به گزارش الف، پایگاه خبری "مدرن دیپلماسی" در گزارشی به رمزگشایی از دلایل و محرک های اصلی توقف و ایجاد پیچیدگی در روند مذاکرات هسته ای ایران پرداخته و به طور خاص موانع مهم در مسیر احیای مذاکرات میان تهران و واشنگتن و حصول توافقی جدید را مورد بررسی قرار داده است. 

مدرن دیپلماسی در این رابطه می نویسد: «در شرایط کنونی، چشم اندازهای مرتبط با مذاکرات هسته ای ایران، تا حد زیادی مبهم است. پس از پیروی "جو بایدن" در انتخابات ریاست جمهوری 2020 آمریکا، وی سیاست بازگشت به توافق هسته ای برجام را در پیش گرفت. دولت بایدن سعی داشته تا میراث دونالد ترامپ در خروج یکجانبه از توافق برجام در سال 2018 را کنار بگذارد و بار دیگر واشنگتن را به چهارچوب توافق مذکور بازگرداند. ترامپ در سال 2018، تحریم های گسترده ای را علیه ایران وضع کرد. تحریم هایی که ورای توافق برجام بوده و به نوعی، بازگشت به این توافق را نیز از سوی دولت های آتی آمریکا تا حد زیادی مشکل و چالشی کرده است. در پاسخ به این روند، ایران نیز از از عمل به تعهداتش در قالب توافق برجام خودداری کرد و سطح غنی سازی خود را به بیش از 60 درصد رساند(در این رابطه مجلس شورای اسلامی ایران، دولت این کشور را مکلف به پیروی از قانونن موسوم به اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها و صیانت از منافع ملت ایران کرد). 

با این همه، طرف های مختلف برجام در ماه آپریل سال 2021، شش دور مذاکرات هسته ای را در وین پایتخت اتریش آغاز کردند(روندی که در آن، مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا در جریان بود). با این حال، تلاش‌های دیپلماتیک تاکنون نتیجه ای را در بر نداشته است. تمامی شواهد و قرائن حاکی از این هستند که طولانی شدن روند مذاکرات، به هیچ عنوان در راستای منافع ایالات متحده آمریکا نیست. از چشم انداز وزارت خارجه آمریکا، تاخیر در ازسرگیری مذاکرات هسته ای برجامی، به ایران این فرصت را می دهد تا بیش از پیش بر پیشرفت قابلیت های هسته ای خود بیفزاید. با این حال، باید پذیرفت که بازگشت به توافق برجام: مشکل، و حفظ آن نیز مشکل تر است. 

مواضع واشنگتن و تهران در مورد توافق برجام به خوبی روشن و معلوم هستند. ایران خواستار آن است که آمریکا تمامی تحریم هایی که آمریکا در دوره ترامپ و در مخالفت با توافق برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران برقرار کرده را هر چه سریع تر لغو کند. پس از ان، ایران متعهد شده که بار دیگر تعهدات خود در قالب توافق برجام را اجرایی کند. در سوی دیگر، آمریکا از ایران می خواهد که ابتدا به توافق برجام بازگردد و واشنگتن صرفا پس از این اقدام ایران است که حاضر خواهد بود مساله لغو تحریم ها علیه این کشور را مورد بررسی قرار دهد. در این چهارچوب می توان گفت گه سطح اعتماد میان دو طرف، تقریبا صفر است. اقدام ترامپ در خارج کردن آمریکا از برجام، به نحو قابل توجهی به تصویر آمریکا به عنوان کشوری که در امر مذاکره و تعامل بتوان به آن اعتماد کرد را مخدوش ساخت. البته که این دیدگاه نه فقط در ایران، بلکه در میان متحدان آمریکا نیز در مورد این کشور ایجاد شده است. 

دراین راستا، برخی سیاستمداران آمریکایی نیز دیدگاهی تهاجمی در قبال ایران دارند. جمهوریخواهان از وقتی دولت باراک اوباما جهت حصول توافق برجام با ایران تلاش می کرد، قویا با اقدامات وی مخالفت می کردند. با این حال، هنگامی که دونالد ترامپ به عنوان یک رئیس جمهور جمهوریخواه، قدرت را به دست گرفت، وی عملا دیدگاه جمهوریخواهان مبنی بر اینکه توافق برجام یک توافق بَد است را نمایندگی می کرد و در نهایت نیز آمریکا را از توافق مذکور خارج ساخت. در شرایط کنونی، بسیار سخت است که بتوان دیدگاه ها و مواضع تهران و واشنگتن را به یکدیگر نزدیک ساخت. روی کاغذ، ما می توانیم در مورد همگام سازی لغو تحریم ها علیه ایران و بازگشت ایران و آمریکا به قیود خود در قالب توافق برجام سخن بگوییم. با این حال مشکلات زیادی همچنان در این مسیر وجود دارند. به عنوان مثال باید از خود پرسید که مولفه های اصلیِ پیگیری یکچنین دستورکاری چه خواهند بود؟ و مهم تر از همه، چطور می توان مطمئن شد که همچون نمونه دولت ترامپ و خروج آن از برجام، بار دیگر به توافقات جدید خیانت نخواهد شد؟ 

برای ایران، مساله برجام موضوعی مهم است که البته باید با آن محتاطانه برخورد کرد. اقتصاد ایران در نتیجه تحریم های گسترده دولت ترامپ پس از خروج این کشور از توافق برجام، به شدت آسیب دیده است. مساله ای که تبعات آن همزمان با اوج گیری پاندمی ویروس کرونا، بیش از پیش تشدید شده است. تحریم های نفتی، بانکی، بیمه ای، و حمل و نقل دریایی، همه و همه اقتصاد ایران را شدیدا تحت تاثیر قرار داده اند. در این چهارچوب، احیای توافق برجام و حتی لغو برخی تحریم های مهم علیه ایران می تواند جان تازه ای را به اقتصاد این کشور ببخشد. 

در سوی دیگر، ایرانی ها برنامه هسته ای خود را به مثابه دارایی ارزشمند می نگرند. درست به همین دلیل است که هرگونه اقدام قهری و نظامی علیه توانمندی های هسته ای ایران از سوی آمریکا و متحدانش در شرایط کنونی، می تواند تبعات منفی و هزینه زایِ زیادی را با خود به همراه داشه باشد. جدای از این ها، نباید فراموش کرد که سیاست فعلی دولت آمریکا، مهار جمهوری خلق چین و روسیه است. ایران نیز به خوبی می داند که پیشروی های هسته ای تا چه اندزه می توانند موضع و جایگاه آن را در هرگونه مذکره ای تقویت کنند. از این رو، با انرژیِ تمام این روند را دنبال می کند. 

جدای از این ها، درگیری های سیاسی در داخل آمریکا نیز هرگونه روند بازگشت و احیای برجام را با مشکل رو به رو کرده است. در ظاهر، رئیس جمهور آمریکا با یک دستور اجرایی می تواند کلیه تحریم ها علیه ایران را لغو کند. دونالد ترامپ خود با یک دستور اجرایی، تحریم های گسترده ای را علیه ایران برقرار کرد. چالش اصلی این است که یکچنین دستور اجرایی با یک دستور اجرایی دیگر و یا یک قانون که از جانب کنگره آمریکا به تصویب برسد، می تواند لغو شود. از منظر تکنیکی، بایدن توانایی لغو تحریم ها علیه ایران در مقیاسی گسترده را دارد با این حال در واقعیت، وضعیت تا حد زیادی پیچیده است. سال 2015، کنگره آمریکا قانون موسوم به "بررسی توافق هسته‌ای ایران" را تصویب کرد. در این چهارچوب، رئیس جمهور آمریکا موظف شد تا هر 90 روز یکبار، پیشرفت در اجرای برجام و همچنین میزان تعهد ایران به توافق هسته ای برجام را به تایید برساند. البته که در شرایط کنونی، طرح یکچنین تاییدیه ای به نفع ایران، تا حدی زیادی غیرممکن است. این بدان معناست که بایدن نمی تواند با لغو تحریم ها علیه ایران بدون پذیرش ریسکِ از دست دادنِ بخش قابل توجهی از سرمایه سیاسی خود موافقت کند. به بیان دیگر، درخواست های ایران در زمینه احیای برجام و لغو کامل تحریم ها علیه این کشور، تا حد زیادی به نفع رئیس جمهور آمریکا و سرمایه و پشتوانه سیاسی وی نیستند. 

با این همه، حتی اگر توافقی میان ایران و آمریکا در قالب معادله برجام حاصل شود، ثبات آن را نباید تضمین شده دانست. یکی از دلایل این مساله نیز این است که نمی توان برنامه هسته ای ایران را از طیف گسترده ای از چالش‌ها و اختلافات میان تهران و واشنگتن دور نگه داشت. زمانی باراک اوباما سعی کرد چنین کند، و اکنون نیز بایدن به نوعی در حال پیروی از راهِ اوست. در نقطه مقابل، جمهوری خواهان و ترامپ، عمدتا بر بسته ای جامع از مسائلی که باید با ایران حل شوند تاکید داشته اند. در واقع، آن ها خواستار توافقی هستند که صرفا مساله هسته ای ایران را شامل نشود و مسائل منطقه ای، حقوق بشری و موشکی ایران را نیز دربر گیرد. در این میان، اینطور به نظر می‌رسد که رویکرد دموکرات ها به مساله هسته ای ایران، منطقی تر است. زیرا بسیار مشکل است که در مورد طیف گسترده ای از موضوعات بتوان با ایران مذاکره کرد. رویکرد جمهوریخواهان صرفا زمانی به کار می آید که واشنگتن بخواهد بر شدت و میزان تحریم ها و فشارهای خود علیه ایران بیفزاید. با این حال، بعید است که رقابت میان این دو رویکرد، در آینده ای نزدیک به پایان برسد. امری که عملا ثباتِ هرگونه توافق احتمالی میان دو طرف(ایران و آمریکا در مورد مساله هسته ای) را با چالش رو به رو می سازد». 

*لینک: 

https://moderndiplomacy.eu/2021/10/05/usa-iran-why-is-the-deal-stalled/