«چرا می‌پرم؟»

(صدای پسری از پس سکوت اُتیسم)

نویسنده: نائوکی هیگاشیدا

مترجم: ریحانه ظهیری

ناشر: چشمه، چاپ اول: بهار 1400

150 صفحه، 48000 تومان

***

اُتیسم یا درخودماندگی گونه‌ای اختلال رشدی از نوع روابط اجتماعی است که با رفتارهای ارتباطی و کلامی غیرطبیعی مشخص می‌شود. علائم این اختلال تا پیش از سه‌‌سالگی بروز می‌کند و علت اصلی آن هنوز ناشناخته است. به کسانی که این اختلال را دارند اُتیستیک یا در خود مانده گفته می‌شود. کتاب «چرا می‌پرم؟» روایت زندگی کودکان اُتیستیک است و شرح این موضوع که تا چه حد می‌توانند با وجود تفاوت‌هایشان شگفت‌انگیز باشند. نائوکی هیگاشیدا، نویسندۀ این کتاب که خود دچار اُتیسم است، در پنج‌سالگی برقراری ارتباط را با استفاده از شبکه الفبای دست‌ساز فرا گرفته و شروع به نوشتن شعر و داستان کوتاه کرده است.

هیگاشیدا، نویسندۀ جوانی که اینک پس از نوشتن زندگینامۀ خود و تشریح چگونگی شیوه‌های مقابله با اوتیسم، به عنوان پرخواننده‌ترین نویسنده ژاپنی پس از هاروکی موراکامی شناخته می‌شود، متولد سال ۱۹۹۲ در کیمیتسوی ژاپن است. وی کتاب «چرا می‌پرم؟» را در ۱۳ ‌سالگی نوشت و سال 2007 آن را در ژاپن منتشر کرد. کایوشیدا متخصص شعر انگلیسی و همسر نویسنده‌اش دیوید میچل، نویسنده‌ای که تا کنون دو بار نامزد دریافت جایزۀ من بوکر شده، آن را به انگلیسی ترجمه کردند. ترجمه انگلیسی این اثر سال ۲۰۱۳ منتشر شد و بعد از آن به 30 زبان‌ دنیا انتشار یافت.

نویسندۀ سیزده‌سالۀ این کتاب از خوانندگان دعوت می‌کند تا در جایگاه مخاطب، نوعی زندگی روزمره را تصور کنند که در آن توانایی صحبت‌کردن را از دست داده‌اند و توصیف احساس گرسنگی، خستگی، درد و حتی گفت‌وگو با یک دوست از توانشان خارج است. او چنین تصوری را اینگونه معنا می‌بخشد که ذهن انسان در جایگاه یک ویراستار مرتب‌کنندۀ افکار بدون اطلاع محل کارش را ترک کرده است. ممکن است انسان از پیش هرگز متوجه حضور این ویراستار نشده باشد، اما حالا که خبری از او نیست برای فهمیدن این مسئله دیر شده که انسان چطور سال‌ها عنان ذهنش را برای ویرایش افکار، هیجانات و خاطراتی که بی‌وقفه هجوم می‌آورند به دست این ویراستار سپرده بوده و تنها اجازۀ برخورد با بخش کوچکی از آن جریان عظیم و گسترده را داشته است. 

بدون تردید مطالعۀ این کتاب برای افرادی که در اطراف خود با یک اُتیستیک سر و کار دارند، بسیار ارزشمند خواهد بود تا بدانند وقتی چنین کودکی قصد دارد با آنان حرف بزند، او نیز به اندازۀ تمام کودکان دیگر که اُتیسم ندارند به پیرامونش آگاهی و توجه دارد. دانستن این موضوع به افراد کمک می‌کند تا صبورتر، مشتاق‌تر و فهیم‌تر رفتار کنند؛ به حال خود افسوس نخورند؛ بدانند برای کاستن بار سختی‌ها چه باید کرد؛ سطح انتظار خود از کودک را بالا ببرند؛ توان خود را در مواجهه با سختی‌ها افزایش دهند و در نتیجۀ تمام این موارد کودکشان آنان را احساس کند و به آنها واکنش نشان دهد.

نویسنده در مقدمۀ کتاب نوشته است: «در روزهایی که با ناتوانی، بینوایی و افسردگی دست و پنجه نرم می‌کردم به این فکر افتادم که اگر همۀ مردم اُتیسم داشتند، چه‌طور می‌شد. اگر با اُتیسم داشتن به سادگی، مانند یک تیپ شخصیتی برخورد شود، همه چیز برایمان ساده‌تر از آنچه هست خواهد شد. بدون شک ما دیگران را به زحمت می‌اندازیم و اوقات ناخوشایندی به وجود می‌آوریم، اما آنچه از صمیم قلب می‌خواهیم، این است که آینده‌ای روشن‌تر پیش رویمان باشد.»

کتاب علاوه بر مقدمۀ نویسنده و 58 فصل کوتاه شامل همین تعداد پرسش و پاسخ‌های مختلف در زمینۀ اُتیسم است. در بخش آخر کتاب نیز یک داستان کوتاه با همین موضوع به همراه یادداشت مترجم انگلیسی آن منتشر شده است. بر اساس نوشتۀ «ایندیپندنت»، روزنامۀ صبح لندن، این محتوا طوری ما را به درون دنیای اُتیسم می‌برد که هیچ‌گاه پیش از آن ندیده‌ایم. آن را وصف می‌کند و آگاهی می‌دهد و به تلخی از حس گناهش حرف می‌زند و دنیایی کاملاً ناشناخته را در معرض دید خوانندگان قرار می‌دهد. همچنین «فاینَنشال تایمز» که یکی از قدیمی‌ترین، مهم‌ترین و پرنفوذترین روزنامه‌های اقتصادی سیاسی جهان است نیز زندگی هیگاشیدا را یادآور درسی می‌داند که همۀ ما باید همیشه آن را به خاطر داشته باشیم: در سینۀ هر کودکی که اُتیستم دارد، هر چه‌قدر هم که منزوی و به دور از اجتماع به نظر برسد، مانند هر یک از ما قلب تپنده و گرمی وجود دارد.

«چرا با صدای بلند و عجیب و غریب صحبت می‌کنی؟»؛ «چرا بارها و بارها یک سؤال را تکرار می‌کنی؟»؛ «چرا زمان زیادی طول می‌کشد تا به سؤال‌ها جواب بدهی؟»؛ «انگار دوست نداری دست کسی را بگیری؟»؛ «چرا موقع خداحافظی صورتت را می‌پوشانی؟»؛ «بدترین چیز دربارۀ اُتیسم‌داشتن چیست؟»؛ «چرا دست و پاهایت را به شکل ناخوشایندی تکان می‌دهی؟»؛ «چرا این قدر بدغذا هستی؟»؛ «چرا چرخیدن را دوست داری؟»؛ «چرا از بودن در آب لذت می‌بری؟»؛ «از تبلیغات تلویزیونی خوشت می‌آید؟»؛ «چرا بیشتر وقتها گم می‌شوی؟» و ... از جمله پرسش‌های مرتبط با افراد اُتیستیک است که در این کتاب به آنها پاسخ مناسب داده شده است.

ریحانه ظهیری نویسنده، مستندساز و مترجم این کتاب نیز که دانش‌آموختۀ رشته پژوهشگری علوم اجتماعی و مقیم دُبی است، هم‌زمان با فعالیت‌های ادبی و سینمایی خود در مدارس انگلیسی زبان آن منطقه به فعالیت در کنار بچه‌های اُتیستیک مشغول بوده است. وی اکتبر سال ۲۰۱۷ تحقیقات فیلم مستند کوتاه «پلاک »۱۳ با موضوع اختلال اُتیسم را آغاز کرد و در ادامه با نگارش هفتگی یادداشت‌های ستون «پازل آبی رنگ» در بخش اجتماعی روزنامه اعتماد به مشکلات خانواده‌های دارای فرزند اتیستیک و نیازهای فرزندانشان پرداخته است.