در سال های گذشته و همزمان با تشدید فشارهای خارجی بر اقتصاد ایران و البته تداوم برخی سومدیریت ها و نابسامانی های ساختاری در این اقتصاد، شاهد سخت تر شدن وضعیت معیشتی و رفاهیِ مردم کشورمان بوده ایم. موضوعی که آشکارترین نمود خود را در قالب گرانی طیف متنوعی از کالاها و خدماتی که مردم به آن ها نیاز دارند، به نمایش گذاشته است. به تازگی نیز آمارهای تازه ای از رکوردزنی افزایش قیمت مواد غذایی در کشورمان به ثبت رسیده است.
در این رابطه، گزارش های رسمی حاکی از این هستند که از ابتدای زمستان سال 1403 تا انتهای خردادماه سال جاری، قیمت اقلام اصلی سفره خانوار در کشورمان به طور میانگین 35 درصد رشد کرده است. در این میان، لوبیا چیتی با رشد 159 درصدی در صدر قرار گرفته است. لوبیا قرمز با رشد 74 درصدی در رتبه دوم و پس از آن برنج ایرانی و لپه با رشد 72 درصدی قرار دارند.
البته دیگر اقلام نظیر نخود، موز، چای خارجی، عدس و سیب زمینی نیز در رتبه های بعدی افزایش قیمت قرار دارند. در این میان، این سوال مطرح می شود که دلیل این افزایش قیمت ها آن هم در حوزه مواد غذایی که نیاز مبرم مردم است، چیست؟
کشورمان در سال های گذشته با یک روند قابل توجهِ تورمی دست به گریبان بوده است. تردیدی نیست که این تورم اثر خود را در قیمت تمام شده تولید محصولات کشاورزی به نمایش خواهد گذاشت. این در حالی است که متاسفانه سطح دستمزدهای عمومی متناسب با نرخ تورم رشد نمی کند و همین مساله سبب می شود تا سفره مردم و توان خرید مواد غذایی توسط آن ها با آسیب های جدی مواجه شود. موضوعی که تاکنون بسیار نسبت به آن هشدار داده شده و متاسفانه هنوز شاهد ارائه راه حل های عملیاتی در این رابطه نیستیم.
در سال های اخیر برخی کارشناسان به این مساله اشاره می کنند که در میان حلقه تولید و مصرف یعنی حوزه توزیع نیز ایران با چالش های جدی مواجه است. در واقع، در شرایطی که چه بسا بعضا یک محصول در ایران فراوان است، اما با توزیع نامناسب شاهد کمیاب شدن و البته افزایش قیمت آن هستیم. این انتقادی است که سالهاست مطرح می شود و باید آن را جدیتر مورد توجه قرار داد.
تحولات اقلیمی نیز در افزایش قیمت محصولات کشاورزی و مواد غذایی موثر است. تردیدی نیست که خشکسالی ها و کم آبی ها سبب می شوند تا تقاضا برای محصولات غذایی بالا باشد اما میزان تولید شبیه به گذشته نباشد. این مساله خود نوعی عدم تناسب ایجاد می کند و موجب بالارفتن قیمت مواد غذایی می شود.
البته که طیف متنوع و گسترده ای از عوامل در افزایش قیمت مواد غذایی در ایران اثرگذار هستند و صرفا نمیتوان به 3 مولفه ذکر شده در این گزارش تکیه کرد. با این همه، اصل چالش به ویژه از سوی تصمیم سازان و سیاستگذاران باید به نحو ویژه ای مورد توجه باشد و برای رفع آن راه حل های عملیاتی در بازه های زمانی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت تعریف شود.