راه‌حل کم‌خطر کردن زلزله

گروه اجتماعی الف،   3970213029

در بیش از 90 درصد خاک ایران احتمال زلزله وجود دارد و بنابراین باید ساخت و ساز را متناسب با وضعیت لرزه‌خیزی کشور انجام دهیم. از نظر شدت زلزله در آیین‌نامه‌های ساخت و ساز مناطق کشور به چهار درجه تقسیم‌بندی شده است.

روزنامه آرمان در یادداشتی به قلم سیدهادی بهادری نایب رییس دوم کمیسیون عمران مجلس نوشت: در برخی از قسمت‌های احتمال زلزله به میزان بسیار زیاد وجود دارد و در برخی دیگر احتمال زلزله متوسط و کم دسته‌بندی شده است. خوشبختانه در سال‌های اخیر در طراحی‌های ساختمان‌ها این موارد لحاظ شده و مهندسان موظف شده‌اند که آیین‌نامه ساخت را در هنگام ساخت ساختمان رعایت کنند. منتها در اجرای طرح‌ها گاهی اوقات برخی مباحث مهندسی جدی گرفته نمی‌شود. علاوه بر این موضوع ساخت و سازهای غیر مجاز نیز بخش دیگری از مشکل است.

این ساخت‌ و سازها به ویژه در حاشیه شهرها و نقاط خارج از شهرها و روستاها بسیار رواج دارند و خارج از چارچوب‌ها و ضوابط ساخته می‌شوند. برخی از ساختمان‌های قدیمی که قبل از ایجاد آیین‌نامه و کنترل‌های معمول ساختمان سازی ساخته شده اند نیز در زمان زلزله مشکل را دو چندان می‌کنند.تمام این دلایل سبب شده کشور همچنان از وضعیت لرزه خیزی احساس خطر داشته باشد و نسبت به زلزله آسیب‌پذیر باشد. بحث‌ها و مطالعات پهنه‌بندی لرزه‌ای از مباحث بسیار سودمندی است که به سازنده اطلاعاتی درباره ارتفاع ساختمان در ‌حال ساخت می‌دهد. در واقع طی این مطالعات مشخص می‌شود که در کدام مناطق شهرها چه ساختمان‌هایی و با چه ارتفاعی می‌توان احداث کرد.

متاسفانه در بسیاری از شهرها این مطالعات انجام نشده یا استفاده نمی‌شود و به صورت چند نقشه در برخی از مجموعه‌های شهری باقی مانده است. بر اساس این مطالعات بسته به جنس خاک و وضعیت لرزه‌خیزی منطقه نسبت به نوع سازه‌ای که امکان ساخت دارد داوری می‌کنند و پیشنهاد می‌دهند. به عنوان مثال در زلزله اخیر کرمانشاه، ساختمان‌های چهار طبقه بیشتر از ساختمان‌های کم ارتفاع آسیب دیدند و زلزله به ساختمان‌های مرتفع آسیب بیشتری زده بود. در پیشگیری از خطر زلزله این موارد را باید لحاظ کرد. در این صورت باید به فکر مباحث دیگری مانند مدیریت بحران، امداد و نجات و... باشیم و نباید از یاد برد که پیشگیری بهتر از درمان است.

ساخت سازه‌های مقاوم، انتخاب محل‌های مناسب برای ساخت ساختمان‌ها، انتخاب مصالح مناسب و کنترل مناسب ساخت و ساز و رعایت قوانین و اصول‌مهندسی سبب ساخت و ساز مناسب می‌شود. سواد مهندسی مناسب در کشور وجود دارد و به میزان زیادی از نظر مفاهیم و مطالعات، طرح و نقشه کمبود نداریم، اما در بحث اجرا به دلیل نبود نیروی ماهر و آموزش مناسب، مصالح نامناسب و برخی سوءاستفاده ها و دزدی‌ها از کار نهایتا به دلیل نظارت‌های ناکافی ساخت و ساز با کیفیت پایینی انجام می‌شود.

ساختمان‌های غیر مجاز که برخی اوقات شبانه در شهرها رخ می‌دهند نیز به دلیل نبود هیچ گونه اصولی با کوچکترین لرزه آسیب می‌بینند و نه تنها ساختمان بلکه بافت منطقه نیز بافتی آسیب‌‌پذیر است که کار امدادرسانی را دچار مشکل می‌کند.