به گزارش الف در سایه تحولات سریع یمن که با حملات موشکی و پهپادی مستمر جنبش انصارالله در هشتمین سال جنگ علیه تاسیسات حیاتی عربستان سعودی در عمق خاک این کشور و به دنبال آن اعلام آتش بس دو ماهه میان دو طرف تحت نظارت سازمان ملل همراه بود، روز پنجشنبه 7 آوریل ۲۰۲۲ خبر کنارهگیری «عبد ربه منصور هادی» رئیس جمهور فراری یمن از قدرت مسئله قابل توجهی بود که در کانون توجه کارشناسان و تحلیلگران امور منطقه قرار گرفت.
در وهله نخست برای ارزیابی و فهم این مطلب که چرا منصور هادی در بازه زمانی کنونی تصمیم به استعفا گرفته باید به ارتباط وی با عربستان سعودی و هدفی که این کشور از به راه انداختن جنگ ویرانگر یمن دنبال میکرد توجه کنیم. آنگونه که سعودیها اعلام کردند یکی از اهداف حمله آنها به یمن بازگرداندن دولت مخلوع منصور هادی به راس قدرت در صنعا بود.
اما درحالی که جنگ یمن وارد هشتمین سال خود شده، دولت مخلوع هادی و مزدوران وابسته به آن نه تنها راهی برای بازگشت به قدرت در یمن نیافتند بلکه شواهد نشان میدهد که رئیس جمهور فراری یمن در گروگان عربستان بوده و در همه این سالها طبق خواسته و سیاست ریاض عمل کرده است.
بنابراین تصمیم فعلی منصور هادی برای برکناری از قدرت را نمیتوان استعفا و یا تصمیم شخصی برای کنارهگیری دانست، بلکه بهتر است بگوییم که عربستان منصور هادی را برکنار کرد. اما چرا؟
علت این امر را ابتدا باید در واقعیتهای جدید جنگ یمن جستجو کرد. بعد از تغییر معادلات این جنگ توسط یمنیها ائتلاف متجاوز به رهبری عربستان دریافت که نمیتوان جنگ یمن را دست کم به شیوه سابق ادامه داد و یکی از اهداف اصلی ریاض یعنی بازگرداندن دولت مخلوع یمن به صنعا در سایه اقتدار دولت نجات ملی یمن و جنبش انصارالله ممکن نیست.
بنابراین سعودیها به این نتیجه رسیدند که بعد از 8 سال منصور هادی اکنون یک مهره سوخته محسوب میشود و نقش نمادین او در دولت مخلوع نیز نخنما شده است. فرضیه نقش عربستان در کنارهگیری منصور هادی زمانی تقویت میشود که هفته گذشته رسانههای وابسته به سعودی خبر دادند که ریاض تصمیم گرفته منصور هادی را از قدرت برکنار کند.
از آن گذشته رئیس جمهور فراری یمن که اکنون ساکن ریاض است در هیچ یک از اجلاسهای اخیر که مربوط به تحولات یمن بود حضور نداشت و حتی در رسانهها نیز ظاهر نمیشد. منصور هادی با اعلام استعفای خود از تشکیل یک شورای رهبری ریاستجمهوری با 8 عضو خبر داده و اختیارات خود را به اعضای این شورا واگذار کرد.
قابل توجه است که منابع آگاه یمنی بعد از کناره گیری منصور هادی، در گفتگو با روزنامه الاخبار لبنان اعلام کردند که این 8 نفر از جمله «سلطان علی العراده»، «طارق محمد صالح»، «عبدالرحمن ابو زرعه»، «عبدالله العلیمی باوزیر»، «عثمان مجلی» و «عیدروس الزبیدی» شب قبل از استعفای رئیس جمهور فراری یمن بدون اطلاع وی نشستی با «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی برگزار کرده بودند.
بر اساس این گزارش همچنین محمد بن سلمان جلسه جداگانهای با منصور هادی برگزار کرده و رسما از او خواسته بود کنارهگیری از قدرت را اعلام کند. سرانجام منصور هادی تحت فشار با انجام یک سخنرانی از قبل آماده شده اعلام کرد که از قدرت کنارهگیری کرده است.
بنابراین به نظر میرسد که عربستان تصمیم به تغییر سیاستهای خود در یمن و به ویژه در روابط با امارات گرفته است. طی این 8 سال سعودیها علاوه بر جنگ با دولت صنعا در شمال یمن مجبور بودند به شکل غیرمستقیم با امارات در جنوب نیز بجنگند و این منطقه همواره عرصه درگیری میان مزدوران اماراتی و سعودی بوده است.
عزل منصور هادی مورد استقبال اماراتیها قرار گرفته و میتواند تا حدودی اوضاع عربستان در جنوب یمن را آرام کند. برخی ناظران معتقدند یکی از اهداف کودتای نرم بن سلمان علیه منصور هادی اتحاد جبهههای ائتلاف سعودی علیه انصارالله بوده است.
همانطور که گفته شد دولت مخلوع یمن و مزدوران آن همواره در تنش با اماراتیها در جنوب یمن بودند که همین مسئله به اختلافات راهبردی ریاض و ابوظبی در جنگ دامن میزد. برخی نیز برکناری رئیس جمهور مخلوع یمن از قدرت را در قالب تلاشهای عربستان برای صلح و پایان دادن به جنگ توصیف میکنند.
اما واقعیت آن است که چنین سناریویی خوشبینانه به نظر میرسد و سعودیها با نقض مکرر آتشبس اخیر ثابت کردهاند که قبل از کسب حداقل امتیاز در این جنگ قصد خروج از باتلاق یمن را ندارند. بنابراین فرضیه محتملتر آن است که تشکیل شورای ریاست جمهوری که توسط منصور هادی اعلام شد درواقع ایجاد یک جبهه جدید علیه انصارالله بود.
علت امر آن است که پروژه عربستان برای تجزیه یمن هنوز پایان نیافته و ریاض هرگز با تن دادن به یک صلح فراگیر و پذیرش شروط یمنیها عرصه را برای انصارالله خالی نمیگذارد. اما از آنجایی که دولت مخلوع هادی نشان داد توان لازم برای رسیدن به قدرت در یمن را ندارد؛ سعودیها به دنبال یک جایگزین برای او هستند. این مسئله بیش از هرچیزی مستلزم هوشیاری طرف یمنی است. البته خود یمنیها این موضوع را درک و بارها ثابت کردهاند که به هیچ راهکار دیپلماتیکی برای صلح اعتماد ندارند و تنها راه بیرون کردن عربستان در یمن تداوم مقاومت و مبارزه مسلحانه است.