مدیر گروه مطالعات افغانستان مجمع بین‌المللی اساتید مسلمان دانشگاه‌ها با تأکید بر نقش خروج غیر مسئولانه امریکا از افغانستان در وضعیت فعلی این کشور گفت: آمریکا به دنبال آن است که بی‌دولتی، بی‌سامانی و «لیبی‌سازی» در افغانستان ایجاد کند که در شرایط کنونی ممکن است طالبان به تحقق چنین اهدافی به آمریکا کمک کند اما اگر طالبان بتواند حاکمیت فراگیر در افغانستان را با حضور همه جریان‌های ریشه‌دار عملیاتی و مدیریت کند آمریکایی‌ها نمی‌توانند به این هدف اصلی خود در افغانستان دست پیدا کنند.
سیدرضا صدرالحسینی، کارشناس مسائل منطقه و مدیر گروه مطالعات افغانستان مجمع بین‌المللی اساتید مسلمان دانشگاه‌ها، در گفت‌وگو با ایکنا درباره تحولات اخیر افغانستان و تحلیل‌های مختلف از اهداف پیشروی‌های سریع طالبان گفت: با توجه به سابقه طالبان و اقداماتی که در طول سه ماه گذشته در گستره جغرافیایی افغانستان انجام داده یکی از پیش‌بینی‌های دقیقی که می‌توان در ارتباط با آینده طالبان و افغانستان انجام داد این است که طالبان به دنبال تشکیل یک حاکمیت جدید بر افغانستان است.
وی افزود: در واقع بازگشت طالبان به عرصه سیاسی ـ اجتماعی افغانستان به دلیل ناکارآمدی حضور آمریکایی‌ها در عرصه سیاسی و امنیتی و عدم حمایت لازم از دولت طرفدار آمریکا در افغانستان است. یکی از دلایل اصلی که مردم افغانستان درگیر یک آشوب چندلایه شده و دولت مرکزی از توانمندی لازم برای کنترل اوضاع سیاسی و امنیتی افغانستان نیست، حضور بیست ساله آمریکا در این کشور و خروج غیر مسئولانه آنها از افغانستان است.
صدرالحسینی اظهار کرد: آمریکا اگر قصد خروج مسئولانه از افغانستان را داشت می‌توانست با تشکیل یک مجموعه امنیتی و ارتشی مستحکم با پشتوانه مردمی شرایط افغانستان را به شکلی تبدیل می‌کرد که مردم از امنیت، آسایش و ثبات مطلوبی برخوردار باشند. بنابراین مقصر اصلی پدیده‌های نامطلوب به وجود آمده در بیست سال گذشته در افغانستان؛ مانند افزایش مواد مخدر، نابسامانی‌های امنیتی، تشکیل گروه‌ها و جریان‌های تروریستی، افزایش اقدامات تروریستی و ناکارآمدی دولت مرکزی، آمریکاست. امروز هم که آمریکا به صورت غیرمسئولانه در حال تغییر شکل حضور در افغانستان از کمی به کیفی است، مقصر بروز پیشروی‌های سریع طالبان محسوب می‌شود.
آمریکا؛ مسبب اصلی شرایط امروز افغانستان
این کارشناس مسائل افغانستان ابراز کرد: در حال حاضر نیروهای آمریکایی در حال خروج از افغانستان نیستند بلکه در حال به نمایش گذاشتن بی‌مسئولیتی‌اند. در حقیقت آمریکایی‌ها در حال خارج کردن نیروهای پشتیبانی خود به مناطق پیرامونی و تقویت نیروهای هوایی خود در افغانستان هستند. براین اساس مسئول اصلی شرایط کنونی و آینده افغانستان در سه دوره هجوم، حضور و خروج آمریکایی‌ها، دولت ایالات متحده آمریکاست.
صدرالحسینی درباره نقش توافقات مبهم طالبان و آمریکایی‌ها در دوحه در تحولات اخیر افغانستان و طرح آمریکایی‌ها برای استفاده از طالبان به عنوان ابزاری در جهت تهدید امنیت ایران، چین و روسیه گفت: در اینکه آمریکایی‌ها علاقه‌مند هستند هزینه‌های امنیتی ایران، چین و روسیه را افزایش دهند شکی نیست. همچنین در اینکه طالبان با چراغ سبز آمریکایی‌ها اقداماتی را در راستای تضعیف دولت مرکزی افغانستان انجام می‌دهد، شکی وجود ندارد اما اینکه آمریکا بتواند همه مطامع و اهداف خود را در افغانستان از طریق طالبان به دست آورد، جای شک و تردید است.
آیا طالبان به منزله ابزار آمریکا در منطقه عمل می‌کند؟
وی تصریح کرد: در واقع طالبان را نمی‌توان یک مهره تمام‌قد و کاملا همراه برای پیشبرد اهداف آمریکا در افغانستان تلقی کرد بلکه آمریکا به دنبال آن است که بی‌دولتی، بی‌سامانی، آشوب، آنارشی، توسعه تروریسم و «لیبی‌سازی» در افغانستان ایجاد کند که در شرایط کنونی ممکن است طالبان به تحقق چنین اهدافی به آمریکا کمک کند اما اگر طالبان بتواند حاکمیت فراگیر در افغانستان را با حضور همه جریان‌های ریشه‌دار عملیاتی و مدیریت کند آمریکایی‌ها نمی‌توانند به این هدف اصلی خود در افغانستان دست پیدا کنند.
صدرالحسینی درباره برخی خبرها در خصوص حضور نیروهای داعش در میان نیروهای میدانی طالبان و تفاوت شاخه سیاسی طالبان با شاخه نظامی آن گفت: اگر کسی افکار و عقاید طالبان و داعش را به خوبی بشناسد هیچ وقت از همکاری طالبان و داعش سخن نمی‌گوید. طالبان به صورت مبنایی با بسیاری از تفکرات و رفتارهای داعش مخالف و متفاوت است. داعشی‌ها سلفی‌های وهابی تکفیری هستند در حالی که طالبان یک نگاه صوفی‌منشانه مبتنی بر عقاید دیوبندی دارند. لذا نمی‌توان گفت داعشی‌ها در میان طالبان حضور دارند. اتفاقا بخش قابل توجهی از داعشی‌های دستگیرشده در افغانستان از سوی طالبان صورت گرفته و یکی از دلایل اصلی عدم موفقیت داعش در افغانستان به واسطه حضور طالبان بوده است.
وی افزود: در خصوص تفاوت شاخه میدانی طالبان با شاخه سیاسی آن که در حال مذاکره با کشورهای مختلف از جمله جمهوری اسلامی ایران است، باید گفت این دو شاخه یکی هستند و تفاوتی با هم ندارند. به عبارتی هیچ ناامنی در مرزهای جمهوری اسلامی ایران با افغانستان که ۹۰ درصد آن در اختیار طالبان است وجود ندارد و این نشان می‌دهد که بخش عمده‌ای از عملکرد میدانی طالبان با آنچه که با جمهوری اسلامی توافق کردند، همخوانی دارد. بنابراین نباید تحت تأثیر فضای رسانه‌ای در خصوص عملکرد فعلی طالبان قرار گرفت و در عین حال هم نمی‌توان هیچ گونه تضمین کرد که ماهیت طالبان نسبت به قبل تغییر کرده باشد.
اهمیت برگزاری کنفرانس تهران در خصوص آینده افغانستان
این کارشناس مسائل افغانستان اظهار کرد: در واقع طالبان در حال حاضر تمام ملاحظات امنیتی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران را رعایت کرده و تاکنون برای رفت و آمد از گمرکات و گذرگاه‌‌های رسمی ایران و افغانستان هیچ مشکلی ایجاد نشده است. براین اساس قضاوت در خصوص شرایط کنونی طالبان کاملا باید محتاطانه باشد.
صدرالحسینی درباره رویکردی که ایران و همسایگان افغانستان باید در خصوص طالبان اتخاذ کنند، گفت: با توجه به ناپایداری و خاکستری بودن شرایط آینده افغانستان به نظر می‌رسد همه همسایگان مهم افغانستان نسبت به آینده این کشور و دولت حاکم بر آن حساسیت ویژه‌ای دارند و باید با برگزاری جلسات کارشناسی و نشست‌های مدیریتی هرچه زودتر تکلیف حاکمیت آینده مشخص شود تا حاکمیتی مبتنی بر یک دولت فراگیر با مشارکت همه اقوام و مذاهب ریشه‌دار افغانستان تشکیل شود.
وی کنفرانس تهران را شروع یک اقدام مهم در این رابطه قلمداد کرد و گفت: در این کنفرانس برای اولین بار طالبان حاضر شد با نمایندگان دولت و جریان‌های مؤثر در افغانستان دور یک میز به مذاکره بنشیند و این کار بزرگی بود که با دیپلماسی جهادی جمهوری اسلامی ایران انجام گرفت و به نظر می‌رسد توافقات اولیه و مقدماتی در این نشست می‌تواند به عنوان مبنایی برای جلسات آتی و نهایی کردن وضعیت حاکمیت آینده افغانستان مورد توجه قرار گیرد.