همشهری: شیوع ویروس کرونا کم کشور را دچار معضل نکرد؛ از سیستم بهداشت و درمان گرفته تا آموزش و پرورش. بیش از 2 سال دوری دانشآموزان از کلاس‌های درس اما معضلی شد تا با هشدار کارشناسان، وزارت آموزش و پرورش به فکر چاره‌ای برای حل مشکل افت شدید تحصیلی دانشآموزان بیفتد و طرح «تعمیق و تثبیت یادگیری و جبران افت تحصیلی دانشآموزان» را پیش روی مدارس و معلم‌ها قرار دهد. با این حال، معلم‌هایی هستند که امید به اجرای درست این طرح نداشته باشند. آنها معتقدند بعضی والدین و مدیران مدارس، سد راه اجرای بهینه این طرح خواهند بود. این معلم‌ها می‌گویند با وجود اینکه آموزش و پرورش، سامانه‌ای با عنوان «سیدا» برایشان طراحی کرده تا با کد مشخص، نمره‌ها را مستقیم در آن بارگذاری کنند، مدیران از ترس افت امتیاز مدارس‌شان، کدها را از معلم‌ها می‌گیرند و نمره‌ها را دستکاری می‌کنند. بخشی از این تغییر در نمره‌ها، بابت شکایت والدین از افت تحصیلی فرزندانشان است؛ به‌عبارت دیگر، مدیران گاه به‌خاطر راضی‌نگه‌داشتن اولیا، نمره‌هایی در حد قبولی و حتی بیشتر برای دانشآموزان در کارنامه‌شان لحاظ و اینگونه صورت مسئله را پاک می‌کنند. این در حالی است که شرکت دانشآموزان در کلاس‌های مبتنی بر اجرای این طرح، مستلزم آن است که آنها نمره کافی را کسب نکرده باشند. بنابراین دانش‌آموزانی که با افت کیفیت درسی مواجهند، به‌دلیل کسب رضایت خاطر اولیایشان از جانب مدرسه یا به‌خاطر اینکه مدیران می‌خواهند تراز خود را بالا جلوه دهند، علناً از چرخه حضور در کلاس‌های این طرح بیرون می‌مانند. از این‌رو طرحی که می‌توانست روزنه‌ای برای بهبود وضع تحصیلی دانشآموزان باشد، تنها هزینه‌ای سربار برای نظام آموزشی کشور خواهد بود.
طرح مورد نظر آموزش و پرورش چیست؟
معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش شیوه‌نامه اجرایی طرح تعمیق و تثبیت یادگیری و جبران اُفت تحصیلی دانشآموزان را چندی پیش ابلاغ کرد. مهدی کاظمی می‌گوید: وزارت آموزش و پرورش در راستای توسعه عدالت آموزشی و تربیتی و با هدف بهبود و تکمیل فرایند آموزش، جبران نارسایی‌ها و کاستی‌های آموزشی و تعمیق یادگیری دانشآموزان، این طرح را در دوره‌های ابتدایی، اول متوسطه و دوم متوسطه (نظری، فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش) در تابستان ۱۴۰۱ اجرا می‌کند. او با بیان اینکه نقایص و کاستی‌های آموزش در فضای مجازی و نگرانی از کفایت دسترسی‌ها به ابزارهای کارآمد در تحقق اهداف این الگوی آموزشی، به‌ویژه در مناطق کمتر برخوردار، فاصله آموزشی و افت تحصیلی (آشکار و پنهان) ایجاد کرده است، می‌گوید که 20درصد از دانشآموزان مدارس دولتی به تفکیک دوره‌های اول و دوم متوسطه (نظری، فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش) تحت پوشش این طرح قرار خواهند گرفت. آموزش دروس منحصراً به شیوه حضوری است و مدارس می‌توانند با بهره‌گیری از سامانه شاد و محتواهای بارگذاری شده در این سامانه نسبت به ارائه آموزش‌های مکمل به دانشآموزان(خارج از زمان برنامه هفتگی و برگزاری آموزش‌های حضوری) اقدام کنند.
مدیران حامی دانشآموزان تنبل
ریحانی که بیش از یک دهه سابقه کار و سر کلاس حاضر شدن دارد، می‌گوید: «در همه این سال‌ها که در کلاس درس حاضر شده‌ام خیلی کم تجربه کار با مدیری را داشته‌ام که درباره نمره‌ها دخالت نکرده و به تصمیم و رأی معلم پایبند بوده باشد. امسال هم کلاس‌ها مجازی بود و چند دانش‌آموز من درس‌هایشان ضعیف بود. وقتی از معلم پایه قبل دانش‌آموزها پیگیری کردم، آن معلم گفت که والدین بچه‌ها قول داده بودند که در تابستان با بچه‌ها درس تمرین کنند، اما هیچ‌کدام از این قول‌ها عملی نشد. وقتی کلاس‌ها حضوری شد، به درس و کلاس اعتراض داشتند و می‌گفتند اگر قرار است درس پرسیده شود، سر کلاس حاضر نمی‌شوند. همین حمایت خانواده از تنبلی دانش‌آموز و اعتراض به مدیر باعث می‌شود که مدیر من را مجبور به تغییر نمره‌ها کند. حتی پیش آمده وقتی نمره دانش‌آموز را با «نیاز به تلاش» رد کرده بودم، ارزشیابی من را نیز پایین رد کرده، چون معتقد بوده سطح مدرسه‌اش را پایین آورده‌ام. اولیا در بعضی از مدارس خیلی قدرت دارند و وقتی از طریق مدیر مدرسه نتوانند خواسته خودشان را به کرسی بنشانند، می‌گویند ما به آموزش و پرورش می‌رویم و شکایت می‌کنیم. مدیر مدرسه هم وقتی می‌بیند که معلم به بعضی از دانشآموزان «نیاز به تلاش» زده، برخورد بدی با او دارد.» او می‌گوید که مدیر مدرسه به او گفته حتما باید برای این چند دانش‌آموز قبول بزند. این اتفاق نیز باعث تنش میان او و مدیر مدرسه شده است و در نهایت مجبور شده امتیاز چند دانش‌آموز را تغییر دهد. ریحانی که در مقطع دبستان دبیر مدرسه‌ای دخترانه است می‌گوید: «بسیاری از معلم‌ها برای اینکه از طرف اولیا و مدرسه تحت فشار قرار نگیرند، دانشآموزان را قبول می‌کنند. در واقع از این نمره توصیفی برای پوشش مشکلات استفاده می‌کنند. معلم‌ها هم برای اینکه تنش میان اولیا و مدیر را تجربه نکنند، دانش‌آموز را راهی پایه بعد می‌کنند. واقعیت این است که این بچه‌ها بعد از مدتی توان ادامه تحصیل ندارند و ترک تحصیل می‌کنند.»
از 240دانش‌آموز مدرسه 35نفر ترک تحصیل کرده‌اند
سنجابی، دبیر ریاضی در مقطع متوسطه دوم پسرانه است. او می‌گوید نمره‌ها امسال خیلی افت کرده است: «دانشآموزان امسال با افت شدید تحصیلی روبه‌رو هستند. اما تنها پایه‌ای که به درستی نمره‌دهی انجام خواهد داد، پایه دوازدهم و در امتحانات نهایی است که در آن مقطع هم وضعیت تحصیلی نگران‌کننده است.»
او می‌گوید: «در منطقه ما که محدوده
رباط کریم است، اکثر مدیران رمز معلم‌ها را از آنها می‌گیرند و این معنایی جز این ندارد که می‌خواهند در نمره‌ها دست ببرند. درحالی‌که کلاس‌های جبرانی برای این نمره‌ها برنامه‌ریزی شده است و با این رویه واقعیت پوشیده خواهد ماند.» این در حالی است که سنجابی می‌گوید این موضوع را به معاون منطقه نیز خبر داده است. او ادامه می‌دهد: «دانش‌آموزی که با نمره 3یا 4، در برگه امتحان، نمره قبولی در کارنامه بگیرد، سال آینده، از ادامه تحصیل منصرف خواهد شد. ممکن است این طرح‌ها و انجام درست آن به‌نظر در ابتدا دشوار باشد، اما اگر اجرایی شود وضعیت تغییر خواهد کرد. توجه داشته باشید دانش‌آموزانی که آماده اخذ دیپلم هستند، در حل مسئله‌هایی که دانشآموزان مقطع دهم حل می‌کند ناتوانند. در مدرسه‌ای که من تدریس می‌کنم، از 240دانش‌آموز 35نفر در سال گذشته ترک تحصیل کرده‌اند. بخشی از آن به‌دلیل ناتوانی در ادامه مسیر تحصیلی است و بخش دیگر مسائل اقتصادی.»
در مدارس کیفیت را فدای کمیت کرده‌ایم
شعرانی نیز دبیر مدرسه‌ای پسرانه در بوشهر است. او می‌گوید با نمره قابل‌قبول، دانش‌آموز باید تابستان راهی مدرسه شود، همین امر موجب می‌شود بعضی معلم‌ها از اینکه نمره واقعی دانش‌آموز را در سامانه بارگذاری کنند، امتناع کرده و گاه به درخواست مدیر آن را تغییر دهند. شاید لازم باشد مدرسه و آموزش و پرورش افتخارش را از تعداد قبولی دانش‌آموز در بخش‌های دیگر سرمایه‌گذاری کند. او می‌گوید: «روش امتیازدهی به مدارس براساس تعداد قبولی دانشآموزان باعث شده که ما کیفیت را فدای کمیت کنیم. شاید لازم باشد آموزش و پرورش این فرهنگ را تغییر دهد. از سویی در مدارس جا بیندازد که وقتی معلم نمره‌ای را برای دانش‌آموز درنظر می‌گیرد، هیچ‌یک از کادر مدرسه حق دخل و تصرف در آن را نداشته باشد. درحالی‌که امروز اگر معلم به رأی مدیر نمره‌ای را تغییر ندهد با معلم خداحافظی می‌کنند و معتقدند این معلم باعث ریزش دانشآموزان شده است.» شعرانی به ابعاد نظارتی نسبت به مدارس اشاره می‌کند و می‌گوید: «با افزایش تعداد مدارس، نظارت و سرکشی به مدارس بسیار حداقلی شده است. همین باعث می‌شود هر اتفاقی در مدرسه چندان قابل رصد و پیگیری نباشد.» او در بخش دیگر به رفتار اولیا اشاره می‌کند و می‌گوید: «اولیا باید فشار روی مدارس را کم کنند. باید اجازه دهند فرزندانشان همانطور که هستند به آنها معرفی شوند، نه آنچه مطلوب پدر و مادر است. با نمره واقعی شاید بتوانید زودتر به فرزند خود کمک کنید تا مسیرش را در تحصیل و جامعه پیدا کند. نمره غیرواقعی دانش‌آموز را ضعیف خواهد کرد. کاش آموزش و پرورش در دولت‌ها در اولویت قرار بگیرد تا جامعه راه درست‌تری پیش روی خود داشته باشد.»
با متخلف برخورد می‌شود
اما اگر این صحبت‌ها صحت داشته باشد، آینده طرح تعمیق و تثبیت یادگیری و جبران اُفت تحصیلی دانشآموزان چه خواهد شد. مسئولان آموزش و پرورش امیدوار بودند تا با این نمره‌ها و اجرای طرح، سنجش درستی از وضعیت تحصیلی دانشآموزان به‌دست آورند، اما با رویه‌ای که مدیران مدرسه پیش گرفته‌اند، چنین موضوع مهمی امکان‌پذیر نخواهد بود. صادق ستاری‌فر، سخنگوی وزارت آموزش و پرورش اما در گفت‌وگو با ما می‌گوید تا امروز چنین مواردی گزارش نشده است، اما اگر گزارش شود، با آن مدرسه برخورد خواهد شد. ستاری‌فر می‌گوید: «صلاحیت ثبت نمره‌های دانشآموزان با معلم است. از این‌رو غیر از معلم‌ها هیچ‌کس امکان قانونی برای ثبت نمره را نخواهد داشت. در قانون رسیدگی به تخلفات اداری صراحتا در این‌باره آمده است که تغییر در نمره درسی دانشآموزان خلاف قانون است و اگر معلم، والد و دانش‌آموزی نسبت به این موضوع شکایت داشته باشد، یا گزارشی در این‌باره به اداره برسد، نسبت به رسیدگی به آن تخلف اقدام شده و با متخطی برخورد خواهد شد. تا امروز گزارشی در این‌باره صورت نگرفته است، اما پیگیری می‌کنیم و چنانچه صحت داشته باشد با متخلف برخورد خواهیم کرد.» سخنگوی وزارت آموزش و پرورش در ادامه به زحمتکشانِ اجرای این طرح یعنی معلم‌ها اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «معلم‌ها در طول سال تحصیلی تا پایان با دانش‌آموز و نفس به نفس او بوده اند. علاوه بر این، در این تابستان معلم‌ها با این طرح درگیر خواهند بود و اگر کسی بخواهد در تصمیم این افراد دست برده و مانع از اجرای درست کار شود حق‌الناس را رعایت نکرده و بنابر قانون با او برخورد خواهد شد.» ستاری‌فر از معلم‌ها و والدین خواهش می‌کند اگر شاهد تخلفی در این‌باره بودند به واحدهای ارزیابی عملکرد و رسیدگی به تخلفات اداری مناطق آموزش و پرورش گزارش کنند تا مدیریت این طرح توسط آموزش و پرورش به درستی انجام شود.
طرح «تعمیق و تثبیت یادگیری و جبران اُفت تحصیلی دانشآموزان» در راستای توسعه عدالت آموزشی و تربیتی و با هدف بهبود و تکمیل فرایند آموزش، جبران نارسایی‌ها و کاستی‌های آموزشی و تعمیق یادگیری دانشآموزان، در دوره‌های ابتدایی، اول متوسطه و دوم متوسطه (نظری، فنی و حرفه‌ای و کاردانش) در تابستان ۱۴۰۱ اجرا می‌شود
آموزش دروس منحصراً به شیوه حضوری است و مدارس می‌توانند با بهره‌گیری از سامانه شاد و محتواهای بارگذاری شده در این سامانه نسبت به ارائه آموزش‌های مکمل به دانشآموزان(خارج از زمان برنامه هفتگی و برگزاری آموزش‌های حضوری) اقدام کنند
حمایت خانواده از تنبلی دانش‌آموز و اعتراض به مدیر باعث می‌شود که مدیر معلم خود را مجبور به تغییر نمره‌ها کند. حتی پیش آمده وقتی نمره دانش‌آموز توسط معلم نیاز به تلاش رد می‌شود، ارزشیابی معلم را نیز پایین رد می‌کنند، چون معتقدند او سطح مدرسه را پایین آورده است
مدیران رمز معلم‌ها را از آنها می‌گیرند و این معنایی جز این ندارد که می‌خواهند در نمره‌ها دست ببرند. درحالی‌که کلاس‌های جبرانی برای این نمره‌ها برنامه‌ریزی شده است و با این رویه واقعیت پوشیده خواهد ماند
روش امتیازدهی به مدارس براساس تعداد قبولی دانشآموزان باعث شده که ما کیفیت را فدای کمیت کنیم. امروز اگر معلم به رأی مدیر نمره‌ای را تغییر ندهد با معلم خداحافظی می‌کنند و معتقدند این معلم باعث ریزش دانشآموزان شده است