جغرافیای غرب آسیا عبارتست از ایران و عربستان و سپس دیگران! ترکیه با اردوغان در پی گسترش نفوذ بوده و مدت ها است که ارزیابی هر مقطع زمانی بدون در نظر گرفتن نقش آفرینی ترکیه دشوار می باشد.
چند هفته اخیر پر از ماجرا و کشاکش نیروها بود. اگر چه کشور «عربی» سوریه مرکز اتفاقات جاری می باشد اما تاثیر سیاسی عربستان و شرکا در این میدان چندان به چشم نمی آید. در غیاب اثرگذاری مدعیان پرچمداری جهان عرب، ایران و ترکیه بازیگران اصلی میدان رقابت قدرت ها شده اند.
اگر چه با وجود برتری قاطع تعداد کشورهای عربی منطقه هرگز نمی توان از مناسبات عربیت بعنوان یکی از اضلاع مثلث قدرت در غرب آسیا چشم پوشید اما غیرت ورزی علیه غرب (نماد استعمار) ضلع دیگر مثلثی است که هر مدعی قدرت در این منطقه باید به آن اعتنا کند. در یک نگاه کلی می توان درجه هماهنگی با «عربیت»، «غیرت» و «شریعت» را اندازه سه ضلع مثلثی برشمرد که بزرگی آن مساحت قدرت بازیگران را رقم می زند.
علاوه بر این رقت در چگونگی تنظیم روابط با افکار عمومی عربی از این حیث مهم است که تروریسم بعنوان یک تهدید عینی ثبات و امنیت غالبا از میان جوامع عرب یارگیری می کند. در اینجا ضمن احترام به عروبت، نسبت قدرت های منطقه با اجنبی نامسلمان تاثیر تعیین کننده ای دارد. ایران شریعت مدار متکی به متحدین عرب خود ذیل بیرق مقاومت، غیرتمندترین قدرت نیز محسوب می شود آنچنانکه در غائله ساقط شدن هواپیمای اسرائیلی نگاه ها به اراده و توان ایران چرخید.
ترکیه اردوغان نیز روابط خود با جهان عرب را تنظیم کرده و در فضای داخلی صراحتا دوام «صدای اذان» را همپایه حفظ تمامیت وطن و پرچم ماه نشان، مقدس برمی شمرد. اما ترکیه عضو ناتو و دارنده روابط با اسرائیل، در میدان نمایش غیرتمندی بازی پیچیده تری را پیش گرفته است. اگر ایران با سیاستی از جنس موازنه منفی استقلال و غیرتمندی خود را به مردم منطقه باورانده، ترکیه سیاست های دیگری متناسب با تاریخچه و جغرافیای خود برای برقراری موازنه و نمایش اقتدار و استقلال را جستجو می کند.
به کار گرفتن عبارت «سیلی عثمانی» از سوی اردوغان جهت تهدید تلویحی نیروهای امریکایی مستقر در سوریه، به تنهایی می تواند دستمایه تفسیری از رفتار انکارا شود که در آن روابط با روسیه هم ابزاری جهت آزاد کردن ترکیه از قید مطلوبات دیگران محسوب می شود. در روزهای اخیر ضمن هیاهوی مربوط به عملیات شاخه زیتون و متهم شدن ایران به ضربه نظامی به اسرائیل، کیفیت روابط ترکیه و حماس هم خبرساز بود. اسرائیل مدعی شد که ترکیه در پوشش امور خیریه مشغول تقویت پنهانی حماس است.
شاید روشن تر شدن پاسخ معمای کیفیت روابط آینده میان اتحادیه اروپا با ترکیه بتواند تصویری واضح تر از جایگاه ترکیه در غرب آسیا به دست دهد اما هم اکنون نیز اراده انکارا بر سرنوشت غرب آسیا اثر بسیار دارد. بازیگوشی و شلخته شدن نسل جدید سیاستمداران عرب میدان را آماده برقراری نظم جدیدی در خاورمیانه کرده است. تراکم نیروهای فرامنطقه ای بیش از هر چیز ناشی از نگرانی نسبت به آشفتگی و غیر قابل پیش بینی بودن رفتار ائتلاف عربستان می باشد.
در این فرصت ترکیه غیر عرب همچون ایران در تمنای مشارکت در برقراری نوعی نظام «برادری اسلامی» است که در آن قدرت های منطقه ای مقدم بر پذیرش تحمیلات قدرت های جهانی به ساماندهی آشفتگی ها بپردازند. رویایی که با وجود انگیزه های دخالت در جغرافیای استراتژیک میان بازار شرق و غرب با موانع بسیاری روبرو است.