این روزها همه مفصلا درباره ماجرای قتل دلخراش رومینا اشرفی نوشته اند و هرکسی از ظن خود به ماجرا نگریسته و به اندازه کافی به آن پرداخته شده و نگارنده نیز قصد تحلیل و بررسی این موضوع را ندارد .
اما یک نکته در میان برخی استدلالات وجود دارد که نیازمند بررسی است. برخی تحلیلگران یکی از علل وقوع این جنایت را معافیت قانونی پدر از قصاص در قبال قتل فرزند میدانند. به عبارت دیگر اینان معتقدند که چون اگر پدری فرزند خود را به قتل برساند قصاص نمیشود، همین مساله باعث شده که پدر با خیال راحت دست به چنین جنایتی بزند.
در این خصوص توجه به چند نکته میتواند مفید باشد:
۱- اکثر قتلها و به طور خاص قتلهای ناموسی، جرمهای هیجانی هستند و قاتل از قبل تبعات قانونی آن را بررسی نمیکند.
۲- احتمال اینکه پدر رومینا (با توجه به سن و میزان تحصیلات) از این مساله جزئی قانونی با خبر بوده باشد چقدر است؟
۳- چندی پیش محسن استادعلی فیلم مستندی در خصوص قتلهای ناموسی ساخته بود و با برخی متهمان این پرونده ها مصاحبه کرده بود. آنچه در این مصاحبه ها آشکار بود، عدم توجه قاتلان به مسائل قانونی بود و در بسیاری از موارد همسر، برادر، فرزند، عمو یا پسرعمو و با رضایت پدر این قتلها را انجام داده بودند. در صورتی که اگر اینان از چنین معافیتی مطلع بودند قتل را به پدر واگذار میکردند یا اساسا مرتکب قتل ناموسی نمیشدند.
۴- بررسی میزان وقوع قتلهای ناموسی نشان میدهد که وقوع چنین قتلهایی در برخی مناطق خاص (مانند عشیره های خوزستان) نرخ ارتکاب بسیار بیشتری دارد. درصورتی که قانون حاکم بر تهران و شیراز و کیش و خوزستان یکی است و اگر قانون عامل چنین قتلهایی باشد، باید در همه جا به یک میزان باشد و حتی در شهرهای بزرگ که میزان انحرافات جنسی بیشتر است نرخ این جرم نیز بیشتر باشد. لذا باید گفت این مساله بیش از آنکه متاثر از قانون باشد، متاثر از فرهنگ است و ریشه آن را باید در فرهنگ جست و نه قانون.
در پایان به عنوان پیشنهاد برای کاهش تکرار چنین جرایمی به نظر میرسد که باید سراغ ریشه اصلی چنین اتفاقاتی یعنی فرهنگ برویم و البته برخلاف تصور برخی ها راه حل آن ترویج بی غیرتی و لاابالی گری نیست. بلکه باید بر قبح قتل و زشتی این کار و مجازات اخروی شدید این کار و امثال اینها تمرکز شود.
* کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه تهران