«تا آنگاه که مرگ جدایمان کند»

نویسنده: برگزیدگان جایزه اُ. هنری

ترجمه: لیدا طرزی

ناشر: کتاب نیستان، چاپ اول 1396

204 صفحه، 13000 تومان

****

«تا آنگاه که مرگ جدایمان کند»عنوان مجلد دیگری از مجموعه داستانهای کوتاه برگزیده جایزه ا.هنری است که چاپ نخست آن در سال 1395 و چاپ دوم ش در سال 1400 توسط انتشارات کتاب نیستان منتشر شده است. این مجلد مشتمل بر نه  داستان کوتاه از نه نویسنده برجسته معاصر است که از میان آنها می توان به استفن کینگ، جویس کارول اوتس، و تام پین اشاره کرد. این مجموعه در سال 1986 در ایالات متحده امریکا به چاپ رسیده و به گفته ویلیام آبراهامز، ویراستار مجموعه، داستانهای آن از میان تقریبا هزار داستان کوتاه انتخاب شده اند.

داستان اول مجلد حاضر " مرد سیاه پوش" نام دارد به قلم استفن کینگ. کینگ یکی از مهم ترین و مشهورترین نویسندگان ژانر وحشت است و آثارش جز پرفروش ترین آثار این ژانر هستند و بسیاری از آنها به فیلم تبدیل شده‌اند از جمله: مسیر سبز، رستگاری در شائوشنک، و درخشش. کینگ در داستان کوتاه مرد سیاه پوش هراس پسر نه ساله ای را به تصویر می کشد که در رویارویی با موجودی عجیب و مرموز تا سرحد مرگ وحشت می کند و هیچ گاه، حتی تا کهنسالی و زمانی که در آسایشگاه سالمندان به سر می برد، آن موجود را فراموش نمی کند. به باور پسرک  آن  موجود کسی نبوده جز شیطان: 

" ... مردی بالای سرم ایستاده بود که صورتش خیلی دراز و رنگ پریده بود. موهایش را شانه کرده، به سرش چسبانده و فرق ش را با دقت از طرف چپ باز کرده بود. قدش خیلی بلند بود. یک لباس سه تکه سیاه پوشیده بود. درجا فهمیدم که آدم نیست چون چشمانش قرمز آتشین بود، رنگ شعله اجاق هیزمی. منظورم عنبیه اش نیست، چون اصلا عنبیه نداشت، مردمک هم نداشت، سفیده هم نداشت. چشمانش یک دست سرخ بود، سرخی ای که تغییر می کرد و سوسو می زد. او از درون داشت می سوخت و چشمانش جا زغالی اجاق ها بود. بی اختیار خودم را خیس کردم. نمی دانستم چه اتفاقی افتاده. نمی توانستم از مردی که بالای سرم ایستاده بود و به من نگاه می کرد چشم بردارم. او با آن لباس نازک مشکی و کفشهای چرمی براق سی مایل در جنگل راه رفته بود. زنجیر ساعتش زیر نور خورشید تابستان برق می زد. داشت به من لبخند می زد..." 

نویسندگان ژانر وحشت غالبا اعتراف می کنند که بارها از ایشان پرسیده می‌شود چرا داستانهای وحشتناک می‌نویسند. اگر یکی از کارکردهای این ژانر، جز سرگرمی مخاطب، تخلیه ترسها و هیجانات فروخورده باشد، پس خواندن داستان مرد سیاه پوش برای مخاطبان، بویژه مخاطبان نوجوان، می تواند در کنار سرگرمی، مفید فایده هم باشد.

داستان " نشان شیطان" نوشته جویس کارول اوتس، داستان لطیفی است که به رغم مضمون تکراری خود بسیار خواندنی است. زن جوانی که مبلغ کلیساست، به همراه طفل کوچکش خانه به خانه می رود و مردم را به دین و ایمان دعوت می کند. او در باری از بارها با مردی بی سر و سامان و هرزه روبرو میشود. طبیعی است که مرد قصد سو استفاده از زن را دارد و طبیعی تر است که زن به دلیل سادگی و معصومیت ذاتی اش ابتدا متوجه نیت مرد نمی شود ولی پایان داستان به گونه ای کاملا متفاوت رقم می خورد.     

داستان " شهروند"، نوشته لوسی هانیگ قصه زن جوان سفیدپوستی است بنام ایلین که به همراه همسر و پسر دوساله اش در محله فقیر نشینی زندگی می کنند. بیشتر ساکنان محل سیاه پوستند ولی ایلین ارتباط خوبی با همسایگان سیاه پوستش دارد، بویژه با آماندر، زن میانسال و محکم و همه فن حریفی که همیشه نتیجه همه چیز را می داند، می داند کی کجاست، و چی چی است. با اینهمه، رابرت، همسر ایلین،  از معاشرت ایلین با سیاهان دلخور است و به بهانه های مختلف زن جوانش را سرزنش و تحقیر می کند. یکی از لطایف داستان شهروند اشارت کوتاه نویسنده به کودکی رابرت است. رابرت در خانواده فقیری به دنیا آمده، بچه ریقویی بوده و هفت خواهر و برادر ظالم بلا داشته که هرگز از او دفاع نمی کردند.  با اینهمه، مادرش همیشه او را رابرت صدا می زده، نه باب، یا بابی، یا رابی، به این امید که جدیت نهفته  در نام پسردلبندش بتواند سرنوشت خوبی برایش رقم بزند. ولی امید واهی مادر به جایی نمی رسد و آن عاقله مرد لاغر مردنی که هنوز به همان نام نامی رابرت خوانده میشود، خودش را از هر نوع عزت نفس آبا و اجدادی بیرون می کشد تا مثل هر "بابی"  یا "رابی" دیگری باری به هر جهت زندگی کند.  باری، رابرت و ایلین مشغول زندگی کسالت بار خویشند که شبی از شبها ایلین، ناخواسته، در جمع سیاهان معترض حاضر میشود و به همراه آماندر بازداشت و به کلانتری منتقل میشود...

داستان "دعوت"، نوشته آلیسون بیکر، قصه زندگی زنی میانسال است که از همسر استاد دانشگاه خود جدا شده و دختر بیست و شش ساله و عقب مانده ای دارد که هفته ای یک باراز آسایشگاه  به منزل او می آید. زن از بی وفایی همسر و شکایتهای دختر که متصل او را به بی مهری متهم می کند خسته است ولی اتفاقی باعث میشود بفهمد چقدر دختر دردسرآفرین ش را دوست دارد.

داستان شیرین و خواندنی " تا آنگاه که مرگ جدایمان کند"، نوشته بکی هاجنسون، در پس ظاهر شوخ و طناز خود به حقیقت قابل تاملی اشاره می کند. جویس و کتی دخترانی هستند که مادرشان، به امید یافتن عشق واقعی هر از چند گاه از همسرش جدا میشود و با مرد جدیدی ازدواج می کند. او فکر می کند خوشبختی حق اوست ولی مردان نادان این موضوع را درک نمی کنند. حتی پدر سوییکلی، کشیش مهربانی که متصل عهده دار اجرای مراسم ازدواج مادر جویس و کتی است، استقامت او را در راه یافتن شادی و سپیدبختی قابل تحسین می داند و می گوید: " شما هر جا شادی را پیدا می کنید آن را می قاپید." روزگار می گذرد و دخترها بزرگ میشوند و نوبت به ازدواج کتی می رسد. ولی کتی که الگویی همچون مادر دارد در مراسم عروسی اش و مقابل همه مهمانان می گوید قصد دارد در جشن ازدواج دوم ش لباس عروس آبی بپوشد!  بااینهمه، جویس دختر عاقلی است و به راهی جز راه مادر و خواهر بزرگترش می رود...

داستان " چیزی می گویید موسیو الیوت؟"، نوشته تام پین، با این جملات خیره کننده آغاز میشود:  "بالاخره طوفان کوتاه آمد و قایق دوستیِ بلیس از آب سر درآورد و در سنگاب جاخوش کرد. الیوت برای یک لحظه در آن تاریکی که دو ساعت پیش ظهر درخشانی بود، نوری در افق دید و فهمید آن نور نور بالای دکل خودش است. نور چشمک زد و تاریک شد و دیگر چیزی نشنید جز صدای ممتد طوفان. قایق بشدت لرزید و الیوت از کابین پرت شد بیرون و اول با چانه اش روی عرشه فرود آمد و صدای خرد شدن دندانهای آسیایش را شنید. بعد در حالی که بر اثر افتادن بلیس احساس بی وزنی می کرد، دوباره مثل ماهی به عرشه خورد. سینه قایق روبروی صخره ای از آب بلند شد و الیوت با سر رفت بطرف سکان. بازوهای سنگین ش در پره های سکان گیر کردند و سیب آدم ش خورد به چوب ماهون و سر و ته شد، پاهای برهنه اش رو به آسمان..." 

الیوت ماجراجویی امریکایی است که طوفان قایقش را در هم می شکند و یک قایق حامل مهاجران اهل هاییتی او را نجات می دهد. مهاجران شوربخت وقتی متوجه میشوند الیوت امریکاییست بشدت خوشحال میشوند و یقین می کنند  گروههای امداد و نجات امریکایی که برای نجات الیوت  می آیند، آنها را هم نجات خواهند داد. از قضا هلیکوپتر نجات امریکایی بعد از دو سه روز سر می رسد و دست در کار نجات میشود ولی تنها و تنها الیوت را نجات می دهد و شهروندان سیه روز هاییتی را در حسرت و سرگردانی و مرگ می گذارد و می رود. داستان، داستانِ تلخی است. ولی توصیفات تام پین از طوفان و احساسات مهاجران نگون بخت بسیار دقیق و خواندنی است...     

اما  داستان "مترسک ها"، نوشته جولی شوماخر، داستان به غایت ظریف و چند لایه ای است که همه والدین، مربیان، نهادهای اجتماعی و تربیتی و... را به تفکر و چاره اندیشی دعوت می کند. دن، بئا، و آلیس سه نوجوانی هستند که مادرشان در آستانه مرگ است و پدرشان موقتا آنها را به خانم مسنی بنام خانم مک لود سپرده. دن عقب ماندگی ذهنی خفیفی دارد و بئا که فکر می کند در غیاب پدر و مادر مراقبت از دن و آلیس برعهده  اوست، هر مشورت و کمک خانم مک لود را رد می کند. ولی دخترک خیلی زود خسته می‌شود و جا می زند. شوماخر با دقت نظر فراوان موضوع مهمی را دستمایه داستان خود قرار داده: کودکان و نوجوانانی که بازی روزگار در همان دوران کودکی و نوجوانی بار زندگی را بر دوش شان می گذارد. تفهیم درست وضعیت نامتعارف زندگی به این گروه از کودکان و نوجوانان و آموزش برخورد  صحیح با آن وضعیت  از جمله بزرگترین چالشهای تربیتی و روانشناختی جوامع بشری است. در داستان شوماخر بئا راه چاره را در فرار می بیند. او که ادعا می کرد هرگز از دن جدا نخواهد شد، سرخورده از مسئولیتی که اجرای آن از توان نحیف ش خارج است، شبانه از خانه خانم مک لود بیرون می زند وخواهر کوچکترش، آلیس، که راوی داستان هم هست، به همراهش می رود. نویسنده این داستان تنها به طرح موضوع پرداخته و ما را به تامل دعوت نموده است. از آنجا که صحنه فرار دخترکان از لطیف ترین صحنه های داستان است، اجازه دهید این یادداشت را با آوردن همین صحنه به پایان ببرم.

" رفتیم بیرون. هوا سرد و مرطوب بود. دوچرخه هایمان را از کنج دیوار برداشتیم. تمام وقت چشمم به بئا بود. حالا من باید از خواهرم مراقبت می کردم. بدون آنکه به پشت سرمان نگاه کنیم رکاب زدیم. صدای نفس های بئا را کنار خودم می شنیدم و صدای جیرجیر چرخهای دوچرخه اش را. خیلی زود عضلات پاهایم درد می گرفتند و دستهایم در سرمای سحر یخ می کردند. خواستم روزی را تجسم کنم که من و بتا با خوشی یاد این روزها را می کردیم. دن می رفت و ما دلمان برایش تنگ میشد ولی من و بئا صمیمی می ماندیم همانطور که همیشه آرزویش را داشتم. ولی نمی توانستم خوب مجسم ش کنم. آن قدری از زندگی دستگیرم شده که آینده بی فایده است. فایده ندارد. گاهی اصلا وجود ندارد. به زین دوچرخه ام چسبیده بودم که شنیدم بئا زد زیر گریه و پشت من کُند کرد. من همینطور رکاب زدم و از او دور شدم. نگه نداشتم. از بعضی لحظه ها نمی شود فرار کرد. من با طعم نیم بند آزادی زیر زبانم، هنوز دارم رکاب می زنم و هنوز می توانم نفرت خواهرم را حس کنم که به من نهیب می زد."