حسین امیر عبداللهیان، وزیر پیشنهادی ابراهیم رئیسی برای وزارت امور خارجه که در روز چهارشنبه سوم شهریورماه با رأی بسیار بالا (270 رأی موافق، 10 رأی مخالف و 6 رأی ممتنع) توانست رأی اعتماد نمایندگان مجلس شورای اسلامی را کسب نماید در اولین سفر خارجی برای شرکت در نشست منطقهای حمایت از عراق در رأس هیئتی به عراق رفت و بعد از آن در مقصد دوم سفر خود روز یکشنبه هفتم شهریورماه راهی سوریه شد.
انتظار میرود با توجه به سابقه حسین امیر عبداللهیان در دوران جدید وزارت امور خارجه تأکید ویژهای بر تقویت روابط و همگرایی با کشورهای منطقه صورت گیرد. وزیر جدید امور خارجه تجربه تصدی معاون عربی و آفریقایی و مدیرکل خلیجفارس و خاورمیانه وزارت خارجه، سفیر ایران در بحرین، رئیس ستاد ویژه عراق و معاون مدیرکل خلیجفارس وزارت امور خارجه را در کارنامه خود دارد.
ازآنجاکه در نشست عراق، رهبران برخی از کشورهای منطقه مانند پادشاه اردن، امیر قطر، رئیسجمهور مصر، نخستوزیر کویت و امارات و رئیسجمهور فرانسه حضور داشتند از اهمیت خاصی برخوردار بود. اگرچه نمیتوان از نقش مخرب برخی از این کشورها ازجمله فرانسه در ایجاد تنش و درگیری در منطقه بهسادگی عبور کرد. پاریس در سالهای اخیر با دخالتهای استعمار گونه خود موجب ایجاد بحرانهای سیاسی در عراق، سوریه، لبنان و ... شده است.
در بیانیه پایانی نشست منطقهای حمایت از عراق، دولتهای منطقهای بر ضرورت یکپارچگی تلاشهای منطقهای و بینالمللی به شکلی که تأثیری مثبت بر ثبات منطقه داشته باشد، تأکید و هر شکل و گونهای از تروریسم و اندیشه افراطی را مردود و رد کردند.
نشست منطقهای حمایت از عراق به دلیل آنکه بدون مشارکت یکی از مهمترین همسایگان این کشور یعنی سوریه برگزارشده بود قطعاً نمیتواند رضایت تمام دولتها را در پی داشته باشد. گفته میشود امانوئل ماکرون، دولت عراق را از دعوت بشار اسد رئیسجمهور سوریه منصرف کرده بود. طبیعتاً این نوع نگاه به مسائل نمیتواند منجر به ایجاد ترتیبات پایدار با رضایت همه کشورهای منطقهای منجر شود.
به همین دلیل بود که امیر عبداللهیان در سخنرانی خود در عراق بر امنیت پایدار با مشارکت کشورهای منطقه، عدممداخله بیگانگان و دوری از سیطره تفکرات امنیت محور تأکید کرد. وزیر خارجه از اینکه جای سوریه در میان کشورهای حامی عراق و در نشست خالی است ابراز تأسف کرد.
همچنین هنگام گرفتن عکس یادگاری، حضور حسین امیر عبداللهیان در ردیف رهبران کشورها در کنار رئیسجمهور مصر و نخستوزیر امارات با حرفوحدیثهایی همراه شد. حسین امیر عبداللهیان روز دوشنبه، هشتم شهریورماه در برنامه گفتگوی ویژه خبری درباره جایگاه ایستادنش در عکس یادگاری در نشست بغداد اظهار داشت: فکر میکنم من در اصل در جایی ایستادم که جایگاه واقعی جمهوری اسلامی و نماینده جمهوری اسلامی ایران بود.
وزیر امور خارجه بعد از پایان یکروزه نشست حمایت از عراق به سوریه سفر کرد. با توجه به عدم دعوت از دمشق برای حضور در نشست دولتهای حامی عراق، این سفر معنادار بود و به معنای این است که جمهوری اسلامی حاضر نیست متحدان منطقهای خود را به دلیل سیاستهای برخی کشورهای غربی کنار بگذارد.
امیر عبداللهیان در دمشق با بشار اسد و فیصل مقداد دیدار و گفتوگو کرد. مهمترین محورهای دیدار وزیر امور خارجه ایران با همتای سوریاش، توسعه اقتصاد و راهکارهای مقابله با تروریسم اقتصادی بود. امیر عبداللهیان پس از دیدار با فیصل مقداد در نشست خبری مشترک گفت: دو کشور در حال ترسیم نقشه توسعه فعال همکاریهای اقتصادی و تجاری برای مقابله با تحریمهای ظالمانه دشمنان هستند.
به نظر میرسد در اولین سفر خارجی امیر عبداللهیان بهعنوان وزیر امور خارجه به عراق و سوریه تلاش شد تا خطوط کلی سیاست خارجی کشورمان در دوره جدید ترسیم شود که همسایگان و متحدان منطقهای ایران در آن جایگاه ویژهای خواهند داشت. همچنین در نشست عراق سران کشورهای مانند قطر، فرانسه و اردن در بالاترین سطوح شرکت داشتند اما گفته شد به دلیل عدم دعوت از بشار اسد، سید ابراهیم رئیسی از حضور در آن منصرف شده است. موضوعی که موجب شد ایران اعتراض خود را نسبت به این تصمیم بهصراحت اعلام نماید.
از سوی دیگر با توجه به حضور عربستان و مصر در این نشست (و رایزنیهای صورت گرفته مستقیم یا با واسطه دولتهای دیگر) احتمال اینکه در دولت سیزدهم روابط با این دو کشور بهبود یابد و تقویت شود افزایشیافته است.
حسین امیر عبداللهیان، در آخرین روز مردادماه در جلسه علنی مجلس و در دفاع از برنامههای خود به روابط پرفرازونشیب تهران و ریاض در دهههای گذشته اشاره و تصریح کرده بود: «مسلمانان جهان عربستان را بهعنوان سرزمین مقدس نزول وحی و پیامبر عظیم الشان اسلام میشناسند. ما همکاری بین دو کشور مسلمان ایران و عربستان را به نفع منطقه میدانیم».
در نهایت باید گفت اگرچه توجه به منطقه در دوران جدید وزارت خارجه از اهمیت خاصی برخوردار است اما با توجه به دخالتهای بیگانگان و وجود رژیم صهیونیستی که بنای خود را بر اختلافافکنی بین دولتها قرار دادهاند، دولت سیزدهم راه بسیار سختی برای متوازن کردن سیاست خارجی و ایجاد سازوکار پایدار با حضور همه دولتهای منطقه در پیش دارد.