ترکیه و ایران همواره دو شریک تجاری و اقتصادی مهم برای یکدیگر بوده‌اند. در راستای تقویت و گسترش مبادلات تجاری دو کشور از سوی روسای جمهور ایران و ترکیه، هدف‌گذاری برای افزایش حجم تجارت دوجانبه تا 30 میلیارد دلار در سال انجام شده و این عدد، نشان‌دهنده اهمیت متقابل دو کشور در چشم‌انداز همکاری با یکدیگر می‌باشد، با این حال به‌رغم گسترش قابل توجه روابط ایران و ترکیه در سال‌های اخیر، به دلیل تحریم‌های گسترده آمریکا علیه ایران، این هدف مهم تحقق نیافته؛ اما رایزن اقتصادی ترکیه در تهران معتقد است: "این روزهای سخت به زودی می‌گذرد و روابط تجاری بین دو کشور قوت مضاعف خواهد یافت." ماهنامه دنیای سرمایه‌گذاری به منظور آشنایی با فرصت‌های سرمایه‌گذاری و وضعیت کنونی روابط اقتصادی و تجاری بین تهران و آنکارا گفت‌وگویی با عبدالله اوسکای، رایزن اقتصادی سفارت ترکیه در تهران انجام داده که مشروح آن از نظر خوانندگان محترم می‌گذرد.
هم‌اکنون حجم مبادلات تجاری بین ایران و ترکیه چه میزان است و مهمترین کالاهای مبادله شده چیست؟
در سال 2019 میلادی صادرات ترکیه به ایران حدود 74/2 میلیارد دلار و صادرات ایران به ترکیه حدود 69/4 میلیارد دلار بوده است. صادرات ترکیه از نظر تاریخی تنوع قابل ملاحظه‌ای داشته و از مهمترین کالاهای صادرشده می‌توان به ماشین‌آلات، پلاستیک، محصولات نساجی، لوازم آرایشی، کاغذ، مقوا و سایر تجهیزات اشاره داشت که برای صنایع مختلف ایران نقشی کلیدی دارند. از سوی دیگر، صادرات ایران به ترکیه به‌طور عمده شامل نفت، گاز و پتروشیمی می‌شود که در این میان کشورمان در خصوص صادرات این محصولات از برتری کامل رقابتی برخوردار است. علاوه بر این محصولات بازار ترکیه به‌طور گسترده خواهان کالاهایی مانند فولاد، پلاستیک، مس، کود و محصولات ساخته‌شده از آلومینیم است. توافقنامه تجارت ترجیحی بین ایران و ترکیه نقش بسیار مهمی در گسترش روابط تجاری دارد و ترکیه تمایل دارد تا این توافقنامه متناسب با نیازهای دو کشور توسعه یابد.
ارزیابی شما از روند تجارت ایران و ترکیه در آینده نزدیک چیست؟
به اعتقاد بنده، روابط تجاری بین دو کشور در آینده نزدیک رونق بیشتری خواهد گرفت. بسیاری از کشورهایی که پیش‌تر از شرکای مهم تجاری ایران بودند، در دوره تحریم‌ها روابط خود را با ایران کاهش داده یا آن را قطع کردند؛ اما ترکیه در این مدت تلاش بسیاری برای حفظ روابط تجاری خود با ایران کرده است. از سوی دیگر، اهمیت همسایگان ایران در حاشیه خلیج‌فارس از نظر تجاری کاهش یافت و ترکیه به عنوان یک شریک تجاری قابل اعتماد و با امنیت رفتاری بالا جایگزین این کشورها شده است. از نظر تاجران و سرمایه‌گذاران ایرانی، کشور ترکیه مقصد بسیار مهمی برای تجارت و سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود و در مقابل، سرمایه‌گذاران و کارآفرینان ترک نیز علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در ایران هستند که این تعاملات به تدریج، وابستگی متقابل بین دو کشور را افزایش می‌دهد و این موضوع نه‌تنها از نظر تجارت و همکاری‌های دوجانبه، بلکه از نظر فرهنگی و سیاسی محیطی مناسب را برای طرفین ایجاد خواهد کرد.
چه پیشنهادی برای توسعه روابط اقتصادی و تجاری ایران و ترکیه دارید؟
سرمایه‌گذاری خارجی به عنوان کلید تعمیق روابط تجاری کشورها محسوب می‌شود و ما باید برای سرمایه‌گذاری کشورهای دیگر در کشورمان تمام تلاش خود را انجام دهیم که در این میان ایران یکی از مهمترین مقاصد سرمایه‌گذاری برای کارآفرینان تُرک است. در زمان شروع ماموریت خود در تهران، از سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران بازدید کردم و بر اساس آمارهای ارائه شده از این سازمان، متوجه شدم که ترکیه از طریق مجوز قانون تشویق و حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی، حدود 4 میلیارد دلار در ایران سرمایه‌گذاری کرده و اگر سرمایه‌گذاری‌های جدا از (FIPPA) را نیز به این آمار اضافه کنیم، مطمئنا این عدد چند برابر می‌شود. نکته حائز اهمیت اینکه کارآفرینان ایرانی یکی از منابع اصلی سرمایه‌گذاری در ترکیه به شمار می‌روند و برای کسب‌وکارهای ایرانی، این کشور به عنوان دروازه‌ای برای ورود به بازار اروپا محسوب می‌شود، زیرا ترکیه و اتحادیه اروپا دارای یک توافقنامه گمرکی می‌باشند که امکان دسترسی به یک بازار 400 میلیون نفری با قدرت خرید بالا را برای سرمایه‌گذاران خارجی در ترکیه فراهم می‌کند. علاوه بر این ترکیه 20 قرارداد تجارت آزاد با کشورهای دیگر جهان به امضا رسانده که این موضوع این کشور را به یکی از مهمترین مراکز سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران خارجی تبدیل کرده است. قابل ذکر است که ترکیه با بروکراسی بسیار کارآمد و راه‌حل‌های مناسب تجاری، همیشه در خدمت سرمایه‌گذاران خارجی می‌باشد.
بهترین زمینه همکاری و سرمایه‌گذاری مشترک بین دو کشور چیست؟
در یک دهه اخیر شاهد تعدیل مداوم اقتصاد و توزیع ثروت در سطح جهان بوده‌ایم و قاره آسیا به ویژه کشورهای چین و هند دوباره به یک پایگاه تولید در اقتصاد جهان تبدیل شده‌اند. در حال حاضر تجارت بین‌المللی فقط بین شمال و جنوب (کشورهای توسعه یافته با کشورهای در حال توسعه یا توسعه نیافته) نیست، بلکه این روابط به روابط میان بلوک‌های مختلفی مانند اروپا، آمریکای شمالی و آسیا تبدیل شده و ترکیه و ایران در مرکز دو بلوک مهم تجاری واقع شده‌اند. اگر این دو کشور به شکلی گسترده و با برنامه‌ریزی دقیق در بخش حمل‌ونقل با یکدیگر همکاری کنند، توانایی تبدیل به یک مرکز حمل‌ونقل برای تجارت بین اروپا و کشورهای آسیایی را خواهند داشت. ایران، در زمینه حمل محصولات صادراتی خود به آسیای میانه به عنوان یک شریک مهم برای ترکیه محسوب می‌شود و ترکیه نیز برای ایران، یک کریدور مهم ترانزیتی، نه‌تنها برای صادرات کالا به اروپا، بلکه به منظور واردات کالا به شمار می‌رود. قابل ذکر است که در چنین شرایطی، نیازمند برنامه اختصاصی برای تسهیل حمل‌ونقل و همچنین توسعه زیرساخت‌های سخت و نرم هستیم.
آیا برنامه‌ای برای گسترش فعالیت‌های صنعتی مشترک دو کشور وجود دارد؟
ایران به لطف برنامه‌های بلند‌پروازانه دولت خود، به عنوان یک غول تولید محصولات پتروشیمی در سطح منطقه و جهان و ترکیه نیز یک تولیدکننده، صادرکننده و واردکننده مهم محصولات پتروشیمی به شمار می‌روند. متاسفانه شرکت‌های ترک به دلیل اعمال تحریم‌ها علیه ایران، علاقه بسیار کمی برای همکاری با ایران در بخش پتروشیمی دارند و در صورت رفع تحریم‌ها می‌توان امیدوار بود که روابط دو کشور در این زمینه گسترش یابد. علاوه بر این شرکت‌های دو کشور در زمینه صنعت ساختمان می‌توانند همکاری‌های گسترده‌ای داشته باشند. ترکیه به خصوص در بخش ساخت‌وسازها یکی از مهمترین صادرکنندگان خدمات در سطح جهان است و در حال حاضر شرکت‌های ترکیه‌ای به منظور گسترش روابط در حوزه ساخت‌وساز، کشورهای جنوب صحرای آفریقا و آسیای جنوبی را مورد تحقیق و بررسی قرار داده‌اند. در این میان شرکت‌های ایرانی می‌توانند در این بخش‌ها با شرکت‌های ترک شراکت و همکاری کنند و در صورت لغو تحریم‌ها، اقدامات مورد نظر به راحتی قابل گسترش می‌باشند.
با توجه به کشف منابع گاز در دریای سیاه و برنامه‌های ترکیه برای اکتشاف گاز در دریای مدیترانه، چشم‌انداز روابط دو کشور در زمینه نفت و گاز را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
امنیت انرژی و تنوع منابع تامین آن همواره برای ترکیه از اهمیت بالایی برخوردار بوده و برای دست‌یابی به این هدف، ترکیه برای تامین انرژی علاوه بر تکیه بر چند کشور برای واردات، سعی داشته تا منابع جدیدی را در قلمروی زمینی و دریایی خود کشف کند. با تلاش‌های گسترده، دولت ترکیه موفق به کشف یک میدان گازی مهم در دریای سیاه شده و علاوه بر این در جست‌وجوی منابع گاز در دریای مدیترانه نیز می‌باشد؛ اما کشف این منابع به معنای توقف روابط با ایران در حوزه انرژی نیست. این کشور همواره برای بازار انرژی ترکیه به عنوان یک شریک قابل توجه مطرح خواهد بود و از سوی دیگر، ترکیه نیز، قطب مهم ترانزیت انرژی ایران برای صادرات منابع خود به سایر کشورها مطرح است.
ایران و ترکیه چه شباهت‌های فرهنگی دارند؟
این دو کشور از تاریخ و فرهنگ مشترکی برخوردار می‌باشند. بنده زبان فارسی را در طول ماموریت خود در تهران آموختم و از واژگان مشترک بین دو زبان بسیار شگفت‌زده شدم. پرفسور ایلبر اورتایلی، مورخ بسیار مشهور ترکیه همواره بیان می‌کند: "برای درک تاریخ ترکیه، نخست باید ایران و تاریخ آن را فهمید." ایران و ترکیه از نظر سنت، زبان و غیره شباهت‌های زیادی دارند و امیدوارم این دو ملت بزرگ در دهه‌های آینده به درک عمیق‌تری از برسند که البته این موضوع می‌تواند راهی برای همکاری بیشتر بین کشور و مردم ما باشد.
پیام ویژه شما برای فعالان اقتصادی در تجارت بین ایران و ترکیه چیست؟
فعالان اقتصادی دو کشور نیازمند درک عمیق‌تری از اقتصاد کشورهای یکدیگر هستند و به همین منظور ضرورت دارد تا ایران، فعالیت‌های زیادی برای معرفی زیرساخت‌ها، فرصت‌های سرمایه‌گذاری و همچنین تشویق سرمایه‌گذاران ترکیه‌ای برای کار در ایران به انجام برساند. شرکت‌های کوچک و متوسط بسیاری در ترکیه وجود دارند که توانایی سرمایه‌گذاری در ایران را دارند و ترکیه نیز در زمینه‌های تجاری، سرمایه‌گذاری، گردشگری و... آماده استقبال از ایرانیان است. بخش رایزنی اقتصادی سفارت ترکیه در ایران، آمادگی دارد تا به منظور معرفی و بررسی فرصت‌های سرمایه‌گذاری و تجارت در ترکیه خدمات مناسبی را به متقاضیان ارائه دهد.
ایران چه جایگاهی در بین گردشگران ترکیه‌ای دارد؟
گردشگری یکی از مهمترین بخش‌های اقتصاد ترکیه به شمار می‌رود و این کشور هر ساله میزبان حدود 50 میلیون گردشگر می‌باشد که درآمدی در حدود 30 میلیارد دلار برای کشور ما در پی داشته است. در این میان ایرانیان از مهمترین گردشگران ترکیه محسوب میشوند، به‌طوری که سالانه نزدیک به 5/1 میلیون ایرانی از ترکیه بازدید می‌کنند. در مدت ماموریت خود، ایرانیان بسیاری را دیده‌ام که از ترکیه بازدید کرده‌اند و از شنیدن نظر مثبت آن‌ها در مورد کشورمان بسیار خوشحال هستم. امیدوارم که ایران و ترکیه در آینده در بخش گردشگری با یکدیگر همکاری کنند و ایران نیز به‌عنوان یک مقصد گردشگری مهم برای گردشگران ترکیه مطرح شود.
من