بدون شک عامل خارجی در طول این مدت تلاش بسیاری کرد تا از آب گل آلود ماهی بگیرد و انتقام شکست های پی در پی که در منطقه متحمل شده بود از جمهوری اسلامی بگیرد. تائید این گفته نیز سخنان و توئیت های ترامپ، نتانیاهو، تیلرسون و تلاش های نیکی هیلی برای محکوم کردن ایران در شورای امنیت برای هموار کردن انجام اقدامات بعدی است. قبل تر نیز که محمد بن سلمان آشکارا اعلام کرده بود درگیری های منطقه را به داخل خاک ایران خواهد کشاند.
اما از همه این ها که بگذریم نباید از عامل داخلی و مشکلات و معضلات کشور غافل شد. شاید دقیق تر این باشد که گفته شود تاکید تنها بر عامل خارجی و غفلت از چالش های متعدد داخلی موجبات گمراه رفتن و خود را به ندیدن و نشنیدن است.
فراموش نکنیم دو یا سه سالی می شود که کارگر، دانشجو، معلم، بازنشسته، مالباخته و ... هر روز تجمع در مقابل مجلس، وزارتخانه و نهادهای دولتی داشتند اما اقدامی جدی نه تنها برای از بین بردن آلام و دردهای آن صورت نگرفت بلکه حتی مسئولین حاضر نشدند برای یک بار که شده در بین آنها حضور یابند و به صدمات و لطماتی که متحمل شده بودند گوش فرا دهند.
در واقع دولت، مجلس و قوه قضائیه چند سال فرصت داشتند تا زمینه های اعتراض و نارضایتی مردم که بیشتر اقتصادی بود از بین ببرند اما نه تنها اقدامی جدی صورت نگرفت بلکه هر روز خبری تازه از گرانی فلان کالا یا بهمان محصول، تبعیض، عدم برخورد با بدهکاران بانکی، رانت خواری، حقوق های نجومی، املاک نجومی، حذف یارانه ها، گرانی بنزین و ... منتشر می شد.
می شد در طول این مدت حداقل گوشه یا ذره ای از این چالش ها را حل کرد اما نه تنها اقدامی عاجلی صورت نمی گرفت بلکه چشم اندازی نیز که اقدامی در حال انجام است پیدا نبود و مردم روز به روز ناامیدتر و خود را گرفتارتر و درمانده تر می دیدند.
در این بین مقامات و مسئولین نیز که صحبت می کردند هیچ نشانه ای از این که مقداری از دردهای مردم خبر دارند در گفتارشان مشاهده نمی شد. آنها یا وضعیت را مطلوب و مساعد جلوه می دادند و یا ریشه مشکلات را به گذشته و انجام اقدامات را به آینده های نامعلوم حواله می دادند. گویی که قرار نبود در حال حاضر سیاستی وضع شود و برنامه ای به اجرا در آید. با توده های مردم نیز ارتباطی از سوی اکثریت مسئولین و مقامات کشوری و استانی وجود نداشت و اگر سالی یک بار به میان مردم زلزله زده و یا سیل دیده ای می رفتند از ماشین های شاسی بلند خود پیاده نمی شدند.
به همین دلایل است که باید گفت اگر ریشه تجمعات اخیر را صرفاً خارجی بدانیم به بیراهه رفته و راه را گم کرده ایم و مشکل حل نشده است. اگر قرار است تجمعات اعتراضی اخیر به عنوان تلنگری باشد باید همان مشکلاتی که در بالا به آنها اشاره شد حل شوند. مشکلاتی مثل فساد اقتصادی، بدهکاران بانکی، حقوق های نجومی، رانت خواری، تبعیض و ... . اگر غیر از این باشد یعنی به احتمال قریب به یقین درک صحیحی از چرایی تجمعات اخیر بوجود نیامده و مشکل را اساسی حل نکرده ایم. علی الحساب دولت می تواند واقعاً مشکلات مالباختگان موسسات مالی و یا کارگران شهرهای مختلف مثل هفت تپه و اراک را حل کند.