نگاهی به تاریخ اسلام و تشیع، بهویژه سیره عملی حضرت علی(ع)، نشان میدهد که افراط و تفریط در برخورد با چالشها همواره آسیبزا بوده است. این اصل مهم، به معنای پرهیز از تصمیمگیریهای شتابزده و مبتنی بر احساسات است. اتخاذ چنین رویکردی نه تنها سازنده نیست، بلکه میتواند به بروز رفتارهای نسنجیده و غیرمتناسب منجر شده و پیامدهای ناخواستهای را در پی داشته باشد.
در ساعات اولیه پس از تهاجم آمریکا به تأسیسات هستهای ایران، شاهد بودیم برخی مجریان رسانه ملی با ادبیاتی بسیار احساسی و غیرواقعبینانه، سعی در ایجاد فضای هیجانی شدید داشتند و عنوان میکردند که «حالا ترامپ باید هزاران تابوت آماده کند» و «تمام پایگاههای آمریکا در منطقه نابود خواهند شد» و از این دست اظهارات.
این نوع مواجهه، تنها یکی از نمونههای رویکرد غیرحرفهای و احساسی در برخورد با رویدادهای حساس است که متأسفانه گاهی شاهد آن هستیم که بیننده احساس میکند که نحوه مواجهه کشور با چنین تهاجمی را مجریان صداوسیما تعیین میکنند!
یک ملت هوشمند به خوبی میداند که عزت ملی با فریادهای احساسی و شعاری حفظ نمیشود، بلکه با تدبیر، محاسبه دقیق هزینه و فایده و رویکردی عقلانی در پاسخ حساب شده به دست میآید.
تجربه تاریخی نیز گواه این مدعاست که تصمیمگیریهای هیجانی ، فرصت را از دست تحلیلها و برنامهریزیهای درست میگیرد و کشور را در معرض آسیبهای جدی قرار میدهد.
یکی از نکات کلیدی در این باره، پرهیز از دوگانههای کاذب است. این تصور که تنها دو راه حل – سکوت محض یا جنگ تمامعیار – وجود دارد، نگاهی سطحی و سادهانگارانه است. همواره «راه سومی» وجود دارد که در عین عزتمداری، مبتنی بر عقلانیت و محاسبه دقیق هزینه و فایده و سپس اتخاذ پاسخی متناسب است. این رویکرد هوشمندانه، ضامن حفظ اقتدار و منافع ملی در عین پرهیز از درگیریهای غیرضروری است.
شواهد سالیان اخیر به وضوح نشان داده است که ترکیبی از اقتدار و عقلانیت توأمان، جمهوری اسلامی ایران را در این سالهای پرچالش پایدار و سرپا نگه داشته و امکان عبور از بحرانهای متعدد را فراهم آورده است.
این راه، نه به معنای ضعف و تسلیم که اتفاقاً به معنای قدرت و هوش استراتژیک است که به ما امکان میدهد در عین حفظ عزت، از ورود به چالشهای بزرگتر خودداری کنیم.
تصمیمسازی در حوزه سیاست خارجی و امنیت ملی نه از دل برنامههای تلویزیونی و هیجانات رسانهای که باید به نهادهای تخصصی و کارشناسی سپرده شود. آینده ایران نیازمند تصمیمگیرانی است که به جای هیجانزدگی و تصمیمات لحظهای، با درایت و آیندهنگری عمل کنند و بدانند که حفظ کشور در این شرایط، بیش از هر چیز به خرد جمعی و اتخاذ رویکردهای عقلانی نیاز دارد.
خوشبختانه در این خصوص، رهبری حکیمانه مقام معظم رهبری با نگاه عمیق و بلندمدت خود، همواره ضامن حرکت کشور در این مسیر متعادل و عقلانی بوده و مانع از انحراف به سوی افراط و تفریط شدهاند.
*دکترای سیاستگذاری عمومی