«جنایت و مکافات»
نوشته: فئودور داستایفسکی
ترجمه: اصغر رستگار
ناشر: آوانامه (باهمکاری نشر نگاه)
با صدای: آرمان سلطان زاده
زمان: 28 ساعت 10 دقیقه
30000 تومان
****
به وجود آوردن فرصتی برای ارتباط برقرار کردن با آثاری که شایسته است، نه یکبار بلکه چند بار خوانده شوند، یکی از بهترین ویژگی‌های کتابهای صوتی است؛ مخصوصا آثار برجسته‌ای که به ادبیات کلاسیک جهان تعلق دارند و اغلب بسیار طولانی هستند. طولانی بودن این رمانها البته در زمان خود یک حسن محسوب می‌شد، از آنجا که مخاطبان مشغله‌های انسان معاصر و ایضا خیل وسایل سرگرمی ساز آنها را نداشتند و با طولانی شدن این داستانها بیشتر سرگرم می شدند. البته غرض این نیست که این نویسندگان تعمدا آثاری طولانی می‌نوشتند، بلکه این سبک و سیاق کار آنها بود که چنین حاصلی را در بر داشت.
به هرحال استفاده از کتابهای صوتی لااقل برای من که این روزها یکی از مشتریان پروپا قرص آنها هستم، این حسن را داشته که برخی از کتابهای کلاسیک را که بعید می دانستم بتوانم فرصتی برای دوباره خوانی آنها را پیدا کنم ، گوش کنم.
شاید بگویید کتاب برای خوانده شدن نوشته شده نه گوش دادن!
این درست اما گاهی مجبور می شویم برای انجام کاری که امکانش وجود ندارد، نزدیک ترین شیوه را انتخاب می‌کنیم. کم نبودند نویسندگان بزرگی که به دلایل مختلفی مثل از دست دادن بینایی از دیگران می خواستند برای‌شان کتابها را بخوانند! نمونه آن جویس که معمولا بِکت وظیفه خواندن را برای او به عهده می گرفت. خوشبختانه ما بینایی‌مان را از دست نداده‌ایم اما به دلایل گوناگون زمان کمی برای اختصاص به مطالعه در اختیار داریم به همین خاطر دنبال آن هستیم که بخشی از زمانهای مرده‌‌ی روزانه را (که یکی از اصلی ترین دستاوردهای روزگار مدرن هستند) به شیوه ای زنده کنیم. اگر جویس از این شیوه استفاده کرده و نتیجه گرفته قطعا ماهم می‌توانیم همین کار را بکنیم. بخصوص که حالا این کتابها به شیوه ای کاملا حرفه‌ای صوتی شده‌اند، با اجرایی درست و حساب شده که گوش دادن به آن واقعا لذت بخش است.
«جنایت و مکافات» نوشته فئودور داستایفسکی را باید نقطه اوج ادبیات روان‌شناسانه در نظر گرفت که جدال خیر و شر و چالش‌های روحی و روانی آدمی را به شکلی قدرتمند در خود منعکس کرده است. این رمان «جنایت و مکافات» را نه فقط یکی از بهترین رمانهای داستایفسکی دانسته‌اند بلکه یکی از شاهکارهای بزرگ ادبیات روسیه و ایضا جهان نیز به حساب آورده‌اند.این رمان که از بار روان شناسانه عمیقی برخوردار است و آنقدر از این جنبه برجسته بوده که برخی روانشناسان کنش‌ها و واکنش های درونی و بیرونی شخصیت اصلی رمان( یعنی راسکولنیکف ) را به مانند یک نمونه علمی و واقعی دستمایه پژوهش قرار داده و از منظر روانشناختی تجزیه تحلیل کرده‌اند.
بی‌شک یکی از دلایل طولانی شدن این رمان، دقیق شدن داستایفسکی روی جزئیات زندگی و اعمال و افکار شخصیت‌هاست. بخصوص درگیری‌های درونی راسکولنیکف یک از یک جدال میان خیر و شر حکایت دارد. شاید برای برخی از مخاطبان کم حوصله این روزگار که به حرکت بیرونی داستان علاقه دارند، این میزان تامل روی درونیات تا حدودی خسته کننده باشد! بخصوص وقتی که اجرای آن با صدایی گیرا انجام شده است. خواننده متن توانایی آن را دارد که با ایجاد تغییراتی در صدا و لحن خود به زنده شدن شخصیت ها کمک کند.
«جنایت و مکافات» در یکی از بدترین شرایط مالی و روحی او نوشته شد. زمانی که امتیاز همه آثارش را به ناشری کلاش واگذار کرده و پول ناچیزی دستش را گرفته بود و همین پول را به خیال زیاد کردن هنگام قمار باخت، نتیجه کمک خواستن از دوستان و آشنایان دیگر هم گرفتن مبالغی مختصر بود که آنها را نیز درجا سر میز قمار از دست داد.
بخت یار بود که یکی از دوستانش توانست رمانی ننوشته را به ناشری بقبولاند و پولی بابت آن برای داستایفسکی بگیرد. برد داستا یفسکی نه سر میز قمار که سرمیز هنگام نوشتن رقم می خورد. در این وضعیت افتضاح مالی که همه چیزش را از دست داده بود، مستاصل و درمانده تنها دارایی اش نبوغش در نوشتن بود، نبوغی جنون‌آمیزکه مقدر بود با خلق شاهکاری چون «جنایت و مکافات شهرت» او را از مرزهای روسیه تا سراسر اروپا بگستراند.
راسکولنیکوف دانشجوی فقیری است که ترک تحصیل کرده، خواهرش قصد دارد تن به ازدواجی ناخواسته دهد تا آینده او و مادرش را تامین کند. راسکولنیکوف با احوالی پریشان از زندگی آشفته خود و اطرافیانش نقشه قتل پیرزنی رباخوار را عملی می کند، در این ماجرا ناخواسته مجبور به قتل خواهر او هم می‌شود.
این رمان به شکلی تاثیرگذار بازتاب دهنده روح زمانه خود است و سیمای راسکولنیکف همانند آیینه‌ای که آرمانهای انسان دوستانه و از دست رفته عصر خودرا بازتاب میدهد. شخصیت اصلی رمان احاطه شده میان فقر و نابرابری و انسانهایی که روح و جسم خود را به واسطه این فقر باخته اند و خود دست به اجرای عدالتی کور می زند و پس از آن به لحاظ روحی با درستی یا نادرستی چنین عدالتیدست به گریبان می‌شود.
باوجود نگاهی کم و بیش ناتورالیستی داستایفسکی به زندگی و تلخ اندیشی او در بازگو کردن شکست انسانها در «جنایت و مکافات» ، در نهایت کورسوی امیدی برای نجات باقی می گذارد. نقطه ای برای چرخش زندگی از سیاهی‌ها به سوی نور و این رهایی تا حد زیادی درآمیخته با باورهای مذهبی و اخلاقی شکلی عینی به خود می گیرد. گوش دادن به نسخه صوتی این رمان نه تنها فرصتی برای مرور آموزه‌هایی است که داستایفسکی در دل این رمان جذاب روایت ی کند، بلکه زمینه‌ای برای تجسم تصاویر تاثیر گذار و زنده ای است که حین خوانش رمان توسط گوینده، در ذهن شنونده عینیت پیدا می‌کنند.
«جنایت و مکافات» از سالهای دور تا به امروز، توسط مترجمان گوناگونی به فارسی برگردانده شده، نامهای آشنا و ناآشنای گوناگونی این رمان را به فارسی درآورده‌اند. اما نسخه صوتی این کتاب توسط آوانامه، براساس ترجمه اصغر رستگار تهیه شده است که شاید بسیاری ندانند که یکی از بهترین ترجمه های آثار داستایفسکی به زبان فارسی ست و برنده جایزه کتاب سال (به عنوان بهترین ترجمه سال) نیز شده است و این یعنی با خیال راحت می توان به سراغ آن رفت.