در مصاحبه‌ای که با ریچارد تِیلِر، برندۀ جایزۀ نوبل اقتصاد سال 2017، صورت گرفت، او گفت جایزه خود (نزدیک به یک میلیون یورو) را به غیرعقلایی‌ترین شکل ممکن خرج خواهد کرد. شاید برای خیلی‌ها سوال باشد که چرا ریچارد تِیلِر چنین اظهارنظری کرده است.

تیلر در جای‌جای کتاب و سایر آثار علمی‌اش، خود را یک انسان زمینی و معمولی می‌داند، نه یک اقتصاددان (انسان فضایی) که همۀ رفتارهای زندگی خود را بر اصول و منویات اقتصاد سنّتی متکی کرده باشد. تیلر اگر می‌گفت پول جایزه‌ام را به عقلایی‌ترین شکل ممکن خرج خواهم کرد، آنگاه نقیض ادعای خود مبنی بر عدم‌عقلانیت یا کج‌رفتاری انسان‌ها عمل می‌کرد. به بیان دیگر، اگر تِیلِر می‌خواست این چهار میلیارد تومان را به شکل عقلایی خرج کند، باید به شناسایی و اولویت‌بندی نیازهای خود و همسرش، شناسایی بهترین گزینه‌های بکارگیری این پول، تحلیل هزینه و فایده گزینه‌های جایگزین، تحلیل هزینه‌های فرصت، تنزیل نمایی مصرف آینده، و محاسبۀ مطلوبیت موردانتظار (محاسبات بیزین)، و مبادرت می‌کرد.

با توجه به شناختی که از نوشتارهای تِیلِر پیدا کرده‌ام، به نظرم او مقداری از این پول را به موسسات خیریه بدهد، مقداری از آن را بابت یارانه به مردم آمریکا بپردازد، مقداری از آن را صرف مسافرت و خوش‌گذرانی کند، مقداری از آن را برای روکم‌کنی یوجین فاما (برنده جایزه نوبل اقتصاد سال 2014 و از مخالفان سرسخت تِیلِر) خرج کند، مقداری از آن را به تبعیت از رفتار رمه‌ای دیگران در بازار سهام سرمایه‌گذاری کند، مقداری از آن را بابت پُز دادن در برابر آشنایان و همسایه‌ها خرج کند، عکس‌های معمولی همسرش فرانک لکلرک را به قیمت گزافی بخرد، و الباقی را در یک حساب قرض الحسنۀ دم‌دست، نه بلندمدت و دور از دسترس، واریز کند.

حتی بعید می‌دانم او پول جایزه‌اش را برای تأسیس یک پژوهشکدۀ تلنگر یا بینش‌های رفتاری صرف کند. بدین وسیله، او نیز شبیه انسان‌های عادی و زمینی می شود. باید از عالی‌جناب تِیلِر تشکر کرد که برحسب نظریۀ زمینی خود کج‌رفتاری می‌کند، نه اینکه آموزه‌های رباتیک و فضایی اقتصاد سنّتی را سرلوحۀ رفتار خود قرار دهد.

 

*پژوهشگر حوزۀ اقتصاد رفتاری و مترجم کتاب زیچارد تِیلِر با نام «کج‌رفتاری: شکل‌گیری اقتصاد رفتاری»