به گزارش فارس، ۲۰ شهریور ماه در دیداری که هزاران نفر از مردم خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان با رهبر معظم انقلاب اسلامی داشتند معظم له فرمودند: برای من دیدار شما عزیزان خاطره‌انگیز است. هم مردم بیرجند و خراسان جنوبی، هم مردم سیستان و بلوچستان.
بنده اولین مبارزه آشکار با رژیم طاغوت را در بیرجند انجام دادم. در ماه محرم سال ۱۳۴۲، یعنی شصت سال پیش.
دومین برخورد در زاهدان بود. آن هم در ماه رمضان همان سال ۱۳۴۲.
در بیرجند در روز تاسوعا بنده را بازداشت کردند. بردند بازداشتگاه شهربانی نگه داشتند. مردم بیرجند روز عاشورا می خواستند به شهربانی حمله کنند، بنده را از آنجا بیرون بیاورند.
درایت مرحوم آقای تهامی عالم برجسته و درجه‌ی یک بیرجند نگذاشت که این اتفاق بیفتد. گفت این موجب ایجاد مشکل برای فلانی می‌شود.
مردم و علما آن روز همراه بودند با این حرکت، ما تنها نبودیم.
یک بیرجند با همه مردمش، با علمای بزرگش با ما همراه شدند.
به همین واسطه بازخوانی می کنیم آن روزهای حضور رهبر معظم انقلاب اسلامی را در بیرجند و براساس آن چه در مرکز بررسی اسناد تاریخی، با عنوان نگاهی به زندگی و مبارزات سیاسی رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله سید علی خامنه‌ای به روایت اسناد ساواک آمده است.
سفر تبلیغی به بیرجند در محرم سال ۱۳۴۲- اولین دستگیری
براساس آن چه در این مرکز به آن اشاره شده، آیت‌الله خامنه‌ای، پس از انجام مأموریت خود در رساندن پیام امام خمینی به علما و مراجع مشهد، روز دوم محرم (۵ خرداد) برای تبلیغ به شهر بیرجند رفت و در مدرسه طلاب علوم دینی مستقر شد و تا ۷ محرم در مساجد و حسینیه‌های بیرجند برای مردم سخنرانی کرد.
در یکی از این سخنرانی‌ها به سلطه غرب بر ایران پرداخت و در ادامه، صحبت را به حادثه مدرسه فیضیه رساند. ۱۱ خرداد (هشتم محرم) دو مراقب آقای خامنه‌ای گزارشی از سخنرانی ایشان در خانه آقای سادسی تهیه کردند.
ایشان در بخش‌هایی از سخنان خود چنین فرمودند: «مردم شما اطلاع ندارید که در قم چه اتفاقی رخ داده که عمامه‌های علما را سوخته و به ریش‌سفیدهای ما چوب باتون زده‌اند.» آیت‌الله خامنه‌ای در منبر حسینیه راغبی بار دیگر درباره فیضیه صحبت کرد و چنین افزود: «علت فقر و بیچارگی ما مردم این است که من و شما و روحانیون نمی‌توانیم سخنان حق را گفته... نه دستگاه رادیو می‌تواند حق را بگوید و نه روحانیون نه مطبوعات.»
سروان صارمی رئیس شهربانی بیرجند معتقد بود اظهارات آقای خامنه‌ای تحریک‌آمیز است و ادامه سخنان ایشان ممکن است منجر به اختلال در نظم و اتفاقات سوء احتمالی شود.
بنابر این آیت‌الله خامنه‌ای در ۱۲ خرداد ۱۳۴۲ به اتهام تحریک و تحریض مردم بر علیه امنیت داخلی کشور به وسیله شهربانی بیرجند دستگیر گردید.
روز ۱۹ خرداد زمانی که ایشان را به مقر ساواک بردند ابتدا انگشت‌نگاری کردند و عکسی از ایشان گرفتند که شماره ۷۳۱ را روی سینه خود داشت. سپس ۲۷ مشخصه مندرج در برگه انگشت‌نگاری از مشخصات شناسنامه گرفته تا نشانی سکونت قم و مشهد، رنگ چهره (گندمگون) مو (مشکی)، ریش و سبیل، عادت ویژه (سیگار) را پر کرد. ۲۲ خرداد ساواک نخستین بازجویی مکتوب خود را از سید علی خامنه‌ای آغاز کرد. معظم‌له در ۲۵ خرداد آزاد شد.
زلزله فردوس
همچنین براساس آن چه در این مرکز بررسی اسناد تاریخی منتشر شده ، در جریان زلزله ویران‌گر فردوس، کاخک و گناباد، در تاریخ ۹ شهریور ۱۳۴۷، معظم له عده‌ای از طلاب مبارز مشهد را برای کمک به زلزله‌زدگان سازمان‌دهی کرد.
دستگاه امنیتی خراسان از این تحرکات ناخشنود بود؛ می‌دانست که آنان با استفاده از این فرصت ضعف کمک‌های دولتی را به رخ مردم منطقه خواهند کشید. مطابق با اسناد، آیت‌الله خامنه‌ای ۴۵ روز پس از حضور در منطقه پا را از کمک رسانی مادی به زلزله‌زدگان فراتر گذاشت و برای آنان سخنرانی می‌کرد. طبق گزارش‌ها ایشان در ۲۸ مهر در منبر هیأت فاطمیه فردوس چنین گفت: «چرا شما از حق خود دفاع نمی‌کنید که حق شما را می‌خورند و چرا مقامات تهران به فکر شما نیستند.»
در حالی که آیت‌الله خامنه‌ای در منطقه زلزله زده به سر می‌برد ساواک تهران در سانسورهای پستی خود متوجه شد نشریاتی مانند «ایران آزاد» و «باختر امروز» چاپ نجف به نشانی ایشان فرستاده می‌شود. بنابر این پرویز ثابتی از ساواک خراسان خواست که اطلاعات مربوط به آیت‌الله خامنه‌ای را به مرکز بفرستد.