۱- چند سالی است مراسم اختتامیه جشنواره فیلم فجر دچار بحران "عدم حضور سینماگران "شده است . هر سال آن تعدادی که می دانند جایزه می گیرند حضور می یابند ؛ امسال حتی آنهایی که می دانستند جایزه می گیرند هم نیامدند! بهانه ها هم بسیار مضحک و واهی است چون نزدیک چهل سال است بزرگترین جشن ملی سینما در همین ایام برگزار می شود و این فصل هم ، فصل مناسبی برای کار سینمایی نیست! پس چه دلیلی دارد بزرگترین جشنواره فیلم که جنبه ملی دارد و حایز اهمیت است بدون حضور اکثریت سینماگران و یا منتخبین برگزار می شود؟
اشکال در کجاست؟ آیا هنرمندان از مراسم اختتامیه دلزده شده اند؟ که بعید است . چون سینماگران بخش اعظمی از فعالیت هایشان حضور در جشن های مختلف است که فیلم و عکس و جایزه بگیرند و به اعتبارشان بیافزایند . آیا داوری داوران برای سینماگران اهمیتی ندارد ؟ که بعید است چون جایزه گرفتن در جمع خودشان به حرفه ای بودنشان می افزید و با این جشن ها که حالت رقابتی هم دارد به ایده های ناب تری در فرم وتکنیک و سوژه میرسند. آیا برگزار کننده گان جشنواره تدبیر درستی برای با شکوه برگزار کردن مراسم ندارند ؟ آنهم که بعید است چون تا آنجا که خبر می دانیم طی تشریفاتی اکثریت را دعوت می کنند و خیلی هم در مراسم عزت می گذارند . آیا وسوسه گرانی خارج از سینما هنرمندان را به عدم حضور در مراسم فجر تحریک میکند ؟ این نیز نادرست است چون نزدیک چهل سال است سینماگران علیرغم وسوسه ها دارند شبانه روز برای سینمای ایران فیلم می سازند ، نمونه اش همین تحریم اندک امسال که چقدر مضحکانه تبدیل به یک شوخی بد سال شد!
پس چگونه است که "عدم حضور" در جشنواره خیلی جدی در حال رخ دادن است و اگر تدبیری اندیشه نشود چه بسا سال آینده به بهانه ای مراسم اختتامیه وجود نداشته باشد؟
به نظر می رسد دلیل عمده چنین اتفاقی نبود قوانین مناسب در شیوه برگزاری جشنواره است . چه بسا اگر قوانین واضح و روشن باشد کمتر کسی تلاش می کند دل بخواهی عمل کند. باید قوانینی سخت و پایدار را برای جشنواره از صفر تا صد مراحل آن تدبیر کرد. مثلا اعلام شود در صورت عدم حضور سینماگران در مراسم اختتامیه داوران جایزه را به نامزذ دیگر بدهند. نکته مهمتر اینکه قبل از هر چیز باید فرهنگ همدلی و همراهی را در بین سینماگران ترویج کرد. چقدر بد است هنرمندانی که از لحاظ معرفت و انسانیت الگوی تماشاگرانش باشند اما در هنگام توجه به یکدیگر، رقابت سالم جایش را به حسادت مخرب بدهد و موقع مهمانی و شادمانی هیچکس حضور نیابد! چقدر خوب گفت سعید راد در مراسم اختتامییه بدین مضمون که " کجایند آنهایی که سالها پیش از دست همقطاران خود جایزه گرفتند و برایشان کف زدیم اما امروز برای کف زدن دوستانشان نیستند "
۲- امسال نزدیک سی فیلم در جشنواره حضور داشت. فیلم های امسال بخصوص در نسل جوانتر سر و شکل خیلی خوبی داشتند . امسال با شوق از سینما بیرون می آمدیم و به جوانان آگاه و پر قدرت سینمای ایران می بالیدیم و افتخار می کردیم که فیلم درست و حرفه ای دیده ایم .
کسی فکر نمی‌کرد محمدکارت یا سعید ملکان یا عباس ربیعی اینقدر خوش بدرخشند و یا مهدویان و نیکی کریمی شاهکار خلق کنند و ابراهیم حاتمی کیا و مجید مجیدی و مسعود کیمیایی همچنان خالق آثاری باشند که میتوان لذت برد و راجع به آن فکر و تامل کرد. اما نکته مهم این است که آیا لذت بردن تماشاگر حرفه ای که سالها سینمای ایران و جهان را تعقیب کرده و طبیعتا انتظاراتش متفاوت است همانگونه است که تماشاگر عادی ؟ حتما اینگونه نیست . مطمئنا اگر خود را جای تماشاگری بگذاریم که معمولا آخر هفته سینما را انتخاب کرده و می خواهد با هزینه کلانی که کرده خانواده اش را سرگرم کند به هیچ وجه این فیلمها بجز تعدادی انگشت شمار راضی کننده نیست و باید گفت سینما در دور باطل می گردد و همچنان همان تماشاگر اندک و ثابت خود را دارد و در همان مسیر همیشگی خود که عدم جذب حداکثری تماشاگر است پیش می رود.
سینمای ایران چند سال است سه یا چهار درصد تماشاگر ایرانی را جذب خود کرده و هیچوقت فکر نمی کند نسبت به جمعیت ایران حداقل باید پانزده درصد را به داخل سالن سینما بکشاند تا مقبول افتد اما با این فیلمها زهی خیال باطل. به زعم بنده برای تماشاگر امروز ایرانی این فیلمها بسیار تلخ ، ناامید کننده و کشدار و خسته کننده است و تماشاگر خوش ذوق ایرانی را دچار افسردگی میکند . فیلمهایی که جایگاه خاص دارند و باید در محافل آکادمیک یا سالن های مخصوص نمایش داده شود جای سینمای اصلی و بقول حرفه ای ها بدنه را گرفته و با اتهام اینکه این فیلم ها بهتر از فیلمهای سطحی کمدی است وارد بدنه سینمای ایران شده در صورتی که اکثر این فیلمها جایگاه هنر و تجربه یا مخاطب خاص دارند. منظور از سینمای بدنه سینمایی جذاب و فهیم است که قابل فهم برای تماشاگری باشد که با رغبت هزینه میکند . با این آمار تماشاگر میتوان گفت ما هنوز به سینمای مردمی دست نیافتیم و فرمول آن را اکثر فیلمسازان نمیدانند.
۳- نشست های خبری جشنواره فیلم فجر تعریف روشن و واضحی ندارد . آئین نامه ای برای نشست وجود ندارد که همه طبق آن عمل کنند تا خروجی دلخواه و مطلوبتری داشته باشد. جمعیت زیادی که به هر طریق کارت خبرنگاری و فیلمبرداری و عکاسی دارند اجازه ورود دارند به اضافه برخی که میهمان آنروز محسوب میشوند و همه عوامل آن فیلم. کلیه عوامل آن فیلم هر تعداد که باشند در ردیف جلو می نشینند و حدود ده نفر بالای صحنه می ایند و به سوالات پاسخ می گویند . مجری ها هم که معمولا یک روز در میان عوض میشود و هر کدام با سلیقه خود جلسه را اداره می کنند . آنها موظف اند سوال های روی کاغذ را بخوانند حتی سوال کسی که در سالن حضور ندارد! جدیدا هم منتقدی به انتخاب کارگردان یا تهیه کننده در پنج دقیقه فیلم را نقد می کند . برخی خبرنگاران که برای پرسش آمدند مسول رسانه ای فیلم دیگری هستند و معمولا در جلسه فیلم شان سکوت اختیار می کند . پرسش ها بسیار نگران کننده است چون خیلی ابتدایی و دم دستی است . براساس یک فکر و اندیشه نیست و حتی گاهی مورد تمسخر همکاران دیگر قرار می گیرد.
در نشست خبری یک کارگردان باید سوالی مطرح شود که شایسته کارگردان باشد. در همه جای دنیا حضور خبرنگاران و همچنین عکاسان و فیلمبرداران در کنفرانس های خبری سینماگران تفکیک شده و سطح بندی است. مثال روشن سوالی است که امسال از حاتمی کیا مطرح شد که عصبانیت او را برانگیخت. سوال این بود : چرا شخصیت رییس جمهور فیلم «خروج» شبیه رییس جمهور فعلی نیست! و پاسخ حاتمی کیا نیز این بود : به تو چه ؟ من میخواستم این شکلی باشد. نگارنده نحوه پاسخ حاتمی کیا را تایید نمی کند اما این چه سوالی است که از او پرسیده شده؟ و یا اینکه سوال شد: بهتر نبود فرد کشاورز حالا که تا پاستور اومده می رفت خدمت مقام معظم رهبری ؟ حاتمی کیا: چند لحظه سکوت ... خوب اون که دیگه فیلم من نیست!
در مقابل پاسخ ها هم باید با خوش رویی کامل باشد. اینکه کارگردان فقط بله و خیر بگوید و یا بگوید این نظر شماست یا به شما چه مربوط؟ توهین آمیز است. بنابراین بهتر است قبل از جشنواره آیین نامه ای نوشته شود و طبق آن عمل شود . وزن جلسه باید رعایت شود . دلیلی هم ندارد که همه عوامل در جلسه حضور پیدا کنند و تعداد زیادی بالا بیایند که تا آخر جلسه محکوم به سکوت هستند . معمولا عرف است کارگردان و تهیه کننده با بازیگران نقش اصلی بیایند واحتمالا شخصی که وظیفه کلیدی در فیلم انجام داده است .
دیگر آنکه منتقد جایش در نشست خبری نیست و اساسا خودشان نباید بپذیرند که در پنج دقیقه نقد شان را بیان کنند!