با آغاز به کار دولت دوم روحانی و شکست پروژه برجام، ایران با سلسله‌ای از حوادث و مشکلاتی روبه‌رو بوده است که برخی چون سیل و زلزله طبیعی بوده و برخی چون گرانی بنزین و افزایش قیمت ارز و تورم‌های تکان‌دهنده ما بعد آن که حاصل بی‌تدبیری و برخی چون کرونا، هنوز ماهیتش کشف نشده است؛ اما سؤالی که این نوشتار درپی پاسخ بدان است؛ وضعیت‌شناسی احزاب و گروه‌های سیاسی در دل این توالی بحرانی است؛ به راستی احزاب در این شدائد و سختی‌های خواسته و ناخواسته؛ به چه مشغول‌اند؟ چرا هیچ حرکت قابل توجه حزبی و تشکلی را شاهد نیستیم؟
یک حزب سیاسی در بدترین حالت نیز نمی‌تواند از ماهیت اجتماعی‌اش دور بماند. ارتباط تشکیلات حزبی و بدنه‌ی اجتماعی اگر نگوییم مهم‌ترین مؤلفه؛ لااقل جزء عناصر حیاتی این سازمان است. حسینعلی نوذری از مترجمان حوزه اندیشه سیاسی در فقره‌ای می‌گوید: « هر تعریفی را که درباره‌ی حزب پذیرفته باشیم، و لو تعریفی که مطابق با آن احزاب به طور محض و دربست صرفاً درصدد کسب قدرت و موقعیت باشند، به هر حال قطعاً احزاب باید پیوندهایی با جامعه داشته باشند، زیرا برای مثال در جریان مبارزات حتماً باید به منافع مادی یا آرمانی رأی‌دهندگان خود متوسل گردند و از طریق تبلیغات و تکیه بر خواسته‌های مادی و معنوی جامعه رأی‌دهندگان، شانس موفقیت و پیروزی خود را افزایش دهند. ولی غالباً در اکثر کشورها پیوند میان نظام حزبی و ساختار اجتماعی یا ارزش‌های اجتماعی بسیار ضعیف و شکننده است.»
شاید در ایران ما وضعیت به همین بدی‌ای باشد که گفته شد؛ یعنی همانقدر که احزاب در پی وحدت و بسیج اجتماعی برای رأی آوری هستند در ورای انتخابات به دنبال این بسیج کنندگی برای اهداف غیرانتخاباتی و در جهت مصالح مردم نیستند که این موضوع در این وضعیت کرونایی بیشتر خود را نمایان ساخته است.
حزب سیاسی یا جریان سیاسی؛ فرقی نمی‌کند!
نوشته‌های زیادی در مورد چرایی ناکارآیی احزاب در ایران معاصر وجود دارند که عواملی چون سابقه‌ی سیاهِ احزاب در دوران طاغوت، ضعف‌ها و آسیب‌های حزبی دوره‌ی چهل ساله انقلاب، بیگانه بودن این ساختار با جامعه‌ی ایرانی را برای این موضوع ذکر کرده‌اند. هرچند ایرانِ امروز با حدود 250 حزبِ ثبت‌شده به ظاهر گردنی افراشته دارد اما بر کسی پوشیده نیست که این نوزادان حزبی به مثابه‌ی طفلی نارس اگر دستگاه اکسیژن ونتیلاتور در کنارشان نباشد شبی را صبح نخواهند کرد؛ این بیماران کرونا زده که اکنون 100 سالگی خود را در ایران رد کرده‌اند؛ دیگر قدرتی ندارند حتی با بدنه اجتماعی خود همدلی کنند؛ کرونا آن مقدار تاب و توان ظاهری‌شان برای عکس یادگاری را نیز ربوده است!
نکته آنجاست که قلب هر حزب در بدنه‌ی اجتماعی اوست و این قلب به دست‌آوردنی است و با تزریق جبری و فشار از بالا و بیانیه‌خوانی هم به دست نمی‌آید. اگر قلب احزاب، تقویت شد و قدرت گرفت نه تنها از دستگاه تنفسی وزارتخانه‌ها و افراد ذی‌نفوذ، مستقل خواهد شد بلکه نیروی کار و تلاش برای جامعه نیز خواهد بود. در این آشفته بازار کرونایی؛ حزب یا جریان فرقی ندارد؛ هیچ یک به نحو متشکل و به آن شکل انتخاباتی برای خدمت به صف نشده‌اند؛ هرچند افرادی از هر دو جریان اصلی سیاسی؛ انفرادی و با تیم‌های خود در حال خدمت‌رسانی هستند؛ اما کجا رفت شورایتان و کجا رفت تشکل‌تان؟!
بیمار باید همراهی کند
اولین شرطی که کادر درمانی برای بیماران کروناییِ وخیم و تحت دستگاه اکسیژن طلب می‌کنند؛ همراهی و مقاومت و تلاش برای زنده ماندن است. احزاب سیاسی که دادشان گوش فلک را کر کرده است که آی حاکمیت! به ما اجازه فعالیت نمی‌دهد؛ ما را نمی‌بینند و از این دست شعارها، آیا تلاشی برای زنده ماندن کرده‌اند؟ آیا به سراغ بدنه اجتماعی خویش رفته‌اند تا اگر کاری هم نمی‌توانند بکنند؛ حداقل آبی باشند بر آتش داغ عزیزانشان که بر اثر این بیماری فوت کرده‌اند؟
آیا به فکر بوده‌اند تا با پیشنهادهای سیاستی خود و انتشار آن در رسانه‌ها، آمادگی دائمی خود برای خدمت را در این زمان سختی و شدت به اثبات برسانند؛ که سخن سرایی از خدمت در روزهای فراغت و راحتی، زحمتی ندارد! آیا توانستند از جمعیت‌های استانی و شهرستانی خود که برای رأی‌گیری در دسترس شان است استفاده کنند و یک اقدام مؤثر برای برداشتن باری از دوش مردم، انجام دهند؟
آری احزابِ بیمارِ ایرانِ ما بایستی با مردم همراهی کنند تا توانشان و پایه و ریشه‌شان قوی‌تر شده و بتوانند قد بکشند؛ تا زمانی که این گروه‌ها خدمت را در انتخابات و پست گرفتن، و برنامه را برای عکس گرفتن و نیروهای متشکل خود را برای بودجه گرفتن ببینند؛ آش همین است و کاسه نیز همین که می‌بینیم...قدرت و تأثیر ورود تشکّلی را وقتی بهتر حس می‌کنیم که به عملکرد نیروهای خدوم بسیج در این روزهای کرونایی دقت کنیم... به امید اصلاح نگاه حزبی در ایرانِ عزیز.
* پژوهشگر هسته بازاریابی سیاسی مرکز رشد دانشگاه امام صادق (ع)
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
[1] -دستگاه ونتيلاتور اكسيژن و هوا را به ميزان مورد نياز براي بدن با هم تركيب نموده ، سپس آن را توسط تيوب هاي مخصوصي تحت عنوان "مدار تنفسي" به بيمار تحويل مي دهد