شعار دولت روحانی ازابتدای آغاز به کار خود پیشبرد سیاست خارجی و مذاکره با کشورهای غربی به خصوص حل کردن پرونده هسته ای ایران اعلام شد تا بتواند از این طریق، فضای اقتصادی کشور را بهبود بخشد، اما واقعیت آن بود که مشکل اصلی اقتصاد به داخل معطوف بود، نه به خارج از کشور. متاسفانه آقای روحانی و تیم حامی وی در تبلیغات و تحلیل هایی که در انتخابات ریاست جمهوری ارایه کردند سهم زیادی برای رفع تحریم ها در اقتصاد کشور قایل شدند، و همین موضوع باعث شد تا مذاکره کنندگان به دلایل زیر دچار اشتباه محاسباتی شوند :
1) اشتباه در فهم برخی از مسئولین در مورد تحریم ها
2) خوشبینی مفرط به طرفهای غربی در مذاکرات بویژه امریکا
3) اعتماد به نفس کاذب در انجام مذاکراکرات و بیان این جملات که دیگران توان انجام مذاکرات را ندارند و زبان دنیا را نمی‌فهمند
4) شتابزدگی در انجام مذاکرات و عدم پذیرش انتقاد از سوی منتقدین
5) عبور کردن از خطوط قرمز تعیین شده به دلیل اعتماد به طرفهای مذاکره و خوش بینی به آنان
در حالیکه دیگر رهبر انقلاب بارها به مسئولین در مورد غیرقابل اعتماد بودن غرب و به ویژه آمریکایی ها هشدار دادند، ایشان در سال 94 در دیدار با کارگران سراسر کشور، در جمع‌بندی سخنانشان تاکید کردند: «کلید حل مشکلات اقتصادی در لوزان و ژنو و نیویورک نیست، در داخل کشور است و همه باید مسئولیت‌های متفاوت خود را در تقویت نیروی داخلی به عنوان «تنها راه علاج مشکلات اقتصادی»، انجام دهند.»
در هر حال دولت برجام را به سرانجام رساند و با کشورهای 1+5 به توافق رسید، از ابتدا ساختار برجام طوری بود که اگر آمریکا دبه می کرد، این به ضرر اروپا نبود بلکه تنها به ضرر ایران بود و همین اتفاق هم نیز افتاد، نگرفتن تضمین های قطعی موجب شد تا آمریکایی ها از توافقات شانه خالی کنند در حالیکه جمهوری اسلامی ایران، عملا به تمامی تعهدات خود عمل کرد و آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز با تاکید بر این موضوع مهر تاییدی بر آن زد اما اهداف تعیین شده دولت در برجام به وقوع نپیوست و به نوعی ایران به منافع مورد نظرش دست نیافت.
در حال حاضر نیز آمریکا با خروج یکجانبه از برجام چهره واقعی خود را نشان داد و حال ادامه برجام بدون آمریکا موضوعی است که باید ایران در مورد آن تصمیم گیری کند.حسن روحانی رییس جمهور، پس از سخنرانی دونالد ترامپ به محمدجواد ظریف دستور داد تا با اروپایی ها مذاکره کرده و تضمین کافی از آنها بگیرد.
حدود چهار سال پیش، رهبر معظم انقلاب در نامه‌ای به رییس جمهور خواستار تضمین از سوی 1+5 شده بود، در همان زمان محمد جواد ظریف وزیرامورخارجه کشورمان؛ امضای جان کری وزیرخارجه وقت آمریکا، تضمین برجام دانست اما این امضاء هیچ وقت نتوانست منافع ایران را تضمین کند، حال مقام عالی دستگاه دیپلماسی کشور قرار است ازکشورهای E3 جهت تامین منافع مان تضمین بگیرد که امیدواریم همانند گذشته تنها امضایی بر روی یک برگه نباشد.
از طرفی هم طی روزهای اخیر و پس خروج ترامپ از برجام، رهبر انقلاب اسلامی در دانشگاه فرهنگیان در مورد مذاکره با سه کشور اروپایی فرمودند: «حالا گفته میشود که برجام را میخواهیم با این سه کشور اروپایی ادامه بدهیم؛ من به این سه کشور هم اعتماد ندارم. من میگویم به اینها هم اعتماد نکنید؛ [اگر] میخواهید قرارداد بگذارید، تضمین به دست بیاورید -تضمین واقعی، تضمین عملی- وَالّا فردا اینها هم همان کاری را خواهند کرد که آمریکا کرد، [امّا] به یک شیوه‌ی دیگر.»
اما نکته ای که وجود دارد این است که دولت همچنان سعی دارد تا برجام را بدون آمریکا به سرانجام برساند و اینکه آیا می توان به اروپا اعتماد کرد یا خیر، سوالی است که در طی رایزنی های محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه کشورمان مشخص خواهد شد، وی روز گذشته در سفری که به پکن داشت با مقامات چین در این خصوص رایزنی های فشرده ای را انجام داد، او امروز به کرملین رفته و با مقامات روسی هم دیدار و رایزنی خواهد کرد و فردا نیز به بروکسل رفته و با سه کشور اروپایی مذاکره خواهد کرد.
واقعیت این است که اروپا نفع زیادی از برجام (از منظر اقتصادی) کسب کرد و به دلیل اینکه برجام توافقی بین المللی است و مدت زمان زیادی برای دستیابی به برجام صرف شده است لذا منطقه یورو نمیخواهد این دستاورد بزرگ به سادگی از بین برود. از سوی دیگر اظهارنظرهای مقامات غربی علیه ایران نیز همچنان ادامه دارد. بوریس جانسون وزیر خارجه انگلیس طی سخنانی ادعا کرد که برجام دست بندی به دست ایران است. این نشان میدهد که اروپایی ها مراودات تجاری زیادی با آمریکا دارند، اینکه آیا آنها می توانند آمریکا را متقاعد کنند که ایران از برجام نفع ببرد بعید به نظر میرسد، چرا که اروپا در گذشته نیزحسن نیتی از خود نشان نداده است و عملا تحت فشار آمریکا هیچ تبادل بانکی بین ایران و اروپا انجام نشده و سرمایه گذاری شرکت های اروپایی در ایران برقرار نشد . باید از گذشته درس و عبرت گرفت.
مذاکرات ظریف با 5کشور در حال انجام است اما چند سوال اساسی در اینجا مطرح است:
1) آیا اروپا حاضر است هزینه ماندن ایران را در برجام را پرداخت کند؟و اساسا بدون آمریکا قادر به ادامه این راه خواهد بود ؟
2)آیا مذاکره مجدد می تواند منافع ما( اقتصادی) را تامین می کند؟
3)آیا فشار آمریکایی‌ها به شرکت های اروپایی همانند گذشته باعث می شود که اروپایی ها تمایلی به سرمایه گذاری در ایران نداشته باشند؟
4) دستگاه دیپلماسی کشور چگونه می تواند تضمین های کافی اخذ کند، آیا با ماندن ایران در برجام منافع مان تامین خواهد شد یا با خروج از آن ؟