در شرایط استثنایی، گاهی برای جلوگیری از زیان بزرگتر، لازم است ابتدا زیان کوچکی را تحمل کرد و تصمیمی استثنایی گرفت. تجربه تاریخی نشان میدهد که اقدام پیشگیرانه حتی با هزینه کوتاهمدت، میتواند مانع وقوع فاجعه گسترده شود. برای نمونه، می توان به موارد ذیل اشاره کرد.
بریتانیا در جنگ جهانی اول
کنترل قیمتها و سهمیهبندی کالاهای اساسی، با هزینه مالی و نارضایتی کوتاهمدت همراه بود؛ اما از قحطی و شورش عمومی گسترده جلوگیری کرد.
برنامه نیودیل در آمریکا (دهه ۱۹۳۰)
سیاستهای اشتغال عمومی، یارانه کشاورزی و کنترل بانکها در کوتاهمدت پرانتقاد بودند، اما اقتصاد آمریکا را از فروپاشی کامل نجات داد.
ایران در دوران خشکسالی دهه ۱۳۴۰-۱۳۵۰
سرمایهگذاری در شبکههای آبیاری و حمایت از کشاورزان، با فشار مالی همراه بود، اما از مهاجرت گسترده و بحران غذایی جلوگیری کرد.
شوروی در دهه ۱۹۲۰
اجرای سیاست NEP و آزادسازی محدود بخشهایی از اقتصاد، با ریسک سیاسی همراه بود، اما از گرسنگی عمومی و فروپاشی اقتصادی جلوگیری کرد.
این مثالها نشان میدهند که در بحرانهای پیچیده، هنر تصمیمگیری در وضعیت استثنایی، توانایی پیشبینی و اقدام پیشگیرانه حتی به قیمت تحمل زیان کوتاهمدت است. زیان کوچک، سرمایهای است برای جلوگیری از زیان بزرگتر و فروپاشی اجتماعی، و هنر واقعی مدیریت بحران در این نکته تجلی مییابد.
در نهایت، زندگی مردم، دسترسی آنها به منابع حیاتی و واکنشهای جمعی، نه تنها شاخصی از رفاه اقتصادی است، بلکه نمادی از پیچیدگی و پویایی اجتماعی محسوب میشود؛ بیثباتی، آشوب بالقوه و بیاعتمادی همواره زیر سطح جامعه جریان دارد و شرایطی که ما آن را پیشبینی میکنیم، میتواند خود بخشی از این جریان پیچیده باشد.
در پایان، جوجور آگامبن فیلسوف ایتالیایی گفته است سیاست هنر تصمیم در وضعیت استثنایی است.
در ادامه باید افزود، سیاست یا سیاست به منزله هنر، تصمیم استثنایی در وضعیت استثنایی است. اینجا باید بتوانی یک اثر نو خلق کنی یا دست کم اثر نو بر جای بگذاری.
چنانکه گفته شد، نیودیل در امریکا و سیاست نِپ در دوره لنین، از جمله مصادیق سیاست زیان و پذيرش زیان کوچک تر برای جلوگیری از زیان بزرگتر است. این همان سیاست به منزله هنر است، دیگر فنی و رویه ای نیست، استثنایی و خلاق و حتی خلق الساعه است.
مطابق آنچه گذشت، دولت در ایران نیز باید سیاستهای استثنایی اتخاذ کند، از جمله در حوزه امنیت و اقتصاد: پذيرش زیان کوچک برای جلوگیری از زیان بزرگ.
بهطورخاص، ناظر به اسنپبک و احتمال وقوع جنگ، تأمین سلامت غذایی و دارویی مردم، ولو به قمیت زیانهای بزرگ، برای جلوگیری از زیانهای بزرگتر، ضروریتر از هر زمانی است.