بالاخره بعد از هفته ها تاخیر و حتی راهنمایی غلط به مردم دنیا توسط سازمان بهداشت جهانی و دولتها حالا می بینیم که در 48 ساعت گذشته همان کارشناسان سازمان بهداشت جهانی و دولتها پشت سر هم از لزوم استفاده همه افراد از ماسک بیانیه و دستور و توصیه اجرایی می دهند. به عنوان کسی که مدتها قبل یعنی در 7 اسفند در مقاله ای تحت عنوان " داروی پارسی برای کرونا" به طور نسبتا مشروح و با اوردن شواهد لزوم استفاده فوری و گسترده و اجباری ماسک برای همه مردم را برای جلوگیری از شیوع بیشتر ویروس کرونا توصیه نمودیم و باز در 8 فروردین باز بر استفاده فوری و اجباری شدن ان تاکید نمودیم و حالا در 24 ساعت گذشته که صحت ان توصیه ها به تایید سازمان بهداشت جهانی و دولتها رسیده در اینجا فقط به چند نکته خیلی مهم و توصیه اکید خدمت مردم و البته مسئولان محترم می پردازیم:
1- همانطور که گفته شد اجباری کردن پوشیدن ماسک یک باید و قطعی است و همه مردم باید بدانند اگر دو کار ساده پوشیدن ماسک و دست نزدن به صورت قبل از شستن دست را در کنار بیشتر خانه ماندن و حفظ فاصله انجام دهند تا 99 درصد در برابر ویروس از خود و جامعه محافظت خواهند کرد و باری از کادر درمانی کشور و دولت هم بر خواهند داشت.
2- البته ماسک پزشکی و استاندارد مانند همه دنیا کمیاب است ولی راه حل ساده ای دارد. ماسک پارچه ای. همه خانواده ها حتی نیازی ندارند بدنبال جستجوی ماسک به بیرون خانه بروند. تا زمانی تهیه گسترده ماسک های استاندارد می توان از ماسک پارچه ای استفاده کرد. به غیر از روسری یا شال که می توان فوری از انها به عنوان ماسک استفاده کرد کافیست فقط در خانه کمی خلاقیت نشان دهیم و از ان پیراهن یا چادر یا ملحفه ای که استفاده نمی شود چندین ماسک برای خود و خانواده تهیه کنیم. تولیدی های پوشاک هم می توانند هر چه بیشتر شروع به تولید کنند.( برخی دوستان هم نخواهند گفت ما سهامدار تولید ماسک هستیم یا کارخانه تولید ماسک را از اجدادمان در فراهان به ارث برده ایم!)
3- ولی لازمه استفاده گسترده از ماسک اجبار ی شدن ان توسط دولت هست. البته دولت ما هم مانند همه دولتهای دنیا نگران کمبود ماسکهای پزشکی برای کادر درمانی و بیمارستانهاست. راه حل ساده است. دولت می تواند خرید و فروش و استفاده ماسکهای پزشکی را در خارج از بیمارستانها و کادرهای درمانی ممنوع کند. ولی در عوض با تعیین فرجه ده یا 15 روزه ای پوشیدن ماسک پارچه ای را برای همه شهروندان و نیروی کار و کسبه اجباری کند. خواهید دید با حداقل هزینه چه تاثیر بزرگی بر کنترل شیوع بیماری خواهد داشت.
4- همانطور که گفته شد که دولت ما و بیشتر دولتها لزوم استفاده همگانی از ماسک را اعلام عمومی نمی کنند چون نگران کمبود ماسک برای کارکنان بهداشتی هستند که کاملا منطقی است. ولی لزوم اجباری شدن از ماسک برای عموم در بیرون خانه در واقع بزرگترین حمایت از کادر بهداشتی هم هست. فقط تصور کنید که اگر دولتها و دولت ما پوشیدن ماسک پارچه ای را اجباری کنند و این کار فقط در بد بینانه ترین حالت بتواند 20 تا 30 درصد شیوع بیماری را کم کند . کاهش 20 تا 30 درصد از بار بیمارستانها و کادر بهداشتی ما چه اندازه به انها کمک خواهد کرد.
5- از فرصت استفاده می کنم و به استناد همان درستی توصیه لزوم اجباری شدن پوشیدن ماسک که حالا مورد تایید سازمان بهداشت جهانی هم قرار گرفته به دولت و مسئولین محترم یک توصیه دیگر هم که ان هم بسیار مهم و در واقع به نظر ما حیاتی است ارایه می دهیم.
بر خلاف عدم اعلام رسمی دولتها و البته سازمان بهداشت جهانی و بدون اینکه بخواهیم به تمام شواهد و استنادات ان به صورت جزیی بپردازیم که فرصت دیگری می خواهد ولی ازمایش دو داروی ضد مالاریا+ ضد باکتریا و Remdesivir برای محدود کردن و درصد بهبود بیماران کرونا به خصوص برای پیشگیری و در مراحل اولیه بیماری بسیار موثر بوده و از حالا مسئولان دارویی و بهداشتی کشور باید هر چه زودتر در صدد تامین این داروها و مواد اولیه ان برای تولید در داخل باشند.
قطعا خوانندگان و برخی دست اندرکاران محترم این سوال را مطرح خواهند کرد که اگر این داروها بسیار موثر بوده چرا سازمان بهداشت جهانی یا مدیران پزشکی و دارویی کشورها ان را رسما اعلام نمی کنند؟ متاسفانه این دوستان هنوز این سازمانهای جهانی و مدیران انها و رویه حاکم بر انها را بدرستی نمی شناسند و نمی دانند چرا دولتها مفید و موثر بودن این داروها را اعلام نمی کنند؟ البته برای این دوستان عجیب نیست که داستان را ندانند ولی حتی برخی دیپلماتها و کارشناسان سیاست خارجی ما با وجود دهها سال زندگی و کار در نیویورک و اروپا هنوز شناخت درست و علمی از این دولتها و رویه های جهانی ندارند.
مانند همان بحث ماسک دولتهای بزرگ می دانند که این داروها موثر بوده. ولی به شدت منابع و ذخایر این داروها محدود است. به عنوان مثلا بازار و نیاز سالانه به داروهای مالاریا چند صد هزار دوز برای درمان چند هزار بیمار مالاریا که عمدتا در کشورهای افریقا که اغلب هم بسیار فقیر هستند بوده و بسیاری از شرکتهای دارو سازی دنیا اصلا تولید ان را به دلیل عدم سوددهی کنار گذاشته بودند. Remdesivir هم یک داروی جدید است که حتی ذخایر ان نمی تواند برای دو هزار نفر کافی باشد. ولی حالا اگر این کشورها و سازمان بهداشت جهانی اعلام کنند این داروها موثر است به جای موجودی چند صد هزار دوز از این داروها در انبارها نیاز به چند صد میلیون وحتی میلیارد دوز از این داروها به وجود خواهد امد که در عرض چند هفته امکان تامین و تولید ان هرگز وجود ندارد. بنابراین کاری که دولتهای بزرگ دارند انجام می دهند این است که تا می توانند دارند باقیمانده این داروها در بازار را برای کشور و خواص خود جمع می کنند(اعلام اغاز محدود و اورژانسی Remdesivir در انگلیس همزمان با تست مثبت نخست وزیر و وزیر بهداشت و ولیعد و... انگلیس) و رقابت بزرگ و خشنی برای به دست اوردن بیشتر این داروها در جریان است و تا زمانیکه نتوانند به اندازه کافی برای خود و ملتهای خود تامین کنند ان را اعلام نخواهند کرد. از همین رو هست که به مسئولان دارویی کشور توصیه می کنیم این موارد را در نظر داشته باشند. فقط ترامپ با افتخار که مانند اعلام فتح بود اعلام کرده که تا کنون موفق به تهیه و تامین بیست تا سی میلیون دوز از این دارو شده ولی نیاز به چند صد میلیون دوز بیشتر دارند و فقط در امریکا در ماه مارس نسبت به فوریه تجویز داروی ضد مالاریا 70 برابر شده و کمبود شدیدی برای ان در امریکا و کانادا و اروپا به وجود امده. اگر واقعا مفید نبود نیازی به این اقدامات و تجویز ها بود؟!
در مورد سازمان بهداشت جهانی هم باید بدانیم که مدیران انها (مدیر سازمان بهداشت جهانی وزیر سابق بهداشت کشور اتیوپی بوده است) از انجا که بودجه و در واقع درامد انها توسط همین کشورهای بزرگ تامین می شود بدون هماهنگی با سیاستهای کلان چند بازیگر عمده و اصلی حاضر به دادن رهنمودها و توصیه های بهداشتی نظیر لزوم استفاده از ماسک یا موثر بودن فلان دارو نخواهند بود.
به هر حال امیدواریم این نکات بتواند مفید باشد و به مردم و دست اندرکاران تصویر بهتری از بحران کرونا بدهد. ایران و کره جنوبی و ایتالیا تقریبا به صورت همزمان درگیر ویروس کرونا شدند. ولی بنا به گفته پرفسور KIM WOO-JU ارشد ترین متخصص و مدیر موسسه کره جنوبی در جنگ با ویروس کرونا(transgovernmental enterprise for pandemic influenza in korea-TEPIK) در 7 فروردین یکی از مهمترین دلایلی که کره جنوبی بهتر توانست ویروس را در قیاس با ایران و ایتالیا و کشورهای اروپایی کنترل کند همین استفاده از ماسک بوده است که در اوایل اسفند هم توسط این قلم توصیه شده بود.
در پایان فقط برای نمونه و اینکه بدانیم تا چه اندازه بحث خلاقیت برای یک کارشناس مدیر و متخصص مهم است به یک نمونه اشاره می کنیم. تمام دلیلی که دانشمندان و متخصصان دنیا متوجه شدند داروی 85 ساله ضد مالاریا در مورد بیماری کرونا می تواند موثر باشد از یک پزشک جوان چینی شورع شد که متوجه شد که خیلی از بیماران کرونا در یکی از بیمارستانها ووهان از درد مفاصل شبیه به رماتیسم مفصلی شکایت دارند. او با کمی خلاقیت و حاذقیت متوجه شد که تمام بیماران بستری شده کرونا در بیمارستان که از درد مفاصل هم شکایت داشتند در واقع هیچ سابقه قبلی از رماتیسم مفصلی ندارند( داروی ضد مالاریا علاوه بر مالاریا برای بیمارانی که دچار رماتیسم مفصلی هم هستند تجویز می شوند) و با مطالعه بیشتر در سوابق همه بیماران مبتلا به کرونا متوجه شد که هیچکدام انها دارای سابقه بیماری رماتیسم مفصلی نبودند و اصولا هیچ بیماری که دارای رماتیسم مفصلی بوده باشد دچار کرونا وخیم نشده است. همانجا این دکتر جوان متوجه شد که می تواند ارتباطی بین عدم وجود کرونا در بیماران رماتیسمی با داروهایی که مصرف می کنند وجود داشته باشد و با همین هوشیاری این پزشک جوان حالا دنیا به این نتیجه رسیده که داروی ضد مالاریا که برای رماتیسم مفصلی هم تجویز میشود می تواند در غیر فعال کردن ویروس بسیار موثر باشد.