به گزارش فارس، عمده پالایشگاه‌های کشور در سالیان گذشته ساخته شده است و تنها پالایشگاه ستاره خلیج فارس اخیرا وارد مدار تولید شده است، ظرفیت طراحی شده پالایشی کشور در حدود 2 میلیون بشکه در روز است و سالانه حدود 1.9 میلیون بشکه در روز نفت خام و میعانات گازی جهت مصرف داخل و صادرات فرآورده در کشور پالایش می‌شود.

طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس با عنوان «بررسی رویکردهای مختلف به توسعه صنعت پتروپالایشگاهی در کشور»،‌ در تصویر 1 موقعیت مکانی پالایشگاه‌های کشور نشان داده شده است، همه پالایشگاه‌های کشور در نیمه غربی ایران احداث شده‌اند که در جدول 1 اسامی و ظرفیت پالایشگاهی هر یک از آنها نشان داده شده است.

همچنین فرآورده‌‌های مختلف پالایشگاهی هر یک از پالایشگاه‌های کشور در سال 97 در جدول 1 و براساس ترازنامه هیدروکربوری در سال 1397، مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی نشان داده شده است.

تصویر 1- موقعیت جغرافیایی پالایشگاه‌های نفتی، میعانات گازی و برنامه ریزی شده

 

جدول 1- ظرفیت طراحی شده، بالفعل پالایشگاه‌های کشور و فرآورده‌های تولیدی به تفکیک پالایشگاه‌ها در سال 97

 

*مصرف سرانه بنزین و گازوئیل در ایران تقریباً 2 برابر متوسط جهانی است

میزان مصرف سوخت در کشور و بررسی روند گذشته آن یکی از مهم‌ترین فاکتورها برای برنامه‌ریزی جهت احداث پالایشگاه‌ها یا پتروپالایشگاه‌ها در آینده خواهد بود. به همین جهت میزان مصرف بنزین و گازوئیل کشور به عنوان مهم‌ترین فرآورده‌های سوختی با دیگر کشورهای دنیا مقایسه شده است.

میزان مصرف بنزین و گازوئیل در کشورهای مختلف دنیا و ایران در جدول 2 نشان داده شده است. در ایران به ازای هر نفر روزانه حدود 0.95 لیتر بنزین و حدود 0.88 لیتر گازوئیل مصرف می‌شود. مصرف روزانه بنزین و گازوئیل در ایران به ازای هر نفر تقریباً 2 برابر متوسط جهانی است.

رشد مصرف بنزین در 30 سال گذشته در ایران حدود 265 درصد بوده است در حالی که کشورهای ترکیه، آلمان و فرانسه در 30 سال گذشته رشد منفی در مصرف بنزین را تجربه کرده‌اند و مصرف بنزین خود را کنترل کرده‌اند که در اروپا این امر سبب بسته شدن بعضی از واحدهای پالایشگاهی شده و بعضی دیگر از پالایشگاه‌ها نیز تغییر فرایند داده و تبدیل به پالایشگاه‌های زیستی (Bio-refinery) شده‌اند.

همچنین رشد مصرف گازوئیل در 30 سال گذشته در کشور حدود 61 درصد بوده است درحالی که مصرف گازوئیل در 30 سال اخیر در ترکیه حدود 210 درصد رشد کرده است و برخلاف مصرف بنزین عمده رشد مصرف سوخت در ترکیه مربوط به مصرف گازوئیل بوده است و از طرف دیگر کشورهای اروپایی نظیر آلمان، فرانسه و روسیه در 30 سال اخیر توانسته‌اند مصرف گازوئیل خود را نیز کنترل کرده و تقریباً ثابت نگاه دارند.

جدول 2- مقایسه میزان مصرف گازوئیل و بنزین در ایران و کشورهای منتخب

 

*رشد 265 درصدی مصرف بنزین در ایران در 30 سال گذشته

در نمودار 2 میزان مصرف گازوئیل و بنزین در کشورهای منتخب از سال 1990 تا 2018 نشان داده شده است. نرخ مصرف بنزین و گازوئیل در ایران در 30 سال اخیر روند صعودی داشته است (265 درصد رشد در بنزین و 61 درصد رشد در گازوئیل) و در صورت عدم کنترل این رشد مصرف در سال‌های آینده، ایران دوباره به واردکننده سوخت در منطقه بدل خواهد شد.

در نتیجه ضروری است این رشد مصرف با ابزاری نظیر توسعه سوخت‌های جایگزین جدید، افزایش بهره‌وری خودروها، هدفمندی یارانه سوخت و استفاده از حمل و نقل عمومی در سال‌های آینده به عنوان راهکار کاهش و کنترل مصرف سوخت استفاده شود.

تصویر 2- روند مصرف بنزین و گازوئیل در ایران و کشورهای منتخب در 30 سال اخیر

 

*لزوم هدایت نفت‌کوره صادراتی به مصرف در پتروپالایشگاه‌ها

نفت کوره یکی از محصولات مهم در پالایشگاه‌ها است و می‌توان از این خوراک به عنوان سوخت کشتی‌ها یا خوراک برای تولید محصولات شیمیایی و پلیمری بهره برد. قیمت نفت کوره از قیمت نفت خام کمتر بوده و می‌توان به جای صادرات آن با برنامه‌ریزی درست از این ظرفیت برای تولید محصولات با ارزش‌افزوده بالاتر استفاده کرد.

در تصویر 3 میزان تولید و مصرف و صادرات نفت کوره صنعت پالایشگاهی کشور نشان داده شده است. میزان تولید نفت کوره در سال 1387 در حدود 200 میلیون بشکه در سال بوده و تا سال 1397 روند کاهشی داشته و به حدود 150 میلیون بشکه در سال رسیده است.

تصویر 3- روند تولید، مصرف داخل، بانکرینگ و صادرات نفت کوره  

 

در سال‌های اواخر دهه 80 عمده مصرف داخلی نفت کوره در صنعت نیروگاه بوده است که با جایگزینی نیروگاه‌های گازی مصرف این بخش کاهش یافته است و بخش دیگری از مصرف نفت کوره مربوط به بانکرینگ (تأمین سوخت کشتی‌ها) داخلی و خارجی بوده است و مابقی نفت کوره تولیدی نیز صادر شده است.

در سال 1397 ظرفیت صادراتی نفت کوره کشور در حدود 91.5 میلیون بشکه در سال ( معادل 12.5 میلیون تن در سال) بوده است. این مقدار نفت کوره صادراتی پالایشگاه‌ها قابلیت مصرف در فرایندهای پتروشیمی دارد و می‌تواند به عنوان یک گزینه برای بهبود ضریب پیچیدگی پالایشگاه‌ها مطرح باشد، به این معنا که می‌توان از ظرفیت نفت کوره صادراتی فعلی ( 12.5 میلیون تن در سال) به عنوان خوراک صنایع پتروشیمی برای تولید محصولات با ارزش‌افزوده بالاتر بهره برد و با ارتقای پالایشگاه موجود کشور آنها را به پتروپالایشگاه تبدیل کرد.