«جبر جغرافیا»

 نوشته: تیم مارشال

 ترجمه: امیرحسین مهدی زاده و فرمهر امیردوست

ناشر:  همان، چاپ اول  1399

286 صفحه، 72000 تومان

 

****

 

دوره زندگی ما نسل پنجاه و شصت با حوادث بزرگ تاریخی همراه شد. جنگ سرد، انقلاب ایران، هجوم شوری به افغانستان و بعد عقب نشینی از آن، حمله عراق به ایران و صلح، سپس حمله عراق به کویت و عربستان، دو نوبت حمله آمریکا به عراق و نهایتا اشغال عراق، یازدهم سپتامبر و حمله آمریکا به افغانستان، حمله عربستان به یمن، جنگ داخلی یوگسلاوی و مداخله ناتو در آن، درگیری پیوسته اسرائیل با فلسطین و لبنان، درگیری آذربایجان و ارمنستان، درگیری روسیه با اکراین، درگیری انگلیس با آرژانتین و ... . می توان این لیست را تکمیل تر کرد ولی وقتی آدمی این موارد را به یاد می آورد متوجه می شود که چه تاریخ پرمناقشه ای در این چهل سال گذشته سپری شده است. 

کسانی که قدری عمیق باشند در پی واکاوی چرایی اینهمه درگیری می روند. معمولا عواملی چون نقش قدرتهای جهانی، نیازهای کشورهای صنعتی به تامین مواد اولیه، تعارض ایدئولوژیها، مناقشات بر سر دستیابی به منابع طبیعی و اموری از این دست به عنوان علل جنگها و تعارضهای بزرگ مطرح می شوند. چیزی که کمتر به آن توجه داشته ایم و کمتر ما را به آن توجه داده اند نقش جغرافیاست. پیشرفتهای فناوری و توانایی بشر به پرواز این توهم را ایجاد کرده که اهمیت جغرافیا ناچیز شده و جغرافیا نه تنها یک عامل تعیین کننده بلکه یک محدودیت جدی نیز نیست! و این دقیقا توهمی است که کتاب جبر جغرافیا به خوبی می تواند آن را از ذهن خواننده بزداید. در مزیت این کتاب همین بس که وقتی آدمی آن را می خواند ناگهان با خود می گوید عجب! واقعا جغرافیا چقدر موثر است! 

کتاب هر منطقه از جهان را جداگانه تحلیل می کند: روسیه، چین، ایالات متحده، اروپای غربی، آفریقا، خاورمیانه، هند و پاکستان، کره و ژاپن، آمریکای لاتین و شمالگان. متن کتاب به شکل یک کتاب درسی نیست بلکه برای مخاطب عامی نوشته شده که اخبار جهان را دنبال کرده است و مثلا می داند که در سالهای اخیر بین روسیه و اکراین درگیری بر سر کریمه برقرار بوده است! نویسنده ندانستن چنین چیزهایی را مفروض نمی گیرد بلکه فرض او بر دانستن این امور است. نویسنه کتاب قلم جذابی دارد و مترجم از عهده ترجمه روان کتاب بر آمده و به همین دلیل خواننده می تواند لحن روایتگرانه نویسنده را حس کند و با او همزبان شود و گام به گام کتاب را به پیش برود. چاپ کتاب هم مقبول است و خواننده از دست گرفتن کتاب حس خوبی خواهد داشت.

در نهایت باید گفت برای همه کسانی که دوست دارند تحلیل از چرایی وقایع جهان داشته باشند آشنایی با حوزه جغرافیایی دستکم به اندازه یک کتاب، یک الزام است و احتمالا کتاب جبر جغرافیا نوشته تیم مارشال بهترین نامزد برای کسب چنین آگاهی است. من به شخصه از خواندن کتاب هم لذت بردم و هم نکات فراوانی آموختم و به همین دلیل خواندن آن را به دیگران قویا توصیه می کنم.

* دکترای اقتصاد