است.
خواص برگ سنا برای روده
علاوه بر درمان یبوست، برگ سنا میتواند به شکلهای زیر برای روده مفید باشد:
-
پاکسازی روده: برگ سنا با تحریک حرکات روده به تخلیه کامل آنها کمک میکند. این ویژگی چیزی شبیه روغن کرچک است و میتواند برای آمادهسازی قبل از اقدامات پزشکی مانند کولونوسکوپی مفید باشد.
-
پیشگیری از تجمع سموم: مصرف برگ سنا از تجمع مواد زائد و سموم در روده جلوگیری میکند و منجر به بهبود عملکرد سیستم گوارش میشود.
خواص برگ سنا برای کبد
برگ سنا به طور مستقیم یک درمان اولیه برای بیماریهای کبدی نیست، اما میتواند به بهبود علائم و عملکرد کبد در موارد زیر کمک کند:
-
کمک به سمزدایی کبد: این گیاه خاصیت ملین دارد و در تخلیه رودهها موثر است. به همین دلیل میتواند منجر به کاهش سموم در بدن شود و به سلامتی کبد کمک کند.
-
کاهش تجمع چربی در کبد: برخی تحقیقات نشان دادهاند که استفاده از گیاهان ملین مانند سنا در بهبود عملکرد کبد و کاهش چربی آن مفید است. به همین دلیل برای افراد مبتلا به کبد چرب توصیه میشود.
-
بهبود عملکرد صفرا: برگ سنا با تحریک رودهها به ترشح بهتر صفرا کمک میکند و فرآیندهای گوارشی مرتبط با کبد را بهبود میدهد.
اگر به بیماریهای شدید کبدی مانند سیروز یا هپاتیت مبتلا هستید باید با مشورت پزشک از این گیاه استفاده کنید. باید بدانید مصرف طولانیمدت برگ سنا میتواند منجر به مسمومیت کبد شود.
خواص برگ سنا برای عفونت
برگ سنا علاوهبر خاصیت ملینی، خاصیت ضدالتهابی و ضدباکتریایی نیز دارد. به همین دلیل در برخی موارد برای کمک به رفع عفونتها مفید است، هر چند کاربرد اصلی آن درمان یبوست است.
ترکیبات موجود در برگ سنا مانند آنتراکینونها میتوانند در مقابله با رشد برخی از باکتریهای مضر نقش داشته باشند. این ویژگی به پاکسازی بدن از باکتریهای عامل عفونت کمک میکند. برخی افراد از خمیر یا دمنوش برگ سنا به صورت موضعی برای تسکین عفونتهای قارچی یا باکتریایی پوست مانند اگزما یا جوشهای چرکی استفاده میکنند.
با این حال برگ سنا درمان اصلی عفونت نیست و باید از آن به عنوان یک درمان کمکی برای عفونت استفاده کنید. همچنین مصرف آن باید زیر نظر پزشک باشد تا از بروز عوارض احتمالی جلوگیری شود.
خواص برگ سنا برای قاعدگی
خواص برگ سنا برای پریودی عبارتاند از:
-
کمک به پریود شدن: دمنوش برگ سنا با تحریک انقباضهای رحم میتواند منجر به پریودی شود.
-
کاهش علائم گوارشی مرتبط با قاعدگی: مشکلاتی مانند نفخ و یبوست در دوران قاعدگی با مصرف برگ سنا کاهش مییابد. با این حال مصرف آن برای همه زنان توصیه نمیشود.
اگر هدف شما تحریک قاعدگی است، میتوانید ۲ تا ۳ روز قبل از تاریخ مورد نظر این گیاه را مصرف کنید. برای رفع یبوست در دوران قاعدگی نیز بهتر است شبها قبل از خواب آن را مصرف کنید. توجه داشته باشید برگ سنا میتواند باعث تشدید انقباضات رحم و افزایش خونریزی شود. به همین دلیل اگر سابقه قاعدگی سنگین و دردناک دارید در مصرف آن باید محتاط باشید. جهت پیشگیری از عوارض احتمالی حتما قبل از مصرف با پزشک مشورت داشته باشید.
طریقه مصرف برگ سنا چگونه است؟
مقداری برگ سنا را در یک لیوان آب جوش بریزید و حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه به آن زمان بدهید تا دم بکشد. سپس دمنوش را صاف کنید و بنوشید. برای کاهش اثرات جانبی و طعم بهتر میتوانید برگ سنا را با گیاهانی مثل گل محمدی، زیره یا رازیانه ترکیب کنید.
توجه کنید:
توجه داشته باشید مصرف بیش از حد میتواند باعث اسهال شدید، کمآبی، کاهش پتاسیم بدن و اختلالات الکترولیتی شود.
اگر با مشکلات گوارشی مانند کولیت اولسراتیو، بیماریهای قلبی، کلیوی یا بیماریهای شدید کبدی درگیر هستید، نباید از برگ سنا استفاده کنید.
بهترین زمان مصرف برگ سنا برای یبوست چه موقعی است؟
میتوانید برگ سنا را شب قبل از خواب مصرف کنید، زیرا تاثیر آن ۶ تا ۱۲ ساعت پس از مصرف ظاهر میشود. به این ترتیب صبح تخلیه بهتری خواهید داشت و بدن از سموم پاک خواهد شد. برای جلوگیری از کمآبی بدن، همراه برگ سنا آب زیادی بنوشید. همچنین حداکثر سه روز این گیاه را برای درمان یبوست استفاده کنید. چنانچه این راهکار برای شما مفید نبود بهتر است برای درمان یبوست به پزشک مراجعه کنید.
مصرف برگ سنا در دوران بارداری و شیردهی
مصرف این گیاه در دوران بارداری ممنوع است و در دوران شیردهی نیز به دلیل اینکه اطلاعات کافی درباره ترشح متابولیتهای این گیاه در شیر موجود نیست، مصرف آن توصیه نمیشود. مقادیر کمی از متابولیتهای فعال همچون رئین در داخل شیر ترشح میشود اما در کودکانی که از شیر مادر تغذیه میکنند، اثرات مسهلی اشاره نشده است.
بیشتر از ۲ هفته پشت هم از گیاه سنا استفاده نکنید
نکته مهمی که در خصوص استفاده از گیاه سنا وجود دارد این است که باید در درمان یبوست حاد استفاده شود، مدت حداکثر استفاده از این گیاه نباید بیشتر از ۲ دوهفته شود، چون باعث از دست رفتن مواد ضروری بدن ازجمله یون پتاسیم میشود، که خود این عامل باعث ایجاد خیلی اختلالات سیستمی بدن میشود.
عوارض جانبی برگ سنا
هنگامی که سنا به عنوان یک درمان کوتاه مدت یبوست استفاده می شود، عوارض جانبی به طور کلی خفیف و محدود است. هنگامی که سنا برای مدت طولانی یا به مقدار زیاد مصرف شود، ممکن است باعث وابستگی شود یا بر کبد تأثیر بگذارد.
شایع ترین عوارض جانبی چای سنا عبارتند از:
-
مصرف زیاد برگ سنا موجب تنبلی معده میشود
-
گرفتگی عضلات
-
اسهال
-
حالت تهوع
-
استفراغ
-
نفخ
افرادی که ممکن است بخواهند سنا را امتحان کنند باید از نگرانی های مربوط به استفاده از آن آگاه باشند. آنها باید مصرف مکمل را در صورت وجود علائمی از عوارض جانبی متوقف کنند و هر گونه نشانه ای از عوارض جانبی را به ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود گزارش دهند. در برخی موارد، زمانی که فرد تحت مراقبت یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی است، چای سنا ممکن است برای مدت طولانی تری استفاده شود. توجه داشته باشید که در صورت استفاده طولانی مدت، سنا ممکن است عوارض جانبی شدیدتری داشته باشد.