اندیشمندان و نظریه پردازان انقلاب، انقلاب های بزرگ را به طور عمده به دو دسته سیاسی و اجتماعی تقسیم میکنند که دسته دوم ان را حرکتی بنیادین در جهت اصلاح عمیق ساختارهای مختلف نظام حاکم اعم از سیاسی اقتصادی اجتماعی فرهنگی و نظامی میدانند که نقش تغییر ارزشها و جایگزینی آن توسط انقلابیون با یک باور عمیق تاثیر بسزایی در پیروزی و موفقیت آن دارد. انقلاب اسلامی ناباورانه در حالی که همه از جمله نظام استکبار جهانی یعنی آمریکا و شخص "جیمی کارتر" رئیس جمهور وقت امریکا معتقد بودند در ایران حداقل تا ده سال دیگر اتفاق خاصی نمی افتد بر ظلم و ستم شاهی پیروز گردید و هم اکنون بعد از چهل و دو سال از آن تاریخ روز بروز از غلبه بر آن مأیوس تر و ناکام تر می‌شوند.
از عناصر اصلی پیروزی انقلاب اسلامی ایران را یکی باید در مردمی بودن به معنای دقیق کلمه دانست و یکدستی و وحدت کلمه آنها در همراهی با رهبری آن تلقی کرد . بقول میشل فوکو و فیلسوف فرانسوی که اوائل انقلاب در صحنه های مختلف در ایران حضور داشته ضمن توصیف رهبری انقلاب به شخصیتی که پهلو به افسانه میزند و دارای قدرتی کاریزماتیک در جذب عاطفی مردم به سوی خود است. می نویسد هر جای ایران که رفتم از مردم یک سخن شنیدم شاه باید برود .مرگ برشاه و زنده باد خمینی ضمن اینکه دریافتم این حرکت ریشه در اعتقادی عمیق و ناگسستنی به نام نهضت حسین بن علی دارد.
عنصر مهم دیگر رهبری عالمانه و با عقبه تئوریک و برنامه و ارائه نظریه جایگزین یعنی حکومت اسلامی و حاکمیت ولایت فقیه است که نشان داد دست امام در اداره آینده کشور خالی نیست و بعد از اینکه مردم با ایشان به عنوان رهبری خود بیعت کردند او بنا را بر اقامه ان نوع حکومت قرار داد و سال بسال علیرغم مشکلات فراوان و رویا روئی های با دشمنان داخلی و خارجی و جنگ هشت ساله این کشتی در اقیانوس پر تلاطم را هدایت و به دست خلف صالحش یعنی رهبری داهیانه خامنه ای عزیز داد که همچنان حماسه می آفریند و روز بروز دشمنان را نا امیدتر میکند .مرحوم شهید مطهری موفقیت امام را در عرصه رهبری نظام در چهار آمن میداند ایشان در کتاب پیرامون انقلاب اسلامی می نویسد: امام به خدایش و مردمش و هدفش و راهش ایمان داشت.
عنصر اساسی تر و کلیدی محوریت دین و مذهب در انقلاب اسلامی است به قول «نیکی کدی » نظریه پرداز انقلابات .ّ؛ انقلاب ایران با رخداد خود همه اندیشه ها و نظریه ها که معتقد بودند انقلابات معمولا ناشی از نارضایتی اقتصادی و معیشتی مردم اتفاق می افتد پنبه کرد و با نشان دادن اینکه اساس انقلاب بازگشت به دین و هویت دینی اسلامی است بنیان جدیدی در عرصه نظریه پردازی بپا کرد. حقیقت این است که چهره دینی انقلاب که در آیات جهاد و مبارزه و شعارهای حسینی در آغاز انقلاب جلوه گر شده بود و رهبری بلا منازع یک مرجع تقلید وارسته و در عین حال متکلم فیلسوف شاهد صدقی بر این مدعی است و حتی اندیشمندان بزرگ مسیحی را به تحیر واداشته است به گونه ای که مثلا اسقف «خلیل ابی نادر » از مسیحیان لبنان میگوید او «امام خمینی» اگر از کلیسای مسیحی بود مردم او را قدیس بزرگ می دانستند و او را شفیع خویش قرار می دادند من به عنوان یک روحانی مسیحی اگر شانس ان را داشتم تا با امام خمینی بزرگ گفتگو کنم به روح مسیح و محمد ص همان خط و راه را پی می‌گرفتم..
.
"الوین تافلر"، جامعه شناس و نویسنده نامدار آمریکایی با توجه به پدیده انقلاب اسلامی و شخصیت اثرگذار امام خمینی(ره) در کتاب جابجایی در قدرت می‌نویسد: " وقتی آیت الله خمینی حکم اعدام سلمان رشدی را صادر کرد و کتاب آیات شیطانی اش را کفرآمیز اعلام نمود، برای همه حکومت های جهان، پیامی تاریخی فرستاد. این پیام فورا از طریق ماهواره و تلویزیون و مطبوعات انتقال یافت، اما آن را کاملا غلط فهمیدند".
یرواند آبراهامیان، استاد تاریخ در کالج باروک دانشگاه نیویورک در کتاب ایران بین دو انقلاب می‌نویسد: انقلاب اسلامی پدیده بی همتایی است؛ زیرا نه یک گروه اجتماعی جدید مجهز به احزاب سیاسی و ایدئولوژی های غیر دینی، بلکه روحانیون سنتی مجهز به منبر و مدعی حق الهی در نظارت بر عملکرد همه مقامات غیرروحانی، حتی عالی ترین نهاد متشکل از نمایندگان منتخب ملت را به قدرت رساند. باری، آن عواملی که قدرت یابی روحانیون را ممکن ساخت و به انقلابی بزرگ در جهان معاصر انجامید، عبارت بود از شخصیت کاریزمایی آیت الله خمینی، نفرت شدید مردم از شاه و ناتوانی های سازمانی احزاب غیرمذهبی که رژیم در طول حدود 25 سال بر آنها تحمیل کرده بود. بعید است روحانیت، آیت الله خمینی دیگری عرضه کند.
پی نوشت:
1- نقل قول ها همه از گزارش خبرگزاری تسنیم 16 بهمن 1392 و گزارش باشگاه خبرنگاران