پایش بازار

پویایی های بازار

1. قیمت نفت برنت امروز 75.38 دلار هر بشکه در بازار بورس لندن برای تحویل در ماه سپتامبر است. قیمت نفت وست تگزاس اینترمدییت در کاشینگ برای تحویل در ماه اوت 74.31 دلار هر بشکه است. قیمت های نفت نسبت به هفته قبل کمی افت داشته اند، اما در چند روز گذشته مجدا بالا آمدند. یکی از دلایل آن افزایش تقاضا در ایالات متحده آمریکا بدلیل گرما و افزایش حمل و نقل در تابستان است. مطابق آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا در تابستان امسال افزایش تقاضا برای سوخت به مقدار 870 هزار بشکه در روز است. یعنی کل تقاضا از 2019 هم بیشتر است. قیمت گاز طبیعی هنری هاب در بازار بورس نیویورک به 3.706 دلار هر میلیون بی تی یو رسید که قیمت نسبتا بالایی است.

تفسیر هفته

شرکت بریتیش پترولیوم گزارش آماری خود از وضعیت انرژی در سال 2020 را منتشرکرده است. گوشه هایی از یافته های این گزارش را در زیر آورده ام:

1. شیوع بیماری کووید-19 در 2020 تاثیرات فوق العاده ای بر جهان انرژی داشت. از یک طرف مصرف انرژی های اولیه بشدت پایین آمد و از طرف دیگر انتشار گازهای گلخانه ای و بخصوص دی اکسید کربن نیز سقوط کرد. سرعت سقوط این دو شاخص از بعد از چنگ جهانی دوم تاکنون بی سابقه بوده است. انرژی های تجدیدپذیر به رشد خود در این سال ادامه دادند. دربین آنها تامین انرژی خورشیدی از همیشه بیشتر شد. انتشار گازهای گلخانه ای در این سال 6.3 درصد نسبت به سال قبل کاهش داشت.

2. مصرف انرژی های اولیه در 2020، 4.5 درصد نسبت به سال قبل کاهش یافت. بیشترین مقدار کاهش یعنی سه چهارم کاهش در بخش حامل انرژی فسیلی نفت خام اتفاق افتاد. ایالات متحده، هند، و روسیه بیشترین کاهش مصرف را در میان کشورها داشتند. بر خلاف آن مقدار مصرف انرژی در چین در 2020 نیز 2.1 درصد رشد داشت.

3. در سال مذکور قیمت نفت خام شاخص یعنی برنت در کل سال بصورت متوسط 41.84 دلار هر بشکه بود. مصرف نفت در این سال 9.3 درصد نسبت به سال قبل کاهش یافت. این به معنای کمتر مصرف شدن 9.1 میلیون بشکه در روز است. از طرف دیگر کاهش تقاضا برای نفت خام در کشورهای مختلف متفاوت بود، در آمریکا 2.3، در اتحادیه اروپا 1.5، و در هند 0.48 میلیون بشکه در روز. اما در چین در 2020 تقاضا 220 هزار بشکه در روز افزایش هم یافت.

4. در بخش عرضه نفت، مقدار تولید 6.6 میلیون بشکه در روز کاهش یافت.. دو سوم این کاهش از سوی کشورهای عضو اوپک بود. لیبی در کل سال بصورت متوسط روزانه 920 هزار بشکه و عربستان سعودی 790 هزار بشکه کاهش تولید داشتند. در تولید غیراوپکی ها، روسیه 1 میلیون بشکه و آمریکا 600 هزار بشکه در روز کاهش تولید در کل سال داشتند.

5. در بخش گاز طبیعی قیمت های این حامل انرژی در مناطق مختلف جهان سقوط کرد. در آمریکای شمالی و در منطقه هنری هاب قیمت گاز بصورت متوسط در 2020 به 1.99 دلار هر یک میلیون واحد حرارتی انگلیسی (بی تی یو) افتاد. قیمت گاز طبیعی فشرده شده (ال ان جی) در بازار ژاپن و کره به پایین ترین سطح از 1995 یعنی 4.39 دلار هر میلیون بی تی یو رسید.

6. سهم گاز طبیعی در میان انرژی های اولیه در 2020 بیشتر شده و به 24.7 درصد رسید. یعنی از کل مصرف جهانی انرژی، یک چهارم آن از گاز طبیعی است. مصرف گاز طبیعی 2.3 درصد نسبت به سال قبل یعنی 81 میلیارد مترمکعب افت داشت. در این سال روسیه 33 و آمریکا 17 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی کمتر مصرف کردند. در برابر چین 22 و ایران 10 میلیارد مترمعب گاز طبیعی بیشتر نسبت به 2019 مصرف نمودند.

7. در بخش ذغال سنگ نیز در مجموع 6.2 اگزاژول و یا 4.2 درصد نسبت به سال قبل کمتر مصرف شد. اما در میان افت مصرف بصورت متوسط در همه جای جهان، چین و مالزی مصرف زغال سنگ را به ترتیب 0.5 و 0.2 اگزاژول بیشتر کردند.

8. انرژی های تجدیدپذیر بدون احتساب انرژی برقآبی به مقدار 9.7 درصد نسبت به سال قبل رشد داشتند. در این میان انرژی خورشیدی با ثبت رکورد جدیدی 20 درصد و یا 1.3 اگزاژول بیشتر از سال قبل از آن استفاده شد. ظرفیت تولید انرژی خورشیدی به 127 گیگاوات رسید. انرژی بادی نیز با افزایش 1.5 اگزاژول تولید، بیشترین رشد را در میان تجدیدپذیرها داشت. ظرفیت تولید انرژی بادی به 111 گیگاوات رسید. چین بزرگترین مشارکت را در گسترش استفاده از انرژی های تجدیدپذیر به مقدار 1 اگزاژول در 2020 داشت. پس از آن آمریکا 0.4 و اتحادیه اروپا 0.7 اگزاژول

9. در بخش برقآبی شاهد رشد 1 درصدی در کل جهان بودیم. در این زمینه چین با 0.4 اگزاژول پیشرو بود.

10. در بخش هسته ای، تولید برق از انرژی هسته ای 4.1 درصد کاهش یافت. در این میان فرانسه 0.4 اگزاژول، آمریکا 0.2 اگزاژول و ژاپن 0.2 اگزاژول الکتریسیته کمتر از سال قبل از طریق هسته ای تولید کردند.

11. تولید برق در 2020، 0.9 درصد کمتر از سال قبل شد. اما سهم تجدیدپذیرها در تولید انرژی الکتریکی از 10.3 درصد در 2019 به 11.7 درصد در 2020 رسید. سهم ذغال سنگ درتولید برق با 1.3 درصد کاهش به 35.1 درصد رسید.

12. تولید فلزات نادر در سراسر جهان به مقدار 23.2 درصد افزایش یافت. در عین حال لیتیوم 4.6 درصد کمتر از سال قبل تولید شد. اما کبالت 2.9 درصد بیشتر تولید شد.

13. این گزارش نشان می دهد که

• ایران با مصرف انرژیهای اولیه مجموعا 12.03 اگزاژول در 2020، 2.2 درصد از مجموع مصرف جهانی انرژی را به خوداختصاص داده است. مصرف انرژی توسط هر فرد در ایران 143.2 گیگاژول بوده است. مصرف متوسط جهانی برای هر فرد 71.4 گیگاژول است. فراموش نکنیم که جمعیت ایران حدود 1 درصد و وسعت این کشور نیز حدود 1 درصد کل مساحت خشکی های جهان است.

• بیشترین مقدار مصرف در ایران از حامل انرژی گاز طبیعی به مقدار 8.39 اگزاژول و پس از آن نفت به اندازه 3.31 اگزاژول بوده است.

• ذخائر اثبات شده نفت خام ایران دراین گزارش 157.8 میلیارد بشکه و یا 9.1 درصد از ذخائر جهانی تخمین زده شده است. با توجه به تولید فعلی ایران یعنی 3.084 میلیون بشکه در روز این ذخائر برای 140 سال می تواند برای ایران ثروت آفرینی کند. ظرفیت پالایشگاه های ایران 2.475 میلیون بشکه در روز است که حدود 2.4 درصد ظرفیت جهانی است.

• ذخائر اثبات شده گاز طبیعی ایران 32.1 تریلیون مترمکعب و یا 17.1 درصد از منابع جهانی است. تولید گاز ایران در کل سال 2020، 250.8 میلیارد متر مکعب و یا 6.5 درصد تولید جهانی بوده است. این مقدار منابع گاز برای 128 سال با تولید فعلی ایران بسنده است.

14. و در نهایت چند توصیه

• اولا مصرف انرژی در کشور ما دو برابر متوسط جهانی است. در حالیکه بخش تولیدی ما ضعیف است. یعنی بیشتر مصرف انرژی صرف بخش های غیرمولد می گردد.

• ثانیا سهم ذغال سنگ در تولید الکتریسیته با کاهش هایی که در 2020 داشته اکنون به 35 درصد رسیده است. یعنی کشورهای عمدتا پیشرفته همچون آلمان و آمریکا همچنان به استفاده از ذغال سنگ ادامه می دهند. پس در سیاست گذاری درست و سرمایه گذاری مورد نیاز برای صنایع نفت و گاز ایران تعلل نکنیم.

• ثالثا بصورت مشهود با توجه به گسترش استفاده از انرژی های تجدیدپذیر، تولید صنعتی به نحو فزاینده ای به فلزات متعارف و نادر جهان نیاز داشته که هر روز به سمت تقاضای بیشتر و عرضه کمتر می رود. تولید فلزاتی همچون لیتیوم، گرافیت طبیعی، و کبالت هر روزه کمتر می شود. تقاضا برای مس همچنان افزایش می یابد. پس سرمایه گذاری در معادن مس ایران کاری راهبردی با منافع درازمدت است.