حادثه کربلا را نمیتوان تنها یک رویداد تاریخی دانست؛ بلکه باید آن را تجلی گویای آموزههای قرآن و عینیت یافتن آیات الهی در عرصهای بیمانند دانست. در این واقعه، قرآن نه فقط خوانده شد، بلکه در عمل و خون، در صبر و جهاد، و در فریاد و سکوت اهل بیت(ع)، ظهور یافت. امام حسین(ع) در کربلا، خورشید قرآن را از ورای غبار جهل و ظلم دوباره طلوع داد.
قرآن کریم بهعنوان کتاب هدایت بشر، همواره محور اصلی حرکت پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت(ع) بوده است. امام حسین(ع) بهعنوان وارث علم نبوی و مفسر حقیقی قرآن، در نهضت عاشورا قرآن را به شکلی بیبدیل تجسم بخشید. عاشورا میدان درخشندگی قرآن ناطق در برابر قرآن صامت بود؛ جایی که حق و باطل در قالب دو سپاه روبهروی هم قرار گرفتند و مرزهای تأویل و تطبیق آیات روشن شد.
قرآن در گفتار و رفتار امام حسین(ع)
امام حسین(ع) از آغاز حرکت خود از مدینه تا مکه و سپس کربلا، بارها با استناد به آیات قرآن، اهداف و مواضع خود را تبیین کرد. ایشان در وصیتنامه خود به برادرشان محمد بن حنفیه فرمود:
«إنی لم أخرج أشراً ولا بطراً... إنما خرجت لطلب الإصلاح في أمة جدي»
این هدف با آیات قرآن چون امر به معروف و نهی از منکر، قیام لله و مبارزه با فساد همخوانی داشت.
در شب عاشورا، امام و یارانش تا صبح به نماز، دعا و تلاوت قرآن مشغول بودند. صدای آنان مانند زمزمه زنبوران عسل فضا را پر کرده بود. این شب، شب انس با قرآن بود؛ زیرا میدانستند فردا روز فداکاری در راه تحقق همان قرآن است.
تأویل آیات قرآن در عاشورا
یکی از مهمترین جلوههای قرآنی عاشورا، تأویل آیات بر مصادیق عینی آن در میدان نبرد است. امام حسین(ع) و یارانش با شناخت عمیق از معانی باطنی قرآن، آیات را در جایگاه حقیقی آن قرار دادند. بهعنوان نمونه بنگرید این آیات را:
آیه 23 سوره احزاب:
«من المؤمنين رجال صدقوا ما عاهدوا الله عليه...»
امام حسین(ع) این آیه را بر یارانش که با وفاداری جان در راه خدا دادند، تطبیق داد.
آیه 124 بقره:
«و إذ ابتلى إبراهيم ربه بكلمات...»
امام حسین(ع) با تقدیم فرزند شیرخوارهاش، علیاصغر، خود را در مسیر ابراهیم(ع) قرار داد و به تأویل عملی این آیه پرداخت.
آیه 111 سوره توبه:
«إن الله اشترى من المؤمنين أنفسهم...»
این آیه در جانفشانی اصحاب امام و در سخنان خود ایشان بهخوبی متجلی شد.
قرآن؛ سلاح نرم امام حسین(ع) در برابر شمشیر
در عاشورا، دشمنان با شمشیر آمده بودند و امام با قرآن. دشمن از قدرت ظاهری بهره میبرد، و امام از قدرت باطنی. هر جا که دشمن بر ظلم پافشاری کرد، امام با آیهای از قرآن حجت را تمام کرد. این تقابل، نشان داد که حتی در اوج خونریزی و ظلم، قرآن میتواند روشنگر راه حق باشد.
اهلبیت(ع)؛ مفسران عملی قرآن
نهضت عاشورا فقط به عاشورا ختم نشد. زینب کبری(س) و امام سجاد(ع) در کوفه و شام با استناد به آیات قرآن، رسالت حسینی را ادامه دادند. خطبههای آنان آکنده از آیات الهی بود و بار دیگر قرآن را در عرصه سیاست و بیداری مردم، زنده کردند.
حادثه کربلا، قرآن را از لابلای تلاوتهای بیجان بیرون کشید و آن را در خون و عمل جاری ساخت. امام حسین(ع) خورشید قرآن را در دل تاریکی جهل و ستم طلوع داد. عاشورا، نمایشگاه زندهای بود از آنچه قرآن میخواهد انسان به آن برسد: حقطلبی، فداکاری، عدالت، صبر، صداقت و شهادت.
کربلا نه فقط تکرار آیات قرآن، بلکه تحقق آنها در زمین بود. و امام حسین(ع) نه صرفاً قاری قرآن، بلکه قرآن مجسم بود؛ نوری که با عاشورا در دل تاریخ تابید و تا ابد خاموش نخواهد شد.
منابع
۱. قرآن کریم
۱. الهوف علی قتلی الطفوف، سید ابن طاووس
۳. مجامع روایی همچون بحارالانوار، علامه مجلسی
۴. تفسیر المیزان، علامه طباطبایی
۵. سخنان و خطبههای امام حسین(ع)، امام سجاد(ع) و حضرت زینب(س)