«دختر چند فصل»

برگزیدگان جایزه اُ.هنری 2019

ترجمه: لیلا آقالو

ناشر: نیستان،چاپ اول 1400

230 صفحه، 63000تومان

***

یازده داستان در مجموعه‌ی برگزیدگان جایزه‌ی اُ. هنری 2019، با عنوان «دختر چند فصل» گرد هم آمده‌اند که تنوع روایی و فرمی بیش‌تری نسبت به دوره‌های دیگر در آن‌ها مشاهده می‌شود. این مسأله می‌تواند حاکی از گسترش فرهنگ جهان‌وطنی و کمرنگ شدن مرزهای قومیتی، نژادی و اقلیمی باشد که هم در شکل داستان‌ها و هم در ارزیابی‌شان برای این جایزه تأثیر داشته است. برخی از داستان‌های این مجموعه به طور مستقیم نیز این موضوع را مطرح می‌کنند که دنیای امروزی، جایی است که انسان‌ها فارغ از ویژگی‌های دموگرافیک‌شان به یک همزیستی مسالمت‌آمیز رسیده‌اند و نژاد، جنسیت، زبان و کیش ایدئولوژیک آن‌ها را از هم جدا نمی‌سازد و معیار ارزش‌گذاری‌شان نیز قرار نمی‌گیرد. با چنین رویکردی مجموعه داستان‌های منتخب 2019 می‌تواند نماینده‌ی انواع گروه‌های نژادی، قومیتی، جنسیتی و عقیدتی باشد که زیر سایه‌ی ادبیات گردهم آمده‌اند.

اولین داستان کتاب، «نقشه‌ها و دفترچه‌ها» نوشته‌ی جان ادگار ویدمن، در کنار مطرح کردن واقعه‌ای هولناک در یک خانواده به بررسی محیطی می‌پردازد که در آن انسان‌ها نه با زمینه‌ی نژادی‌شان، بلکه با قابلیت‌ها و توانمندی‌های علمی‌شان مورد سنجش و قضاوت قرار می‌گیرند. قصه با خبری شروع می‌شود که شوک‌آورترین حادثه‌ای است که راوی به عمرش دیده؛ پدرش مرتکب قتل شده است. مادرش که مستأصل و ترس‌خورده است به راوی که استاد دانشگاه است زنگ می‌زند و خبر را می‌دهد و از او چاره‌جویی می‌کند. در مکالمه‌ای که میان قهرمان داستان و مادرش اتفاق می‌افتد، مسأله‌ی تفاوت زبان مطرح می‌شود. او از زبان رایج در محیط آکادمیکی که کار می‌کند و زبان مشترک میان سفید و سیاه است می‌گوید و آن را در برابر زبانی قرار می‌دهد که در خانواده‌ای سیاهپوست مرسوم است. لحن و اصطلاحات متفاوت در همین‌جاست که خود را نشان می‌دهد و منشأ تفاوت می‌شود. راوی می‌خواهد با چنین مقدمه‌ای به تاریخچه و نقشه‌ی خانوادگی‌اش نقب بزند و قلمرو خودش را بسازد؛ قلمرویی که در آن زبان تعدیل‌شده‌ای میان اهالی یک منطقه با نژاد خاص و اجتماعی دانشگاهی ارتباطی نزدیک و مبتنی بر تفاهم برقرار می‌کند.

تسا هادلی، نویسنده‌ی بریتانیایی که جوایز بسیاری در کارنامه‌ی خود ثبت کرده، داستان «مار کوچولوی خنده‌دار» را در این مجموعه دارد که روایت‌گر موقعیتی بحرانی است که دختری نه ساله به نام روبین، در غیاب پدرش تجربه می‌کند. رابطه‌ی نامادری با او و قضاوت‌ها و سوءتفاهم‌هایی که میان آن‌ها شکل گرفته، اساس ماجراهای این داستان را می‌سازد. هادلی کوشیده از روبین شخصیتی شبیه سارا کرو بسازد، اما در این میان عناصر دنیای مدرن که بر تعاملات آدم‌ها اثر می‌گذارد نیز گنجانده شده است. داستان «خداحافظ هیچ‌کس» نیز دنیایی مشابه با قصه‌ی تسا هادلی دارد. در این‌جا وقایع از منظر دختربچه‌ای به نام جم روایت می‌شود. او دنیایی از فانتزی‌های خود را ساخته و بسیار اهل مطالعه است. تنهایی این دختر با کتاب و تصاویر خیالی خارق‌العاده پر شده است. او می‌کوشد چنین شیوه‌ای از زندگی را به برادر و مادربزرگش نیز تسری دهد، اما در این میان موانع و ماجراهای هیجان‌انگیزی را باید از سر بگذراند.

«دختر چندفصل» که نام کتاب نیز از آن گرفته شده، داستانی است که در مائو اتفاق می‌افتد. راشل کاندو، نویسنده‌ی این قصه، دردی را روایت می‌کند که در پس ناکامی‌های عاطفی می‌توان دید و قهرمانِ او «ابو» نمونه‌ی اعلای چنین وضعیتی است. او که قرار است رهسپار جنگ شود، ناچار است پرنده‌ی محبوبش را بکشد تا نه به دست سوداگری بیفتد و نه از تنهایی بمیرد. جنگ ذهن ابو را بسیار درگیر خود کرده است، اما بیش از آن دیدار خواهرش او را گرفتار ساخته است. او به جنگ می‌رود تا در مسیرش بتواند خواهرِ ساکن آسایشگاه معلولینش را ببیند. کاندو این رنج را با توصیفاتی تأثیرگذار به تصویر می‌کشد.

در قصه‌های «رودخانه‌ پری دریایی» نوشته‌ی آلکسیا آرتورز، «سوما» نوشته‌ی کنان اورهان قهرمانان داستان شرایطی بغرنج را در مکان‌هایی غریب تجربه می‌کنند. در داستان اول پسر نوجوان مهاجری که در نیویورک زندگی می‌کند در شرایطی خاص و در نبود مادرش، با آداب فرهنگی جامائیکا، زادگاهش آشنایی عمیق‌تری پیدا می‌کند. در داستان بعدی کار کردن در معدن زغال‌سنگ در رأس رؤیاهای پسری قرار می‌گیرد و همین مایه‌ی چالش او با اطرافیانش می‌شود.

داستان‌های «آقای کنعان» و «عدد اول»، «همزمانی»، «خرگوش» و «اما کاسه» هر یک به نوعی مبحث همزیستی انسان‌ها در جهان مدرن را مبنای روایت خود قرار داده‌اند. فضای عمده‌ی این داستان‌ها را چالش آدم‌ها برای زندگی در محیطی متفاوت و اغلب با اندکی احساس ناامنی می‌سازد. در برخی مانند «آقای کنعان» تحولات سیاسی نیز بر شدت آشوب‌های ذهنی و ارتباطی افراد می‌افزایند و در بعضی مثل «اما کاسه» برنامه‌ی مهاجرت حتی روی کاغذ نیز می‌تواند باعث اختلاف جدی میان آدم‌ها شود. اما زمینه‌ی مشترک تمامی قصه‌های این مجموعه حفظ بقا در دنیایی است که روز به روز متلاطم‌تر و ناهمگون‌تر می‌شود و زیستن در چنین فضایی نیازمند روحیه‌ی مبارزه‌ای است که تداوم داشته باشد و ناملایمات متوقفش نسازد. 

*عنوان مطلب از نام یکی از داستانهای کتاب گرفته شده است.