حضور «دیگری» را در شبکه‌های اجتماعی حذف نکنیم

حجت الاسلام ابوالحسن حسنی پژوهشگر حوزه، گروه فرهنگی الف،   4020225040 ۱۵ نظر، ۰ در صف انتشار و ۲۱ تکراری یا غیرقابل انتشار

بسیاری از مردم اهمیت مواجهه با «دیگری» در جامعه و محیط خود را به درستی درک نمی‌کنند و از وجود «دیگری» و مواجهه با او احساس خطر می‌کنند. 

مراد از «دیگری» کیست؟ این «دیگری» که از آن احساس خطر می‌کنیم، فرد دیگر نیست. ما در خانواده‌ خود با پدر، مادر، برادر و خواهر زندگی می‌کنیم و با دیگر خویشان هم ارتباط داریم و از آن‌ها احساس خطر نمی‌کنیم. مراد از «دیگری» در این مبحث، دیگری است که در جبهه‌ دیگری است. این جبهه‌ دیگر ممکن است در حد یک سلیقه، جبهه‌ دیگر باشد و ممکن است در حد دشمن، جبهه‌ دیگر باشد.

اما مواجهه با دیگری اهمیت زیادی دارد، به‌خصوص در زمانه‌ی حاضر که عصر فضای مجازی است و این فناوری تمرکزگریز بوده و در هر صورت راهی برای مواجهه با آن «دیگری»ها ایجاد می‌کند.

مواجهه خود با دیگری رشته‌ای از رویدادهایی است که به تقابل آشکار با درجات متفاوت، دست‌کم میان دو گروه، می‌انجامد. 

اساساً «خود» چگونه شگل می‌گیرد؟ «خود» تصویر تا اندازه‌ای مشخص از «من و ما» است، یعنی هر برداشتی که شخص از «من و ما» دارد؛ نوع احساسی که شخص از «من و ما» دارد، رویکردی که «من فکر می‌کنم» دیگران نسبت به «من و ما» دارند، تصور «من و ما» از اذهان دیگران نسبت به قیافه، رفتار، هدف‌ها، کردار و دوستانِ «من و ما» دارند... 

«خود» یک مفهوم عینی نیست، بلکه به تعبیر فلسفی، یک مفهوم انتزاعی است که منشأ انتزاع عینی دارد. منشأ انتزاع آن یک جامع انتزاعی است که نهایت آن به «من و ما» ارجاع می‌شود. این جامع انتزاعی از اموری چون موارد زیر شکل می‌گیرد که همه ناشی از مواجهه با «دیگری» است:

۱) توانایی تفکیک «من و ما» از «دیگری».

۲) توانایی واکنش در برابر «من و ما»، بسان واکنش «دیگری»ها در برابر «من و ما».

۳) توانایی مشارکت در گفتگو با «دیگری».

وقتی از مواجهه‌ با «دیگری» در شبکه‌های اجتماعی خودی جلوگیری شود، چه اتفاقی می‌افتد؟ بقای انسان و جامعه‌ انسانی وایسته به تصویری از «خود» است و این تصویر تنها در وضعیت مواجهه با «دیگری» حاصل می‌شود. انسان و جامعه‌ انسانی به کارکردهای مواجهه با «دیگری» نیازمندند. اگر در فضای مجازی فضایی درست کردیم که «خود ما» از مواجهه با «دیگری» باز بماند؛ ناچار این غیریت‌سازی با «دیگری»، از سطح غیریت‌سازی با «دیگری» دشمن به «دیگری» در نظریه یا سلیقه انتقال پیدا می‌کند.

شبکه‌های اجتماعی یک‌دست نه تنها تصویری غیر واقعی از «خود» و «دیگری» به دست می‌دهد، بلکه طی آن سطح اختلاف از «خودی» در برابر «دیگری دشمن»، به «خودی» دربرابر  «دیگری در نظر» یا «دیگری در سلیقه» افت می‌کند. به عبارت دیگر، منجر به اختلاف درونی خودی‌ها با هم می‌شود.

بنابر این، باید هر چه سریع‌تر نسبت به جهانی‌سازی شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های ایرانی فکری شود موانع برداشته و الزام‌های لازم برقرار شود.