قیصر و سلطان‌ و حاج کاظم‌ رفتند، سلبریتی‌ها ماندند/ پرده نقره ای خالی از قهرمان

نسیم کاهیرده،   3981123037 ۱۲ نظر، ۰ در صف انتشار و ۹ تکراری یا غیرقابل انتشار
قیصر و سلطان‌ و حاج کاظم‌ رفتند، سلبریتی‌ها ماندند/ پرده نقره ای خالی از قهرمان

«این اسم مزخرف سلبریتی را از روی صورت ما بردارید!» ؛ این جمله ی اعتراضی  یکی از ستاره های امروز سینمای ایران است که شاید بیانگر خواسته ی اکثریت هم صنفی هایش نیز باشد؛ افرادی که به واسطه شهرت ناشی از شغل خود، علاوه بر پرده ی سینما و تلویزیون، امکان حضور پر رنگی درفضاهای گفتمانی جامعه ایرانی را یافته اند؛ فضاهایی که بر خلاف گذشته نه توسط صاحبان اندیشه و دانش، که توسط  برخی مداحان مشهور، سلبریتی های ورزشی و سینمایی- که امروز ارتباط تنگانگی با یکدیگر پیدا کرده اند- در بستر شبکه های اجتماعی مدیریت می شود. این فضاهای گفتمانی مرجعیت فکری بخش قابل توجهی از جامعه را به عهده دارند و در بزنگاه ها و شرایط بحرانی با ایجاد موج های روانی، موجب تحریکهای اجتماعی می شوند؛ حرکت هایی که بیشتر توده ای و پوپولیستی است و ارزش، هدف و آرمان مشترکی را دنبال نمی کند.

جامعه ای که دل به سلبریتی داده است به دنبال آرمان بزرگی نیست و کمتر واجد «فرهیختگی اجتماعی» است؛ چرا که سلبریتی اساسا" به دنبال فرهیختگی و  آرمان گرایی نیست. سلبریتی یا در ذات خود آسیب است و یا محصول یک سیستم ناقص(سرمایه داری) است. هویت سلبریتی با جذابیت و سرمایه گره خورده است و از این طریق بر جامعه اعمال قدرت می کند اما این بدان معنا نیست که سلبریتی در مقایسه با میانگین افراد [آن جامعه] از استعداد، مهارت، ذکاوت یا سایر موهبت‌ها برخوردار است-این صرفا" به این معنی است که یک نفر به شکل موفقیت آمیزتری  در جامعه دیده شده، تبلیغ شده و توده ی مردم را به خود جذب کرده است.

 با همه این اوصاف باید گفت که سلبریتی اگرچه محبوبیت دارد اما قهرمان نیست و جامعه ی امروز ایران محروم از قهرمانان است. بارزترین مصداق این واقعیت را در سینمای ایران می توان مشاهده کرد؛ سینمای ایران سالهاست که قیصر، سلطان و حاج کاظمی به خود ندیده است! 

ساخته شدن آثار سینمایی داستان محور، جشنواره پسند روشنفکرانه یا کمدی‌های سطحی و فیلم‌های فرهنگ‌گریز گیشه‌پسند با بازیگران رنگ و وارنگ بدون خلق قهرمانان؛ در دهه ی گذشته منجر به وضعیتی شده است که از آن با عنوان ابتذال سینمای ایران و حتی بازگشت به دوران «فیلم فارسی» تعبیر شده است. حال آنکه قهرمان از عناصر اصلی سازنده ی یک قصه است و اساسا"هدف سینما، قهرمان سازی و ساخت دنیای جدید در ذهن مخاطب است.

اما سالهاست که میل زیاد به شبه رئالیسم، گریبان سینمای ایران را گرفته است و بیشتر  سینما گران به دنبال ساختن شخصیت‌هایی هستند که حتما" ما به ازای بیرونی داشته باشد و ذهن مخاطب شکاک و دیر باور امروزی را که -به واسطه ی حجم بالای اطلاعات دریافتی از شبکه های اجتماعی- به نوعی خود آگاهی کاذب دچار است را اقناع کنند، غافل از اینکه معمولا" حضور یک قهرمان در فیلم و پذیرش آن توسط مخاطب، او را به همذات پنداری سوق می دهد که نقطه ی شروع تأثیر پذیری اش از سینما محسوب می شود. در اینجاست که قهرمان می تواند ارزشهای انسانی و الهی  مانند ایمان، صداقت، شرافت، غیرت، وفاداری، از خود گذشتگی، مبارزه با ظلم، عدالت خواهی،حق طلبی و ... را که برای تحقق یک جامعه ی انسانی ضرورت دارند به مخاطبان خود القاء کند.

اما اکنون که ستاره های سینما از سلبریتی نامیده شدن توسط جامعه گله مند هستند و می خواهند نقش قهرمان مردم را بازی کنند، نخبگان فرهنگی و جریانات سیاسی به عنوان مدعیان دیگر این عرصه در مقابل آنها صف آرایی نموده اند؛ چراکه آنها را فاقد صلاحیت رهبری فکری و سیاسی مردم می دانند . بزعم روشنفکران و  فرهیختگان جامعه، سلبریتی ها به این دلیل که از دانش کافی برخوردار نیستند نباید برای حل مسائل و مشکلات جامعه نسخه بنویسند ؛ چرا که با اینکار فقط مشکلات مردم را پیچیده تر می کنند.البته یکی دیگر از مهمترین دلایل هجوم نخبگان فرهنگی به سلبریتی ها، زیست متفاوت و اختلاف طبقاتی آنها نسبت به عموم مردم است؛ اختلافی که بزعم نخبگان، مانع  از این است که سلبریتی ها درک صحیحی نسبت به واقعیت زندگی توده ی مردم داشته باشند. 

اما آیا امروز ستاره های سینما، قهرمان شدن را بر سلبریتی بودن ترجیح می دهند و به ملزومات آن تن خواهند داد؟ و اساسا" یک ستاره ی سینما برای قهرمان مردم بودن باید از چه ویژگیهایی برخوردار باشد؟ چرا  سینمای ایران سالهاست که مخاطب را از تماشای قهرمانان بر روی پرده ی جادویی خود محروم ساخته است؟ آیا اصلا" مخاطبان امروز سینما با توجه به تغییر و تحولات اجتماعی و فرهنگی رخ داده در فضای جامعه ی جدید ایران، مانند نسلهای قبل برای تماشای قهرمانان مشتاق هستند؟

اینها سئوالاتی است که باید پیرامون آن اندیشید و برای یافتن پاسخ های دقیق آن، بررسی های عمیقی انجام داد؛ چرا که یافتن این پاسخ ها تا حدی به حل مناقشات موجود پیرامون سوژه های سلبریتی در فضای افکار عمومی جامعه ی ایران کمک خواهد نمود.