جام جم: باد در جریان است. درختان شاخه‌های خود را سپرده‌اند به رقص باد. آسمان باید آبی و کوه‌ها نمایان باشد در وزش بی‌دریغ باد اما گرد کرم‌رنگی در هوا جریان است. هوا بوی خاک می‌دهد. چشم‌ها و دهان‌ها پر از خاک شده‌است. شرایط جوی و آب‌وهوایی استان‌های زیادی از کشور ازجمله تهران، گیلان، خوزستان و کرمانشاه این روزها خوب نیست. سایه سنگین گردوغبار روی شهرهای غربی، جنوبی، مرکزی و شمالی کشور سایه انداخته است. احتمال تعطیلی مدارس پایتخت و شهرهای آلوده به گردوغبار و برگزاری کلاس‌های آنلاین در حال بررسی است. به همین دلیل با کمال حیدری، معاون بهداشت وزیر بهداشت و درمان صحبت کردیم. او توضیح می‌دهد؛ بروز ریزگردها در کشور دلایل خارجی دارد. به نظر او ریزگردها از عراق و سوریه وارد کشور شده و سدسازی در ترکیه باعث خشکسالی در کشور است. سازمان محیط‌زیست کشور در تلاش است مشکلات ریزگردها را حل کند. به همین دلیل است که برنامه‌های متنوعی از جمله به کار گرفتن راه‌حل‌های نوین با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان، کاشت گیاهان مناسب برای بیابان‌زدایی در دستور کار قرار گرفته‌اند. به نظر او ، رفع بسیاری از مشکلات زیست‌محیطی به ثمر می‌رسد چراکه تاکید رئیس‌جمهور است. به‌جز این اما با حیدری در روز جهانی سلامت که پنجشنبه ۱۸ فروردین‌ بود درباره رعایت پروتکل‌های بهداشتی در مدارس و مشکلات پیشگیری و بهداشتی دیگر کشور هم صحبت کردیم.
 

ریزگردها در آسمان شهرهای مختلف کشور دیده می‌شود. برای حل این معضل وزارت بهداشت و درمان چه برنامه‌ای دارد؟
ما متولی حل مشکلات آلودگی هوا ناشی از ریزگردها در کشور نیستیم. سازمان محیط‌زیست متولی اصلی رسیدگی به این مساله است.
اما شما عنوان کردید ۴۵ درصد از مشکلات سلامت کشور مربوط به ریزگردها و آلودگی هواست.
بله، ذرات معلق در هوا تاثیرات زیادی بر سلامت جامعه دارد. به همین دلیل است که شعار هفته سلامت که از اول اردیبهشت‌ماه امسال شروع می‌شود با محوریت توجه به آلودگی هوا انتخاب شده‌است. بخشی از مشکلات به وجود آمده درباره ریزگردها و آلودگی هوا اما جنبه داخلی ندارند. به‌عنوان مثال مشکلات ریزگردها که این روزها وجود دارد و پایتخت، استان‌های غربی، جنوبی و شمال را درگیر خود کرده از کشورهای همسایه وارد کشور شده است. دلیل ریزگردها کشورهای همسایه عراق و سوریه هستند. بخشی از مشکلات هم مربوط به اکوسیستم و خاک است که با کاشت گیاهان مناسب در بیابان‌ها و توجه به بیابان‌زدایی قابل حل هستند. سد سازی کشورهای همسایه باعث بروز خشکسالی در کشور و باعث افزایش ذرات ریز و آلودگی هوا شده است. همه این مشکلات راه‌حل‌هایی دارند که ما همیشه درباره آنها صحبت و پیشنهادهایمان را مطرح می‌کنیم. به‌عنوان مثال استفاده از سوخت‌های گازوئیلی و کاشت گیاهان مناسب در مناطق خشک برای مقابله با گسترش بیابان از پیشنهادهایمان است. استفاده از کاتالیزورهای مناسب بیابان‌زدایی که در شرکت‌های دانش‌بنیان ابداع شده از برنامه‌های آینده برای مقابله با این مشکلات است. این طرح‌ها به صورت پایلوت و با توجه به اکوسیستم منطقه‌ای در حال اجرا هستند. موضوع مهم‌تر اما این است که رئیس‌جمهور به جد برای حل این مشکلات ورود کرده است. معاون اول رئیس‌جمهور هم به‌عنوان نماینده ایشان پیگیر رفع مشکلات بیابان‌زدایی و کاهش آلودگی هوا هستند.
این راه‌حل‌ها اما در طولانی‌مدت به نتیجه می‌رسد.  ما امروز با مشکل روبه‌رو هستیم.
بله بی‌توجهی به مشکلات در گذشته، امروز دیده می‌شود و هوا آلوده است. باید بدانید سازمان محیط‌زیست و وزارت بهداشت و درمان تنها متولیان محیط‌زیست نیستند. ارگان‌ها و سازمان‌های زیادی در این مهم نقش دارند. وزارت‌های کشاورزی و نیرو و بسیاری دیگر از ارگان‌ها می‌توانند نقش خود را برای رفع این مشکلات ایفا کنند.
شما به‌عنوان نماینده مردم ایران در حوزه سلامت و در حوزه آلودگی هوا چه کار کرده‌اید؟
ما روزانه هزاران شکایت و گزارش از نیروگاه‌ها و کارخانجات به مراکز قانونی می‌فرستیم. نیروگاه‌ها و کارخانجاتی که به محیط‌زیست بی‌توجه‌اند، مازوت مصرف می‌کنند و باعث آلودگی هوا می‌شوند و سلامت آب و فاضلاب را تهدید می‌کنند.
اما تاثیرات شکایات شما را عملا نمی‌بینیم.
در صورت بروز مشکل ما سریع گزارش می‌دهیم و شکایت می‌کنیم اما برخورد قانونی به کندی صورت می‌گیرد. مسائل اداری در روند خسته‌کننده و طولانی به ثمر می‌رسد. شکایات ما عموما در زمان طولانی به نتیجه می‌رسد. حل این مسائل جای کار دارد و تا زمانی که حکم قضایی صادر شود متخلف تاثیرات مخرب خود را بر محیط گذاشته و محیط‌زیست را به اندازه کافی از بین برده‌است. به همین دلیل بسیاری از شکایات ما به نتیجه‌ای که مدنظرمان است نمی‌رسد.
این اتفاق اما سلامت مردم را به خطر می‌اندازد.
ما وظایف‌مان را انجام می‌دهیم و شکایت می‌کنیم. ما نمی‌توانیم وارد عمل شویم. حوزه وظایف‌مان در شکایت و ارائه گزارش خلاصه شده‌است.
و به همین دلیل است که شاخص آلودگی هوای تهران بالا می‌رود و حتی روزانه افراد زیادی به‌دلیل آلودگی جان خود را از دست می‌دهند.
بخشی از راه‌حل‌های عملی رفع آلودگی هوا متوجه نهادها و دستگاه‌های ذی‌ربط است. آنها به رفع مشکلات بی‌توجه‌اند. امیدمان این است که با پیگیری‌های رئیس‌جمهور به مساله محیط‌زیست این مشکلات هم از بین برود و حداقل در حوزه محیط‌زیست آلودگی را  که متوجه سلامت شهروندان است نداشته باشیم.
ما  فقط در حوزه آلودگی هوا با مشکل روبه‌رو نیستیم. این روزها که مدارس باز شدند هم پروتکل‌های بهداشتی رعایت نمی‌شود.
بله. من نظرات دوستان و آشنایان را درباره رعایت پروتکل‌های بهداشتی می‌شنوم. بخشی از نظرات مثبت است. درباره رعایت خوب پروتکل‌های بهداشتی در مدارس می‌گویند و بخش دیگر هم درباره شرایط بد رعایت پروتکل‌های بهداشتی مانند تهویه نامناسب، بی‌توجهی به رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در مدارس و استفاده نکردن از ماسک نظرات و گزارشات منفی به من رسیده است.
با این شرایط چه نمره‌ای به رعایت پروتکل‌های بهداشتی در مدارس می‌دهید؟
نمره دادن به مدارس خیلی زود است. تازه چند روز است که مدارس باز شده‌اند. ما در حال ارزیابی و رصد هستیم. همکاران ما هر روز مدارس را بازرسی می‌کنند. بخشی از انتظارات ما رعایت می‌شود و به بخشی دیگر بی‌توجهی می‌شود. انتظارات ما از آموزش و پرورش سخت نیست و آن این است که هم دانش‌آموزان و هم اولیای مدارس از ماسک استفاده کنند. تهویه مناسب داشته باشند که با شرایط آب‌وهوایی این روزها می‌توان پنجره‌ها را باز کرد. توجه به فاصله‌گذاری اجتماعی هم مورد توجه ماست. با کمی دقت می‌توان این دستورالعمل‌ها را رعایت کرد.
اما بسیاری از مدارس به رعایت این دستورالعمل‌ها بی‌توجه‌اند؛ یا تهویه مناسب ندارند یا فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت نمی‌کنند.
درباره مدارس خیال‌مان راحت است. حدود ۷۵‌درصد از دانش‌آموزان و بیش از ۹۰‌درصد از معلمان واکسن زده‌اند و در برابر بیماری واکسینه شده‌اند. دغدغه و نگرانی ما از دانش‌آموزانی است که واکسن نزده‌اند. وزارت آموزش و پرورش مسؤولیت رعایت پروتکل‌های بهداشتی را به‌عهده مدیران مدارس و آموزشگاه‌ها گذاشته است. این مدیر است که برای رعایت بهتر پروتکل‌ها تصمیم می‌گیرد. او می‌تواند برای بهتر برگزار شدن پروتکل‌های بهداشتی کلاس‌های درس را در دو شیفت برگزار کند. در هر صورت نظر وزارت آموزش و پرورش، وزارت بهداشت و درمان و ستاد ملی مبارزه با کروناست که کلاس‌های درس به‌صورت حضوری برگزار شود. آن زمان که کلاس‌ها به صورت مجازی برگزار شد مشکلات زیادی به‌وجود آمد. تلاش ما این است که کلاس‌ها به‌صورت حضوری برگزار شود چرا که برگزاری کلاس‌ها به‌صورت مجازی صدمات بیشتری
دارد.
و اگر سویه جدیدی در کشور شایع شود باز هم آموزش به‌صورت حضوری است؟
تلاش‌مان این است که آموزش به‌صورت حضوری برگزار شود. قبل از هر چیز باید فرهنگ رعایت پروتکل‌های بهداشتی در مدارس به‌وجود بیاید. بچه‌ها نسبت به دیگر اقشار جامعه آموزش‌پذیرترند و دستگاه‌های آموزشی می‌توانند توان خود را برای آموزش آنها صرف کنند تا حداقل دانش‌آموزان، خودشان پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند.
رعایت پروتکل‌های بهداشتی در مدارس هم پیش از این نمره پایینی داشت.
بله درست است. هرچند که رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی خیلی هم پیچیده نیست اما برخی از مدیران و دانش‌آموزان به آن بی‌توجهند.
شما به‌عنوان متولی سلامت در کشور و یکی از ناظران برای مقابله با افرادی که پروتکل‌های بهداشتی را رعایت نمی‌کنند چه برنامه‌ای دارید؟
در ستاد ملی مقابله با کرونا مصوب شد که با مدیرانی که به رعایت پروتکل‌های بهداشتی بی‌توجهند برخورد قاطع و جدی شود. وزارت کشور به‌عنوان ناظر اصلی و ما به‌عنوان متولی حوزه سلامت تاکید جدی داریم که با هر مدیری که به رعایت پروتکل‌ها بی‌توجه است برخورد قانونی کنیم. اگر مدیری پروتکل‌های بهداشتی را رعایت نکند مرکز آموزشی را پلمب می‌کنیم.
با این شرایط دانش‌‌آموزان آن مرکزی که مدرسه‌شان پلمب شده است باید چه کار کنند؟
پلمب شدن مدارس و جلوگیری از شیوع بیماری بهتر از این است که کودکی بیمار شود. ما به‌عنوان متولی سلامت جامعه باید از شیوع بیماری پیشگیری کنیم. از والدین هم خواستیم که خودشان به‌رعایت پروتکل‌های بهداشتی در مدارس نظارت کنند و اگر تخلفی وجود دارد به ما گزارش دهند. ما تلاش می‌کنیم مشکلی در حوزه بهداشت نداشته باشیم.
در مسائل دیگر مانند آلودگی آب هم که به بیماری کرونا مربوط است هنوز مشکلات زیادی داریم. در استان‌های جنوبی، جنوب‌شرق و شرق بسیاری از روستاها هنوز از آب آشامیدنی سالم بی‌بهره‌اند.
کشور ما بسیار پهناور است. مسائل مهم زیادی از‌جمله خشکسالی و حوادث غیرمترقبه مانند وقوع سیل مشکلات زیادی را در چند سال اخیر به‌وجود آورده است. در زمان بحران، در شرایطی که مشکلات آبی به‌وجود آمد تیم واکنش سریع ما به سرعت وارد عمل شدند تا سلامت آب را بررسی کنند. اگر کیفیت سلامت آب آشامیدنی به هر دلیلی مانند سیلاب کاهش پیدا کند. منابع آب آلوده بسته می‌شود. تامین سلامت آب منابع شهری که آب شرب جمعیت زیادی را تامین می‌کند جزو خط‌قرمزهای ماست. همکاران بهداشت محیط هر روز کیفیت آب مناطق مختلف کشور را بررسی می‌کنند. اتفاقا حساسیت و دغدغه ماست که سطح کیفیت آب حفظ شود. سلامت آب به‌شدت برای ما مهم است. امروز حدود ۹۸ تا
۹۹ درصد از سیستم آب آشامیدنی کشور سالم است. اگر مشکلی پیش بیاید سریع وارد عمل می‌شویم اما این‌که آب آشامیدنی در شهرهایی وجود ندارد به وزارت نیرو مربوط است.
شما برای حفظ سلامتی شهروندانی که آب شرب سالم ندارند، می‌توانید ورود کنید.
بله درست است. در این‌باره همیشه به وزارت نیرو تذکر می‌دهیم.
که البته گویا به آن بی‌توجهی می‌شود.
من تایید می‌کنم که کاستی‌هایی وجود دارد و بنابراین خطاهایی هم به‌وجود می‌آید. رسانه باید در این حوزه ورود کند و مطالبه کند. ما شکایت می‌کنیم و برای بهتر شدن شرایط مطالبه‌گریم.
اما بسیاری از مشکلات از‌جمله آلودگی هوا و آب همیشه وجود دارد و سلامت شهروندان را هم تهدید می‌کند.
بله متاسفانه. چون حل بسیاری از مسائل بهداشتی دست ما نیست و همکاری بین‌ارگانی و سازمانی را نیاز دارد که در برخی از موارد وجود ندارد.

درگیر با گردوغبار
 آن طور که سازمان هواشناسی کشور اعلام کرده است گردوغبار تهران و دیگر شهرها تا چند روز دیگر ادامه دارد. شاید به همین دلیل است که عباس شاهسونی، رئیس گروه‌سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت و درمان پیشنهاد داد کلاس‎های درس به صورت مجازی برگزار شود. صادق یزدی مهر، مدیرکل مدیریت بحران تهران دیروز تاکید کرد  قرار است جلسه کمیته اضطرار آلودگی هوا برگزار و درباره تعطیلی مدارس تصمیم‏گیری شود. تا زمان نگارش این گزارش تصمیمات این کمیته منتشر نشده بود.
صادق ضیاییان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی وضع هوا نیز درباره وضعیت نامطلوب
آب و هوا با اشاره به آلودگی هوا، شرایط تهران را بحرانی دانست. او البته تاکید کرد روزهای شنبه و یکشنبه از شدت آلودگی هوا کم خواهدشد اما شاخص آلودگی همچنان خطرناک است.  وی خبر داد توده آب و هوایی همراه با بارش در راه کشور است و می‌تواند به دفع این توده گرد و خاک کمک کند. بارش‌ها در شمال غرب و نیمه غربی است که به صورت رگباری و موقت است. به نظر ضیاییان، بارش‌های موقت و کوتاه مدت نمی‌تواند گردوغبار را به طور کامل از بین ببرد، ولی به طور موقت از شدت آن می‏کاهد. 

کنترل بیماری سرخک
شرایط پیشگیری بیماری‎ها در کشور در وضعیت بدی است. بیماری سرخک که در سال ۹۸ ریشه‎کن شده و اتفاقا ایران هم از طرف سازمان‌جهانی بهداشت گواهی ریشه‎کنی دریافت کرده بود، دوباره شایع شده است. حالا حدود ۱۶۴ فرد مبتلا به بیماری سرخک شناسایی شده است. حیدری می‏گوید افراد مبتلا به این بیماری ربطی به شرایط داخلی کشور ندارد، بلکه شیوع دوباره سرخک به دلیل افزایش مهاجرت تبعه افغان به کشور است. سال ۲۰۲۱ در افغانستان حدود ۴۸ هزار نفر به این بیماری مبتلا شدند. ۲۵۰ نفر از آنها به دلیل ابتلا جان خود را از دست دادند. ورود حجم زیادی از مهاجران به کشور باعث شد آلودگی افزایش پیدا کند. در این شرایط از دو ماه قبل از نوروز برنامه واکسیناسیون کودکان زیر پنج سال که واکسن تزریق نکرده‏اند، شروع شد. آن طور که حیدری توضیح می‎دهد کارکنان وزارت بهداشت و درمان به محل زندگی مهاجران مراجعه و خانه به خانه افراد را شناسایی می‎کنند.   شرایط پیشگیری دیگر بیماری‎ها از جمله سل که ریشه‎کن شده بود و امروز حدود ۶۰۰۰ نفر به آن مبتلایند و نیز برنامه‏‎های شناسایی افراد مبتلا به ویروس اچ‏آی‏وی هم به خوبی پیش نمی‎رود. معاون بهداشت وزیر بهداشت و درمان می‏گوید این مشکلات ناخواسته به وجود آمده‎ است. در بیماری‎های سرطان، دیابت و بیماری‌های قلبی و عروقی هم مشکلات زیادی وجود دارد چرا که در روزهای ابتدایی شیوع ویروس کرونا در کشور، به همه افراد مبتلا گفته‌شد کمتر به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مراجعه کنید تا احتمال ابتلا به بیماری کرونا کاهش پیدا کند. کاهش مراجعه به مراکز درمانی باعث شد این مشکلات بروز کند. این مشکل نه تنها در کشور که در کشورهای دیگر هم به وجود آمده‌است.