مهر نوشت: روابط روسیه و رژیم صهیونیستی، طی ماه‌های اخیر با تنش‌هایی جدید مواجه شده است اما آنچه از این اختلافات می‌تواند در فضای منطقه‌ای غرب آسیا آشکار شود، به احتمال بسیار زیاد در سوریه خواهد بود. به‌نظر می‌رسد نشانه‌هایی وجود دارد که از تغییر نوع نگاه روس‌ها به تحرکات نظامی اسرائیل در سوریه خبر می‌دهد.

رخدادی بی‌نظیر طی این سال‌ها

در شرایطی که رسانه‌های منطقه بر نتایج انتخابات پارلمانی لبنان متمرکز شده بودند، در آسمان دمشق، رویدادی مهم و بی‌نظیر طی این سال‌ها رخ داد. درحالی‌که جنگنده‌های رژیم صهیونیستی حوالی ساعت ۲۰ جمعه‌شب (۲۳ اردیبهشت) از فراز مدیترانه در غرب بانیاس، چند موشک به‌سوی مصیاف در شمال غرب سوریه شلیک کردند، سامانه‌های موشکی سوریه، به تقابل با این حمله پرداختند.

روز بعد، رئیس مرکز آشتی طرف‌های درگیر در سوریه وابسته به وزارت دفاع روسیه گفت که سامانه پدافندی سوریه در حمله جمعه‌شب رژیم صهیونیستی به خاک این کشور، ۱۶ موشک و یک پهپاد این رژیم را سرنگون کرده است. اما چند روز بعدتر، کانال ۱۳ اسرائیل، پرده از اسرار این تقابل هوایی برداشت و اعلام کرد که سامانه پدافندی به‌کار گرفته شده در سوریه، اس ۳۰۰ بوده است. طبیعی است که این سامانه اگرچه در سوریه مستقر است اما بدون اجازه روس‌ها، امکان فعالیت ندارد.

این کانال تأکید کرد که در طول این سال‌ها که اسرائیل به سوریه حمله می‌کند، این برای نخستین‌بار است که اس ۳۰۰ واکنش نشان می‌دهد. برای فهم اهمیت این مسئله، باید دانست که بر اساس گزارش وال‌استریت ژورنال به‌نقل از منابع نظامی اسرائیل، این رژیم از سال ۲۰۱۷ تا کنون حدود ۴۰۰ بار به سوریه حمله کرده است و در تمام این حملات، اس ۳۰۰، واکنشی نداشته است.

اگرچه این تقابل، تاکنون رخ نداده بود، اما پیش‌تر نشانه‌هایی از تغییر رویکرد روس‌ها نسبت‌به حملات بی‌پروا و مستمر رژیم صهیونیستی به سوریه آشکار شده بود. اواخر فروردین امسال، وقتی رژیم صهیونیستی حمله‌ای به سوریه را در دستورکار قرار داد، روسیه در اقدامی بی‌سابقه، جزئیات این حمله هوایی را رسانه‌ای کرد تا علاوه‌بر اشراف اطلاعاتی خود بر این حمله، نارضایتی‌اش را از مواضع اخیر اسرائیل در خصوص خود اعلام کند.

شایان ذکر است که روس‌ها در تمام این سال‌ها، بعد از هر حمله رژیم صهیونیستی به سوریه، با ادبیاتی نسبتاً نرم، از ضرورت پرهیز از چنین رفتارهایی می‌گفتند. حتی زمانی که جنگنده‌های اسرائیل برای درامان ماندن از پاسخ سامانه پدافندی سوریه، با نوعی پنهان‌شدن در پَس هواپیمای ایلوشین روسیه، باعث خطای رادارای این سامانه و درنتیجه شلیک آن به‌سوی هواپیمای روسی شدند، باز هم روس‌ها مشی تذکردهی نرم، عادی و بی‌اثر خود به اسرائیل را ترک نکردند. اما اکنون، گویا ماجرا تغییر کرده است.

اسرائیل و جنگ اوکراین

پیشتر در گزارش مرکز مطالعات امنیت داخلی رژیم صهیونیستی (INSS) به ریاست عاموس یادلین، در خصوص امکان حمله نظامی روسیه به اوکراین آمده بود: «باوجود خطرات تشدید تنش، به‌نظر می‌رسد روسیه علاقه‌ای به درگیری نظامی در مقیاس وسیع در اوکراین ندارد که منجر به وخامت بیشتر روابط این کشور با غرب شود.» این در حالی است که روس‌ها کمتر از دو ماه پس از این گزارشِ اسرائیل، به اوکراین حمله کردند تا خطای تحلیل و ضعف این رژیم در اشراف اطلاعاتی بر روسیه آشکار شود.

وقتی حمله روسیه به اوکراین آغاز شد، تل‌آویو ابتدا سعی داشت تا با مواضعی دوپهلو که بیشتر به‌سوی غرب کشش داشت، پیش برود، اما معادلات جنگ، این رژیم را ناگزیر کرد تا صدای اعتراض خود به روسیه را بلندتر کند؛ مقامات رژیم صهیونیستی از جنایت جنگی روس‌ها در اوکراین گفتند، علیه روسیه در سازمان ملل رأی دادند، با اخراج آن از شورای حقوق بشر همراهی کردند، برخی از افراد این رژیم در اوکراین علیه روس‌ها می‌جنگند، کنست رژیم صهیونیستی میزبان زلنسکی رئیس جمهور اوکراین شد و حتی اسرائیل گزینه ارسال برخی تجهیزات دفاعی به اوکراین را در دست بررسی دارد. اینها دلایلی کافی است تا روس‌ها این روزها از تل‌آویو به‌شدت عصبانی باشند.

اوکراین و آغاز تقابل روسیه با رژیم صهیونیستی در سوریه

عصبانیت روس‌ها از رژیم صهیونیستی، نشانه‌هایی آشکار در کنش‌های کلامی و عملیاتی مسکو دارد. همان‌طور که لاوروف وزیر خارجه روسیه، در روزهای بزرگداشت هولوکاست ادعایی صهیونیست‌ها، از یهودی بودن هیتلر سخن گفت و ضربه‌ای نرم اما سهمگین به روایت غالب از این ماجرا وارد کرد. همان‌طور که مسکو رفتارهای اسرائیل را در غزه و کرانه باختری، با ادبیاتی شدیداللحن محکوم کرد، در فضای سوریه نیز این تقابل در حال رخ‌نمایی است.

روسیه طی سال‌های اخیر، نسبت به حملات صهیونیست‌ها به روسیه، هشداری بازدارنده نداشته است. بر همین اساس سامانه پدافندی اس ۳۰۰ که کاربری آن با روس‌ها است، در تمام این سال‌ها یک سامانه مستقر اما منفعل بوده است. اکنون روس‌ها در پی مقابله با رفتارهای رو به تخاصم اسرائیل پیرامون جنگ اوکراین هستند. آنها درصدد مهار و کنترل رفتارهای صهیونیست‌ها هستند، بر همین اساس رفتاری متفاوت از گذشته را در قبال حملات اسرائیل در سوریه پیش گرفته‌اند.

این موازنه تا کجا ادامه دارد؟

به‌نظر نمی‌رسد روسیه قصد داشته باشد تا معادلات سوریه را به معادلات جنگ اوکراین گره بزند و عملاً صحنه رو به آرامش سوریه را در شرایطی متفاوت قرار دهد. اما مشخصاً مسکو در پی تنظیم رفتارهای اسرائیل در قبال جنگ اوکراین است و سوریه به‌دلیل جایگاه آن در ادراک مقامات رژیم صهیونیستی، عرصه‌ای مهم برای مسکو در این چارچوب است. بنابراین تداوم رفتار جدید روسیه در سوریه در قبال حملات اسرائیل، به شدت و تداوم رفتارهای ضد روسی اسرائیل در معرکه اوکراین مرتبط است.

به‌نظر می‌رسد مقامات رژیم صهیونیستی در صورتی که احساس کنند روسیه در اوکراین در مسیر پیروزی حداکثری است، رفتار خود را تعدیل خواهند کرد یا رفتاری شدیدتر بروز نخواهند داد تا مانع از تداوم و تشدید رفتارهای جدید روسیه در سوریه شوند. سوریه در محیط پیرامونی اراضی اشغالی، می‌تواند منجر به تهدیدی وجودی برای این رژیم شود و این یعنی از اولویت راهبردی بیشتری برخوردار است. بنابراین به‌نظر نمی‌رسد صهیونیست‌ها علاقه‌ای به تشدید این مسیر داشته باشند.