به گزارش الف، "دنیل گراس" پژوهشگر ارشد اقتصادی در "اندیشکده مطالعات سیاستیِ اروپایی" در گزارشی برای پایگاه خبری "پراجکت سیندیکیت"، به مساله اضطراب و نگرانی بانک های مرکزی کشورهای مختلف جهان از وقوع امواج تورمی شدید پس از بحران پاندمی ویروس کرونا پرداخته و موضوع تورم انتظاری در میان افکار‌عمومی اروپایی و آمریکایی را عاملی اصلی در وقوع احتمالی امواج تورمی در ماه های آتی ارزیابی کرده است. 

دنیل گراس در این رابطه می نویسد: «بر اساس آخرین آمارها، میزان تورم قیمت کالاها و خدمات در منطقه یورو(اتحادیه اروپا) در ماه سپتامبر سال جاری میلادی، به رکوردِ 3.4 درصد رسیده که در 13 سال گذشته بی‌سابقه است و در نوع خود زنگ خطر را در بسیاری از کشورهای اروپایی به صدا در آورده است. در ماه آگوست سال جاری نیز، نرخ سالانه تورم در ایالات متحده آمریکا، بر روی رقمِ 5.3 درصد ایستاد. در این چهارچوب، یک سوال مطرح می شود: تا چه میزان سیاستگذاران اروپایی و آمریکایی بایستی نسبت به آغاز یک تورم فزاینده در اقتصادهای خود در روزها و ماه های آتی نگران باشند؟ 

حداقل در منطقه یورو، رویه های تورمیِ جاری کاملا قابل پیش بینی بودند. تجربه نشان می دهد که وقوع یک بحران اقتصادی، در وهله نخست به نوعی ترس از ایجاد تورمِ فزاینده ختم می شود و سپس زمینه برای وقوع یک تورم قابل توجه فراهم می شود. به عنوان مثال در دوره پس از وقوع بحران مالی سال 2008 میلادی، نگرانی‌های تورمیِ بحران مذکور، زمینه را برای یک موج تورمی در دوره زمانی که برای ریکاروی(بهبودی) اقتصادی در نظر گرفته شده بود، فراهم کرد. 

در این چهارچوب، شاهد یک الگوی مشابه در مورد بحران شیوع ویروس کرونا نیز هستیم. به عنوان مثال در طول سال گذشته، قیمت ها در منطقه یورو در حال کاهش بودند در عین حال، صحبت هایی فراوانی در مورد اثرات تورمی طولانی مدت بحران مذکور انجام می شد. 

برای تحلیل بهترِ وضعیت باید به این نکته توجه داشته باشیم که میزان تورمِ گزارش شده(آمارهای رسمی)، به طور معمول نشان دهنده افزایش قیمت کالا و خدمات در مقایسه با 12 ماه گذشته است. در این راستا باید گفت که قیمت های غیرمعمولِ پایین در سال گذشته(و متعاقبا نرخ تورم پایین تر)، عملا آمارهای سال جاری را مخدوش و غیرواقعی می کنند. با این همه، آمارهای کنونی تورم چندان تحت تاثیر این مساله نیستند و در عین حال، مولفه‌های زیاد دیگری در افزایش قابل توجه آمارهای تورمی ایفای نقش می کند. از این منظر، کاملا حیاتی است که این مولفه ها را بشناسیم. 

در این چهارچوب، آسان ترین راه برای درک میزان افزایش قیمت ها که ناشی از بحران شیوع ویروس کرونا(در سال 2020) است، محاسبه میزان تورم ظرف 24 ماه گذشته( و نَه 12 ماه گذشته) است. بر این اساس، آخرین آمارهایی که اقتصادهای منطقه یورو منتشر می کنند، لزوما توضیح دهنده پویایی های تورمی قدرتمند نیستند. نرخ تورم منطقه یورو در ماه سپتامبر 3.4 درصد بوده است(بر اساس محاسبه ای که در چهارچوب شاخص قیمت کالاهای مصرفی انجام شده است). با این حال، این شاخص در دو سال گذشته تنها 1.5 درصد افزایش نشان می‌دهد. به همین منوال، نرخ تورم کالاهای مصرفی آلمان در سپتامبر 2021، 4.1 درصد بوده(که در 29 سال اخیر بی سابقه است) با این حال حتی این آمار هم از زمان آغاز بحران شیوع ویروس کرونا، تنها نشان دهنده افزایشِ 2 درصدی است. 

نرخ تورم همچنین تا حدی از قیمت های پرنوسان انرژی نیز تاثیر می گیرد. از این رو، نباید شگفت انگیز باشد که شاهدیم نرخ تورم اصلی و بنیادین سالانه منطقه یورو در سال های اخیر ثابت (در سال های اخیر قیمت انرژی اغلب رو به پایین بوده است) و در حدود 1 الی 1.5 درصد بوده است. 

با این حال، در مورد آمریکا مساله تا حد زیادی متفاوت است. در این کشور، قیمت کالاها و خدمات مصرفی ظرف 24 ماه گذشته، به طور متوسط 3.3 درصد در طول سال افزایش یافته است. حتی شاخص "هزینه کردِ فردی مصرف کننده" نیز اکنون در دو سال گذشته بیش از 2.5 درصد افزایش یافته است. امری که از نرخِ حددا 1.5 تا 2 درصد سال های قبل، بالاتر است. 

یکی دیکر از دلایلی که عملا بسیاری از اقتصاددانان و افکار عمومی را نسبت به احتمال به راه افتادن امواج قابل توجه تورمی به وحشت انداخته، افزاشی قابل توجه و سریعِ قیمت بسیاری از مواد اولیه است. با این حال، حتی انتظار این مساله نیز در دوره ریکاوری(بازیابی) اقتصادیِ ناشی از بحران شیوع ویروس کرونا هم کاملا می رفت. 

به عنوان مثال، در شرایط که در بحبوحه پاندمی ویروس کرونا، قیمت نفت در بازارهای جهانی حتی منفی شد، اکنون هر بشکه نفت خام، قیمتی بین 70 تا 80 دلار دارد. الگویی که نمونه آن را در دوره پس از وقوع بحران اقتصاد جهانی در سال 2008 میلادی نیز شاهد بودیم. قیمت گاز طبیعی نیز در مدت اخیر در اروپا افزایش یافته است با این حال این افزایش قیمت می تواند صرفا حالتی موقت داشته باشد. دلیل این مساله نیز این است که قیمت گاز دراروپا و مراکز مهم این قاره، پنج برابر قیمت ها در آمریکا است و پمپاژ گاز ارزان آمریکا به اروپا، بار دیگر قیمت ها را متعادل خواهد کرد. از سویی نباید فراموش کرد که قیمت دیگر مواد اولیه نظیر آهن نیز هنگامی که صنایع به سمت ریکاروی و بازیابی اقتصادی حرکت کنند، احتمالا افزایش خواهد یافت. 

قیمت های بیشترِ کالاها، نرخ تورم را در کوتاه مدت افزایش می دهد اما لزوما به یک تورم گسترده ختم نمی شود. با این حال، بانک های مرکزی در اقصی نقاط جهان شدیدا وقتی که افزایش تورم، موجب تشدید نگرانی ها در سمت مصرف کننده و افزایش تورم انتظاری در آن ها می شود، نگران می شوند و سعی می کنند با اتخاذ سیاست‌هایی، شرایط را در کنترل خود درآورند. با این حال، در این رابطه شاهد دو روند متفاوت در اروپا و آمریکا هستیم. دراروپا بر اساس آنچه نظرسنجی اخیر "کمیسیون اروپایی مصرف کنندگان" نشان می دهد، انتظارات تورمی(از نگاه افکار عمومی اروپا)در دوره رکود سال 2020 سقوط کرده اند و از آن زمان تاکنون، تا حدی افزایش یافته اند. با این حال، سطح و میزان کنونی آن ها(انتظارات تورمی) نشان می دهد که مصرف کنندگان در منطقه یورو فکر نمی کنند که فشارهای صعودی بر قیمت کالاها و خدمات، به هیچ عنوان از فشارها در دوره بازیابی و ریکاروی اقتصادی که در سال های 2010 و 2011 و در دوره پس از بحران اقتصادی جهان در سال 2008 میلادی شاهد آن ها بودیم، شدید تر و قوی تر باشند. در نقطه مقابل، یافته های یک نظرسنجیِ مشابه توسط نهادهای معتبر آمریکایی نشان می دهد که انتظارات تورمیِ میان مدت در آمریکا و در میان مردم این کشور، اکنون به رقمِ 4 درصد رسیده است(آمریکایی ها انتظارات تورمی بیشتری دارند). 

با توجه به آمارهای گفته شده باید گفت: اکنون بانک های مرکزی مهم و معتبر در جهان، همچون کشتی های هستند که با وحشت و اضطراب زیادی جهت برخورد نکردن با صخره های مهم و سختِ بحران شیوع ویروس کرونا رو به رو هستند و می ترسند که مبادا با امواج گسترده تورمی در ادامه راه مواجه شوند و اوضاع اقتصادی از کنترل آن ها خارج شود.

اکنون فضا تغییر کرده و اقدامات ضدتورمی آن ها نیز شدیدا در حال تضعیف شدن هستند. برای بانک های مرکزی اروپایی، لغزش(وضعیت کنونی اقتصادی) تا حدی می تواند پدیده خوبی باشد زیرا آن ها خود را در مدت اخیر به میزانی در نزدیکی ساحل تصور کرده اند. با این حال، ماجرا برای بانک مرکزی آمریکا متفاوت است و این نهاد باید به شدت نگران باشد زیرا آمریکای کنونی، نَه در نزدیکی ساحل، بلکه وسط دریایی بیکران است». 

*نویسنده: دنیل گراس، وی عضو ارشد "اندیشکده مطالعات سیاستیِ اروپایی" است. 

*لینک: 

https://www.project-syndicate.org/commentary/covid19-rising-inflation-expectations-europe-united-states-by-daniel-gros-2021-10