هر رایانه شخصی از چندین قطعه مجزا تشکیل شده است، این قطعه‌ها طوری طراحی شده‌اند که با یکدیگر سازگاری داشته باشند. در یک رایانه دسکتاپ می‌توانید این قطعه‌ها را به سادگی ارتقا دهید ولی انجام چنین کاری در لپ‌تاپ‌ها کمی سخت‌تر است. علت اصلی این مشکل، ابعاد کوچک لپ‌تاپ‌ها، چالش خنک‌سازی آن‌ها و همچنین نبود استانداردی مشخص در این زمینه است.
خوشبختانه در رایانه‌های دسکتاپ چنین مشکلی نداریم. رایانه‌های دسکتاپ طوری طراحی شده‌اند که پایدارتر باشند و به همین دلیل می‌توانید برخی از قطعات یا تمام‌شان را ارتقا دهید یا جایگزین کنید.
قطعات یک رایانه به شرح زیر است:
مادربورد
حافظه
پردازنده
منبع تغذیه
فضای ذخیره‌سازی
فضای ذخیره‌سازی جداشدنی
فن خنک‌کننده
ناگفته نماند یک رایانه ممکن است از گرافیک مستقل و دیگری از گرافیک غیرمستقل استفاده کند.
عملکرد قطعات رایانه شخصی
در ادامه مقاله به هر کدام از این قطعات نگاهی می‌اندازیم و بررسی می‌کنیم که در کدام قسمت رایانه‌مان وجود دارند. همچنین پی می‌برید که چگونه این قطعات را ارتقا دهید. به این ترتیب دانش لازم برای جایگزین کردن این قطعات را به دست می‌آورید.
به یاد داشته باشید که در اینجا فقط به بررسی بخش‌های پایه‌ای رایانه می‌پردازیم. این مقاله به هیچ وجه توصیف کاملی از قطعات درونی رایانه‌تان نیست و به یاد داشته باشید که پیش از خرید قطعات جدید باید از تطبیق آن‌ها با رایانه‌تان مطمئن شوید.
مادربورد
مادربورد همان‌جایی است که تمام قطعات دیگر به آن متصل می‌شوند. این قطعه، شیارهایی برای اتصال پردازنده، رم، هارد درایو و کارت‌های گرافیک و صدا دارد. اگر تازه‌کار هستید پیشنهاد نمی‌کنیم خودتان مادربوردتان را ارتقا دهید. مادربوردتان باید با تمام قطعات دیگر هماهنگی کامل داشته باشد و از آن‌ها پشتیبانی کند.
رم
رم حافظه موقتی رایانه است و روی کارکرد و سرعت کلی رایانه تأثیر چشمگیری دارد. ماژول رم قطعه درازی است که به مادربورد متصل می‌شود. در دفترچه راهنمای مادربورد یا سیستم‌تان می‌توانید ببینید که مادربوردتان در بیشترین حالت از چه مقدار رم پشتیبانی می‌کند.
برای ارتقاء رم باید به تعداد شیارهای رم موجود در مادربورد و همچنین اندازه هر شیار دقت کنید. در برخی از مادربوردها باید در هر شیار رم یکسانی با شیارهای دیگر بگذارید. برای اطمینان از چنین ویژگی‌هایی به دفترچه راهنمای مادربوردتان مراجعه کنید.
جایگزین کردن رم کار سرراستی است: گیره‌های دو سمت شیار رم را باز کنید و رم را بیرون بکشید. ماژول‌های رم فقط از یک سمت درون شیارشان جای می‌گیرند. ماژول رم را با توجه به شیار در جهت درست نگاه دارید و سپس درون شیار فشار دهید تا اینکه در آن قفل شود. مطمئن شوید که محکم شده است و کارتان را به خوبی انجام داده‌اید.
پردازنده مرکزی
اگر رایانه را به انسانی تشبیه کنیم، پردازنده مغز آن است. پردازنده، مهم‌ترین بخش هر رایانه است. پردازنده، داده‌ها و محاسبات را پردازش می‌کند و وظیفه کنترل قطعات دیگر را بر عهده دارد.
پردازنده مرکزی در سوکت مجزایی در مادربورد جای می‌گیرد. باید بدانید که این سوکت‌ها اغلب مخصوص نسل خاصی از پردازنده‌ها طراحی می‌شوند. همچنین مختص پردازنده‌های تولیدکننده خاصی هستند.
پردازنده مرکزی پس از نصب روی مادربورد با استفاده از هیت‌سینک و فن خنک می‌شود. راه‌های دیگری هم برای خنک کردن پردازنده مرکزی وجود دارد.
پاور
منبع تغذیه وظیفه تأمین نیروی لازم مادبورد و سایر قطعات را بر عهده دارد. این قطعه اغلب در قسمت پشت کیس رایانه جای می‌گیرد. با نگاه کردن به پشت کیس رایانه‌تان می‌بینید که کابل‌ها برق به کجا وصل شده است، این همان جای قرارگیری منبع تغذیه است. در بیشتر رایانه‌ها علاوه بر دکمه خاموش و روشن کردن رایانه که جلوی سیستم جای گرفته است، دکمه دیگری نیز در پشت کیس و روی منبع تغذیه تعبیه شده است تا بتوانید برق سیستم را از این طریق قطع و وصل کنید.
منبع تغذیه با استفاده از کابل‌های مجزا به مادربورد و پردازنده مرکزی نیرو می‌رساند. برای نیرورسانی به قطعات دیگر رایانه از کابل‌های ساتا استفاده می‌کنیم. منابع تغذیه با توجه به قدرتی که ارائه می‌دهند دسته‌بندی می‌شوند.
بسیار مهم است که سیستم‌تان منبع تغذیه مناسبی داشته باشد. اگر چنین نباشد قطعات نیروی کافی دریافت نمی‌کنند و به زودی رایانه‌تان از کار می‌افتد.
ذخیره سازی
تمام فایل‌ها و اطلاعات شما در فضای ذخیره‌سازی رایانه‌تان ذخیره می‌شوند. به مدت دهه‌ها این وظیفه بر عهده هارد دیسک بوده است ولی حالا گزینه‌های سریع‌تری نیز در اختیار داریم. اس‌اس‌دی‌ها از قطعات رایج این روزها هستند که به جای هارد دیسک استفاده می‌شوند و سرعت بسیار بیشتری را در اختیار کاربران می‌گذارند.
اس‌اس‌دی‌ها و هارد دیسک‌ها در قسمت جلویی کیس قرار دارند و با استفاده از کابل‌های ساتا به مادربورد متصل شده‌اند. این قطعات به دو کابل، یکی برای دریافت جریان الکتریکی از منبع تغذیه و دیگری برای انتقال داده‌ها، نیاز دارند. درایوهای قدیمی‌تر از کابل‌های قدیمی‌تری با عنوان پاتا استفاده می‌کردند و انتقال داده‌ها نیز با کابل IDE انجام می‌شد.
درایو جداشدنی
گرچه دیگر در لپ‌تاپ‌های کمی شاهد این درایو هستیم، اما هنوز هم رایانه‌هایی با این درایوهای نوری عرضه می‌شوند. این قطعه با نام فضای ذخیره‌سازی جداشدنی، درایو دی‌وی‌دی رام یا بلوری شناخته می‌شود که قابلیت خواندن و نوشتن در دیسک‌های نوری را به شما ارائه می‌دهد.
ارتقای درایو نوری آسان است، کابل‌هایش را جدا کنید، پیچ‌هایش و قفلش را باز کنید و سپس آن را به بیرون کیس هل بدهید.
کارت اس‌دی و استیک یواسبی نیز بر اساس فلش رم ساخته شده‌اند و از فضاهای ذخیره‌سازی جداشدنی محسوب می‌شوند. اغلب رایانه‌ها با پورت‌های مخصوص یواسبی و کارت‌خوان اس‌دی عرضه می‌شوند. جایگزین کردن کارت‌خوان اس‌دی کار آسانی است، کابل‌هایش را جدا کنید و پس از باز کردن پیچ‌ها آن را به بیرون هل دهید.
گرافیک
کارت گرافیک یا پردازده گرافیکی، سیستم شما را به صفحه نمایش متصل می‌کند. سیستم‌های قدیمی‌تر از پورت VGA و سیستم‌های جدید از پورت HDMI برای اتصال بهره می‌برند.
اغلب پورت خروجی تصویر رایانه، به کارت گرافیک درونی ماردبورد متصل است. با این وجود همیشه هم اینطور نیست.
بازی‌های مدرن به پردازنده‌های گرافیکی قدرتمندتری نیاز دارند. گیمرها، ویرایش‌کنندگان ویدیو، طراحان گرافیکی و دیگر افراد متخصص به نیروی پردازش گرافیکی بیشتری نیاز دارند. شیار پردازنده گرافیکی یکی از شیارهای روی ماردبورد و از نوع PCI-Express (PCIe) است. با اتصال کارت گرافیکی به این شیار، آن را جایگزین کارت گرافیکی پیش‌فرض مادربوردتان می‌کنید.
کارت‌های گرافیکی مشکلات متعددی از جمله مشکلات ناسازگاری یا اندازه نامناسب، شیار نامناسب، ناسازگاری با نوع مادربورد، سرعت پردازش بد و ناسازگاری با منبع تغذیه را دارند.
کارت صدا
اگر به قسمت پشت کیس‌تان نگاهی بیندازید، سه تا پنج پورت دایره‌ای کوچک را خواهید دید که رنگ‌های متفاوتی هم دارند. گاهی این پورت‌ها را در قسمت جلویی کیس هم وجود دارند.
این‌ها پورت‌های صدا هستند که به کارت صدای مادربوردتان متصل شده‌اند. کارت صدا نیز مانند کارت گرافیکی درون مادربورد وجود دارد. با این حال بسیاری از افراد برای استفاده‌های تخصصی‌شان از کارت صدای مجزایی بهره می‌برند.
فن
یکی از قطعاتی که اغلب به آن توجهی نمی‌شود فن خنک کننده است. هر رایانه به دست‌کم دو فن نیاز دارد: یکی برای پردازنده مرکزی و دیگری برای کیس.
هدف فن پردازنده مرکزی آن است که پردازنده را خنک نگاه دارد. از آنجایی که درون کیس رایانه به سرعت گرم می‌شود، فن مادربورد هوای خنک را به داخل می‌کشد و فن‌های دیگر هوای گرم را به بیرون می‌فرستند.
اغلب فن در پشت کیس جای می‌گیرد و ممکن است فن دیگری در کناره کیس یا جلوی آن جای بگیرد. کیس‌های بسیاری با فن‌های داخلی عرضه می‌شوند ولی اغلب این فن‌ها کیفیت خوبی ندارند. می‌توانید برای بهبود کارکرد فن‌های سیستم‌تان، آن‌ها را با فن‌های بهتری جایگزین کنید یا فن‌های بیشتری را به سیستم‌تان بیافزایید.