در جامعه جهانی شاید کمتر کسانی وجود داشته باشند که در طبقه روسوفیل بتوان آنان را قرار داد. مردمان جهان یا احساسی به روسیه ندارند و یا به واسطه سابقه تاریخی به ویژه دوران اتحاد جماهیر شوروی چندان از آن دل خوش نیستند.
امروزه آنچه برای همگان در دنیا از جمله ایرانیان شوکه کننده بوده خبر ثبت واکسن کرونا و ورود به تولید انبوه آن در کشور روسیه است. محققان روند ارزیابی این واکسن را ناکافی و مردم عادی نیز که منتظر واکسن های اروپایی و آمریکایی هستند با دیده تردید به این محصول که خود را از خط پایان عبور کرده می داند می نگرند. پژوهشگران برجسته جهانی و حتی افراد سرشناسی در ایران هر یک به نحوی سرعت روسیه در ساخت واکسن و انطباق آن را با استانداردهای حال حاضر جهان زیر سوال برده اند و روس ها را به خاطر عدم پیروی از فرایند های ثبت واکسن سرزنش نموده اند.
اما شاید بتوان با اندکی تامل در فرهنگ روسیه به ویژه در صد سال اخیر دلیل اینگونه رفتار روس ها را تحلیل نمود. آنچه امروزه پاندمی کرونا بر سر جهان آورده است و خسارت های گسترده اقتصادی، سیاسی و اجتماعی آن را شاید بتوان در ابعاد کوچکتر با جنگ جهانی دوم مقایسه کرد. جنگی که در آن روس ها با نزدیک به سی میلیون کشته توانستند به همراه متحدانشان بر آلمان نازی فائق آیند. همچنین سالها زیستن در یک جامعه کمونیستی قطعا منجر به جهان‌بینی اولویت اجتماع بر فردیت افراد شده است. حال این تاریخ چه ارتباطی می تواند با ثبت سریع واکسن کرونا در روسیه و برنامه تولید صنعتی آن داشته باشد؟
واکسن هایی نظیر آبله و هاری از یک قرن پیش و واکسن هایی نظیر فلج اطفال ، سرخک و آنفلوآنزا ۵۰ سال است که از جوامع انسانی در برابر مرگ و میر حاصل از این ویروس های خطرناک محافظت می کنند. حال سوال اینجاست که اگر یک مسافر زمان به گذشته سفر کند و واکسنی که شخص لویی پاستور ضد هاری و ادوارد جنر ضد آبله و جوناس سالک ضد بیماری فلج اطفال درست کرده بودند را با خود به زمان حال بیاورد و در اختیار سازمان های نظارتی بر تولید واکسن قرار دهد آیا شانسی در زمان حاضر برای تایید شدن و مصرف دارند؟ جواب قطعا منفی است.
بدیهی است که این واکسن هایی که به دست این بزرگان در زمان خودشان ساخته و جان میلیون ها کودک را از مرگ حاصل از این بیماری های کشنده نجات داده بودند شانسی برای تایید با استانداردهای موجود در فارماکوپه های حال حاضر ندارند و قطعا روانه سطل زباله می شوند. تفاوت واکسن های فوق الذکر با واکسنی که امروزه تایید می شوند نه در کارآمدی آنها در پیشگیری از بروز بیماری و جلوگیری از مرگ و میر که بیشتر در میزان بروز عوارض جانبی نظیر تب، درد محل تزریق و در مواردی نادر اثرات ماندگار و آسیب جسمی بیش از واکسن های حال حاضر می باشد.
برای مثال اگر فرض کنیم واکسن های امروزی ۱ نفر در هر میلیون نفر دچار آسیب جدی حاصل از واکسیناسیون می شوند واکسن های قرن گذشته ممکن است ۱۰ نفر در یک میلیون نفر اثر جانبی حاد داشته باشند. اما به هر حال واقعیت آن است همین واکسن های قدیمی جان پدران و مادران و بعضاً حتی پدر بزرگ ها و مادربزرگ های کنونی را از مرگ نجات داده اند و به بشریت شانس بقا و زندگی بهتر بخشیده اند.
از این رو به نظر می رسد روس ها با پیروی از فرهنگ و سیاست یکصد سال اخیر خود باز هم ارجحیت را به اجتماع داده اند و واکسن خود را همانند یک سلاح کاملا تست نشده که ممکن است در کنار آسیب جدی به افراد برای اکثریت نفع داشته باشد به سرعت به میدان جنگ با ویروس کرونا فرستاده اند . آنچه تاکنون درباره فرمولاسیون این واکسن مشخص شده تفاوت چندانی با سایر واکسن های در حال ارزیابی در سایر کشورها از جمله واکسن در حال آزمایش دانشگاه آکسفورد ندارد.
* متخصص ویروس شناسی پزشکی