«یکی با اعتماد به خویشتن، همه چیز را به دست آورد، و یکی، ایمن در قدرت خویش، همه چیز را فدا کرد. اما آن کس که به خدا ایمان داشت از همه بزرگتر بود. یکی به واسطة قدرتش و یکی به واسطة خردش، و یکی به واسطة امیدش، و یکی به واسطة عشقش، بزرگ بود. اما ابراهیم از همه بزرگتر بود...» اینها را کییرکگور در کتاب ترس و لرز دربارة مقام و منزلت وجودی ابراهیم علیه السلام گفته است. اما آنچه حضرت ابراهیم علیه السلام دربارة قربانی وعده کرد امام حسین علیه السلام به نحو عالی و گسترده وفا نمود. به تعبیر حافظ (مرید پیر مُغانم ز من مرنج ای شیخ/ چرا که وعده تو کردیّ و او به جا آورد)
این تعالی وجودی و در اوج بودن و خلق بزرگترین رویداد عاشقی در کربلای 61 هجری به جهان امام حسین علیه السلام بازمی گردد؛ جهانی که خدا در آن بالاترین شکوه و جلوه را داراست؛ جهانی که اصول و ریشه های کرامت و ستون فقرات ابراردر آن قرار دارد و هر گونه التفات به این جهان، ارمغانش، تقرب به آسمان معنا و قله های اخلاق است.
در جهان امام حسین علیه السلام، حق و حقیقت و فراروی به سوی سرچشمههای ایمان موج میزند و غبار غفلت و غیرحق بدان راه ندارد. به همین دلیل، نقل است که زیارت مزار امام حسین علیه السلام در کربلا همانند زیارت خدا در عرش است و این مؤید ناب بودگی جهان امام حسین علیه السلام است.
این جهان بزرگ حسینی، کانون وحدت، ریشة بصیرت، و اصل فضیلت است و رویداد اربعین، راوی این کانون بودگی جهان امام حسین علیه السلام است؛ کانونی که از سوی مقصد، طرح و برنامه دارد و ملتها را به سوی کلمه طیبه توحید فرامی خواند.
ظاهر اربعین، پیادهروی، موکب گردانی، سفر، دوربین و لنز است و باطن آن، جریان معنوی و پدیدة الهی است. آن که به ظاهر بسنده کرده، برای اربعین، احکام این سویی میپیچد و آن را با اجتماعات مادی مقایسه میکند و فروکاستش میدهد به مقاصد دم دستی، و کسی که به باطن نظر میکند اربعین را استقامت و استمرار در طریق عشق بازی با حقیقت در نگاه تمدنی می یابد. باطن اربعین، تمرین عاشقی است و تهی شدن برای نشستن معشوق، و یکسره طلب شدن عاشق است و با تمام هستی خود خواهان معشوق شدن است تا معشوق با تمام کرمش بر او ببارد: (إِلَهِي مِنِّي مَا يَلِيقُ بِلُؤْمِي وَ مِنْكَ مَا يَلِيقُ بِكَرَمِكَ / فرازی از دعای عرفه)
و باطن اجتماع عظیم اربعین، روایت شباهت به معشوق است در ساحتهای کنش، گفتار، باور، انگاره، و خواست؛ تا در نهایت ملت ها آنچه را بخواهند که او خواسته است و به آنچه باور داشته باشند که او باور داشته و بدان اموری عمل کنند که او عمل کرده است. میوه های ناب این عشق هم عبارت است از پیوند فرهنگی ملتها و تعالی فرهنگی و تمدنی، تقرب به ریشه های فضایل، دستیابی به اصول کرم، تعمیق دین ورزی و گسترش معرفت به امام حسین علیه السلام و مکتب ایشان.
اجتماع جهانی اربعین حسینی به تعبیر رهبر فرزانه انقلاب، نشانة ارادة الهی بر نصرت امت اسلامی است و معرفی امام حسین علیه السلام، معرفی حقیقت اسلام و حقیقت قرآن به دنیاست و بیانگر ایستادگی در برابر ظلم و طغیان و گمراهی و استکبار (بیانات 27/ 6/ 98)
از سوی دیگر، حقیقت پیاده روی اربعین و اجتماع عظیم حسینی، ملت ها را بیمه می کند در برابر زیاده خواهی، تباهی، استبداد، و فساد؛ ملت هایی که با سرمشق از جهان امام حسین علیه السلام و مکتب او، با او پیمان می بندند که در فاصلة دو اربعین، در سیاستگذاری ها، برنامه ریزی ها، مدیریت ها، و اصلاح رویه ها صرفاً به حق و حقیقت و تعالی بیاندیشند و عهد می بندند تا در سرزمین خویش و در حوزه های نهادی و فردی، امر به معروف و نهی از منکر را از وضعیت تزئینی به درآورند و در جان خویش و سرشت سازمان نهادینه کنند.
از این نما، اجتماع بزرگ اربعین، ظرفیت های فوق العاده ای برای ملت ها دارد و تمهیدی است برای خلق جهانی اخلاق تر و زیباتر با مدیریتی اثربخش تر و کارآمدتر، و تمرینی است برای استقامت در مسیر حقیقت، و فرصتی است برای رسیدن به قله های تعالی و پیشرفت.