نگاهی به بازار انرژی

عباس ملکی،   4000602060

پایش بازار
پویایی های بازار

 
قیمت نفت خام در روزهای اخیر بشدت سقوط کرد. دلیل عمده آن بر آمدن سویه دلتای بیماری کووید-19 و فراگیر شدن آن در مناطق مختلف جهان بخصوص آسیاست. در آسیای شرقی، استرالیا، و نیوزیلند مقرارت محدودکردن رفت و آمد و قرنطینه مجددا به راه افتاده است. نرخ برابری ارز نسبت به دیگر ارزها نشان دهنده تقویت دلار در هفته های اخیر است که باعث ارزانتر شدن قیمت نفت میگردد. قیمت هر بشکه نفت خام برنت در بازار لندن در روز گذشته برای تحویل در ماه اکتبر 66.02 دلار هر بشکه بود که نسبت به هفته های قبل 7 درصد کاهش نشان می دهد. قیمت نفت تگزاس اینترمدییت نیز به 63.26 دلار هر بشکه رسید. قیمت گاز طبیعی در بازار هنری هاب از کانال 4 دلار به پایین بازگشت و به 3.903 دلار هر میلیون بی تی یو در بازار بورس نیویورک رسید. شرکت نفتی سینوپک اعلام کرد که موفق به کشف منابع با ذخیره اثبات شده 36 میلیارد متر مکعب در استان سیچوان شده است. گازپروم اعلام کرد که عملیات ساخت خط لوله گاز طبیعی مابین روسیه و آلمان موسوم به نورداستریم 2، 99 درصد پایان یافته است.

تفسیر هفته

 
همزمان با سرعت گرفتن تلاش جهانی برای به حداقل رساندن مصرف سوخت‌های فسیلی مانند نفت و گاز برای تولید انرژی، استفاده از مس و لیتیوم برای ذخیره و انتقال کارآمدتر انرژی الکتریکی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. چنان که قیمت مس به عنوان فلز مطلوب تولید کابل‌های برق طی سال جاری میلادی با ثبت نرخ ۱۰ هزار دلاری به ازای هر تُن رکوردی تاریخی را ثبت کرده و استفاده از لیتیوم برای ذخیره انرژی برق در باتری‌ خودروهای الکتریکی و نیز افزایش بهره‌وری ذخیره و انتقال برق تولیدی نیروگاه‌های بادی و خورشیدی در حال افزایش است. قیمت قلع نیز به 36000 دلار هر تن رسید. سه کشور عمده تولید کننده قلع یعنی اندونزی، مالزی و چین از عدم توانایی برای تولید بیشتر این فلز معدنی سختن گفته اند. بگزارش یورونیوز اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۰، لیتیوم را به همراه کبالت، گرافیت، سیلیکون و تانتالوم به فهرست رسمی ۳۰ ماده اولیه که از نظر این اتحادیه برای استقلال انرژی اروپا حیاتی تلقی می‌شود افزود. در همین حال، آژانس بین‌المللی انرژی نیز برآورد کرده که تقاضای جهانی لیتیوم تا سال ۲۰۴۰ بیش از ۴۰ برابر می‌شود.

 
در افغانستان ارزیابی‌های تازه، از وجود منابع بکر لیتیوم و خاک‌های کمیاب حکایت دارد که جهان برای خلاصی از سوخت‌های فسیلی سخت به آنها نیاز پیدا کرده است. تازه‌ترین گزارش سالانه منابع معدنی در افغانستان که در ژانویه ۲۰۲۱ از سوی موسسه مطالعات زمین شناسی ایالات متحده منتشر شده، حاکیست افغانستان دارای ذخایر بوکسیت (سنگ رسوبی حاوی آلومینیوم)، مس، آهن، لیتیوم و خاک‌های کمیاب است. این کشور در گذشته تنها به عنوان دارنده معادن غنی سنگ‌های قیمتی همانند لاجورد، زمرد، یاقوت سرخ، تورمالین، پودر تالک، سنگ مرمر، و زغال سنگ شهرت داشت. گزارش مشترک سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا که در سال ۲۰۱۳ منتشر شد، مجموع ارزش منابع معدنی و زیرزمینی افغانستان را 1000 میلیارد دلار تخیمن زده است. گیوم پیترون، نویسنده کتاب جنگ فلزات کمیاب اذعان کرده که افغانستان بر روی ذخایر عظیمی از لیتیوم قرار گرفته که تا به امروز دست نخورده باقی مانده است. افزون بر لیتیوم، خاک‌های کمیاب حاوی عناصر نئودیمیوم، پراسئودیمیوم یا دیسپروزیم نیز در افغانستان یافت می‌شوند؛ خاک‌هایی که در ساخت آهنرباهای مورد استفاده در صنایع آینده مانند نیروگاه‌های بادی و تولید خودروهای الکتریکی مورد نیاز هستند.

 
 به ادعای نویسنده کتاب جنگ فلزات چین ۴۰ درصد مس جهان، نزدیک به ۶۰ درصد لیتیوم و بیش از ۸۰ درصد خاک‌های کمیاب را در جهان تولید می کند. اظهارامیدواری سخنگوی وزارت خارجه چین از داشتن روابط خوب با حاکمان جدید کابل احتمالا به مسئله استفاده از معادن فلزات کمیاب و نفت و گاز افغانستان توسط چین مربوط می شود. برای چین مهم اینست که گربه موش بگیرد، فرقی هم نمی‌کند که سیاه یا سفید باشد. ضمن این که به گفته یکی از مقامات وزارت خارجه چین، این کشور عدم قطعیت ها را دوست ندارد و مایل است که آینده شفاف باشد. بنظر می رسد سالهاست که طالبان با دولت چین ارتباط دارند. دولت چین مایل است که در چارچوب پروژه های مربوط به ابتکار کمربند و جاده که یکی از کریدورهای آن از فغانستان می گذرد، در این کشور حضور داشته و برای اکتشاف و استخراج منابع طبیعی، ساخت جاده، و سد سازی قراردادهای دراز مدت بیشتر از 20 سال منعقد کند. همچنین چین مایل است که با داشتن روابط خوب با طالبان از پیامدهای قدرت گرفتن طالبان در میان مسلمانان چین که عمدتا در استان سینکیانگ در مجاورت مرزهای چین با افغانستان هستند جلوگیری نماید. بنابر این چین از قدرت گیری شبه نظامیان طالبان و سرنگونی دولتی متکی بر آمریکا استقبال کرده و احتمال می رود افغانستان را قطب تولید فلزات و خاک های کمیاب بنماید. 

 
روسیه در افغانستان نیم نگاهی به آن دارد که در دوران تسلط ارتش سرخ در افغانستان کم و بیش پروژه های عمرانی نیز انجام شده و این آمریکاست که علیرغم هزینه 2000 میلیارد دلاری بدون دستاوردی افغانستان را ترک کرد. اما روسیه این را هم درنظر دارد که با داشتن ارتباط مثبت با یک قدرت متمرکز در کابل می تواند از امنیت مرزهای هم پیمانان خود درآسیای مرکزی یعنی ترکمنستان، ازبکستان، و تاجیکستان مطمئن شده و تلاش کند تا کمترین نفوذ را طالبان و دیگر نیروهای افراطی افغانستان بر مسلمانان آسیای مرکزی و جمهوری های مسلمان نشین روسیه داشته باشند. به همین جهت سفیر روسیه در کابل سریعا با مقامات طالبان در کابل دیدار می کند. 

 
در این میان پاکستان از طریق قدرت یافتن دوستانش در کابل می تواند آرزوی دیرینه خود مبنی بر در اختیار داشتن یک مسیر بازرگانی مابین اقیانوس هند و آسیای مرکزی را تحقق بخشد. هند تا این لحظه از این مزیت محروم است، مگر آن که هندی ها با پیشنهاد پروژه های جذاب و کوچک عمرانی و تولیدی به حاکمان جدید کابل نفوذ گذشته خود را بازیابند. 

 
در این میان ایران می تواند علیرغم بینش طالبان که با نگاه تهران تفاوت اساسی دارد، با حاکمان جدید به همکاری برسد. منابع معدنی افغانستان و وجود ذخائر احتمالی نفت و گاز در مناطق غربی افغانستان بخصوص در شمال غربی در منطقه موسوم به تنگه ذوالفقار که در نزدیکی مناطق گاز خیز سرخس و خانگیران هستند، برای ایران یک فرصت است. فروش فرآورده های نفتی و گاز طبیعی به افغانستان نیز یک بازار جدید برای ایران است. بخصوص که اکنون صادرات فرآورده های نفتی امکان پذیر است. در دراز مدت ما باید خط لوله گاز طبیعی به افغانستان و سپس تاجیکستان را در دستور کار داشته باشیم. این کار می تواند در کریدوری از انرژی صورت گیرد. یعنی شبکه برق سه کشور نیز به یکدیگر متصل و خط لوله آب از تاجیکستان می تواند مورد نظر باشد.

 
در این میان خط لوله گاز طبیعی مابین ترکمنستان، افغانستان، پاکستان، و هند (تاپی) مجددا مطرح می شود. در 1995 توافق نامه ای میان ترکمنستان و پاکستان برای انتقال گاز ترکمنستان از طریق افغانستان امضا شد. در 1996 ایالات متحده آمریکا تمایل داشت که با حکومت طالبان که همان روزها بر کابل مسلط شده بودند، روابط نزدیکتری داشته تا از این طریق بتواند چین، هند، روسیه و ایران را از نزدیکی بیشتر به یکدیگر باز دارد. در آن زمان شرکت آمریکایی یونوکال بدنبال سرمایه گذاری و ساخت این خط لوله بود. این خط لوله گاز میدان گازی دولت آباد در ترکمنستان را به سه کشور افغانستان، پاکستان، و هند منتقل می سازد. هزینه احداث این خط لوله تا 10 میلیارد دلار برآورد شده است. یونوکال مطالعه و سپس اقدام برای تشکیل کنسرسیوم را آغاز کرد. نام کنسرسیوم را شرکت خط لوله گاز آسیای مرکزی (CetGas) نهادند. در اکتبر 1997 در مراسمی در عشق آباد شرکت های عضو کنسرسیوم ساخت خط لوله همراه با دولت ترکمنستان اسناد همکاری را امضا کردند. دولت طالبان در کابل در ژانویه 1998 به دنبال یک مناقصه محدود، موافت نامه ای را به امضا رساند که اجازه کار را به کنسرسیوم مزبور می داد. گازپروم یکی از شرکت های سهامدار در این پروژه بود. در انتهای 1998 گازپروم از کنسرسیوم خارج شد. فشارهای داخلی در آمریکا بریونوکال افزایش یافته ومتعاقبا یونوکال نیز با بهانه عدم وجود امنیت در افغانستان از این کنسرسیوم خارج شد. در دوران مذاکرات طالبان با یونوکال رهبری طالبان چند سفر به تگزاس داشتند. واسطه این کار در آن زمان حامد کرزی بود. برای امنیت این خط لوله تفاهم مابین رئیس هیئت مدیره شرکت یونوکال جک مارسکا و طالبان انجام شد. مارسکا قبلا سفیر آمریکا در اوکراین و سالها بعد رئیس هیئت مدیره بویینگ و پس از آن نماینده آمریکا در آسیای مرکزی و قفقاز شد. طالبان نیازهای نظامی داشتند. مارسکا از اوکراین چند هواپیمای تجاری؛ 40 تانک و مقداری مهمات خریداری و به طالبان تحویل داد. طالبان در مقابل گفتند که حفاظت از تاپی در افغانستان به عهده ماست.

 

در پس از سرنگونی طالبان در 2001 توافق نامه ای بین سه کشور ترکمنستان، افغانستان، و پاکستان به امضا رسید. در 2005 با نک توسعه آسیایی به پروژه پیوست. در 2008 رهبران چهار کشور توافق نامه برای ساخت این خط لوله را امضا کردند. بانک توسعه آسیایی تعهد نمود تا منابع مالی این پروژه را تامین نماید. از میدان گازی دولت آباد تا ترمینال های مرزی هند 2000 کیلومتر خط لوله باید ساخته شود.

این خط باید از مناطق هرات، هلمند، و قندهار در افغانستان رد شود. رشد تقاضای انرژی در کشورهای جنوب غربی آسیا به­ویژه هند شرایط را برای انتقال انرژی به بازارهای این منظقه مناسب کرده است. ظرفیت خط لوله 1 تریلیون فوت مکعب در سال است که سهم هند و پاکستان هر کدام ۴۲ درصد و مابقی به افغانستان می‌رسداینک با مسلط شدن مجدد طالبان بر افغانستان موضوع خط لوله تاپی مطرح است.

یکی از این زاویه که طالبان خود آغازگر مذاکرات این پروژه با آمریکایی ها بوده و احتمالا به آن توجه ویژه خواهند داشت. دوم این که راه رسیدن گاز ترکمنستان به شبه قاره هند می تواند ایران باشد. ممکن است که طالبان نتوانند بر کل کشور بصورت دائمی سیطره داشته باشند و از این رو با توجه به مطالعات شرکت مشاوره ای پنس پن (penspen) این خط لوله می تواند از ترکمسنتان از مسیر ایران به پاکستان رفته و بقیه مسیر را طبق نقشه ادامه دهد. تاپی رقیب خط لوله گاز ایران، پاکستان، و هند (صلح) است که با بی مهری وزارت نفت در دوره آقای مهندس زنگنه روبرو شدشکل زیر دو خط لوله تاپی و صلح را نشان می دهد.

 

 

 

 

yektanetتریبونخرید ارز دیجیتال از والکس

پربحث‌های هفته

  1. جنگ ترکیبی خودمان، علیه خودمان!

  2. کارگری انگشتر ۵۰ میلیاردی را به صاحبش بازگرداند

  3. جلاد، به پایان سلام کن!

  4. بهادری جهرمی: مبالغ جرایم رانندگی متناسب با تورم افزایش یافت

  5. تورم چه زمانی تک رقمی می‌شود؟

  6. نرخ تعرفه‌های خدمات بهداشتی درمانی ۱۴۰۳ اعلام شد/ نرخ رسمی ویزیت ۵۰% گران می‌شود!

  7. بازداشت سومین عامل حمله تروریستی در مسکو

  8. آقایان رئیسی و اژه‌ای! آیا در پیشگاه خدای متعال و امام‌زمان (عج) پاسخی دارید؟

  9. انتقام از پوتین؟

  10. عوامل توهین کننده به نظام و مقدسات اسلامی دستگیر شدند

  11. ائتلاف ایران، روسیه و چین تبدیل به کابوسی برای آمریکا می‌شود

  12. علم‌الهدی: امروز در کشور از آثار تحریم اقتصادی آمریکا مشکلی حس نمی‌کنیم

  13. بازگشت احتمالی ترامپ چه تاثیری بر اقتصاد ایران دارد؟

  14. افزایش ١٧٠ درصدی حداقل حقوق کارگران در دولت سیزدهم

  15. مردم طلای دست دوم خریداری نکنند

  16. خط و نشان حقوقی ایران برای کویت

  17. هشدار سخنگوی پلیس به رانندگان نوروزی؛ آمار تصادفات هولناک است!

  18. اول، بساط دلالی باید جمع شود

  19. وزیر اقتصاد: در سال ۱۴۰۲ رکورد بیشترین سرمایه‌گذاری خارجی واقعی در ۱۶ سال اخیر شکسته شد

  20. کولرهای گازی بلای جان صنعت برق

  21. منظور: تخصیص ارز کشور برای واردات خودرو به صرفه نیست

  22. ایران اینترنشنال در آستانه تعطیلی / تعطیلی قریب الوقوع دفتر واشنگتن + عکس

  23. دادستان ساری: خسارات وارده قطع سه هزار اصله نهال جبران شود

  24. ابابیل ۵، از آخرین دستاورد‌های قدرت پهپادی جهان

  25. خاندوزی: با طیفی مواجه هستیم که تمایلی برای مشارکت در اداره کشور ندارند

آخرین عناوین