کرونا و پساکرونا در ایران از منظر زخم جمعی

  4000530001 ۲۵ نظر، ۰ در صف انتشار و ۱۷ تکراری یا غیرقابل انتشار
کرونا و پساکرونا در ایران از منظر زخم جمعی

 دکتر مینو خانی

زیگموند فروید، پدر علم روانکاوی در مقاله‌ای در سال 1920 به "روان‌زخم" ناشی از جنگ اشاره کرد. او توضیح داد که روان‌رنجوری آسیب‌زا یا روان‌زخم به وضعیت بعد از ضربه‌‌های مکانیکی شدید و حوادثی که متضمن خطری برای زندگی هستند، اطلاق می‌شود. 

او در گزیده مقالاتی در باب هیستری و سایر روان‌رنجوری‌ها میان علل و علائم هیستری و روان‌زخم مشابهت‌هایی تشخیص داد و مفهوم جدید «هیستری آسیب‌زا» یا روان‌زخم را طرح کرد. فروید در تعریف علل بروز روان‌زخم تأثیر رنج‌آور و دردناک حس وحشت، اضطراب، شرم یا هر حس دردآلود روانی دیگر مرتبط با حادثه را عامل مؤثر و پابرجای آسیب‌زای روانی معرفی کرد و برخلاف تصور رایج، جراحت فیزیکی ناشی از آن اتفاق‌ها را کم اهمیت خواند. 

"روان‌زخم جمعی" یا روان‌زخم فرهنگی زمانی رخ می‌دهد که اعضای یک اجتماع حس می‌کنند گرفتار واقعه فاجعه‌باری شده‌اند، به نحوی که این فاجعه اثرات فراموش‌نشدنی و ماندگاری بر آگاهی جمعی آن‌ها به جای می‌گذارد و خاطرات فردی و جمعی‌شان را برای همیشه تحت تاثیر قرار می‌دهد و هویت‌شان را خدشه‌دار می‌کند.

مطالعه روان‌زخم جمعی رابطه علّی معناداری میان وقایع گذشته با ساختارها، برداشت‌ها و رفتارهای بعدی در جوامع نشان می‌دهد. در طول قرن بیستم ابتدا در جوامع غربی و خیلی زود در کل دنیا، مردم مکرر درباره ابتلای‌شان به روان‌زخم تجربیاتی از  قبیل حوادث و فجایع (ناشی از عوامل بشری یا طبیعی)، اعمال خشونت یا آزار و اذیت، دگرگونی‌های اجتماعی و حتی وقایع و تغییرات غیرمنتظره و بدفرجام، سخن گفته‌اند.  

از سوی دیگر و پیش از اینها، فروید از چیزی به نام «سرکوب» سخن گفته بود. سرکوب اصولا در دوران رشد انسان صورت می‌گیرد و وجه تربیتی برای او دارد (مثل وقتی که کودک دوست دارد در سالن خانه بازی کند و والدین مانع او می‌شوند، برای کودک سرکوب رخ می‌دهد) و اصلا در تقابل با اصل لذت و خوشنودی است. به مرور که انسان بزرگ شده و وارد جامعه می‌شود، همچنان با انواع سرکوب‌ها مواجه است، از سرکوب لذت‌هایی که به لحاظ رفتارهای اجتماعی مجبور است صرف‌نظر کند تا نیازها و خواسته‌های طبیعی زندگی که محقق نمی‌شوند (مثلا ماشینی را دوست دارد و نمی‌تواند آن را بخرد).

 فروید معتقد بود که همه سرکوب‌ها در گوشه‌ای از ذهن انسان انبار می‌شود و آنجا را «ناخودآگاه» نامید. از سوی دیگر، چون در ذهن انسان بخش دیگری تحت عنوان «خودآگاه» وجود دارد که جای «وجدان اخلاقی» و «من ایده‌آل» است که فرصت تصعید و پالایش را برای انسان فراهم می‌کند، در اغلب موارد فرد می‌تواند با کمک وجدان اخلاقی باعث آزادشدن سرکوب‌ها شده و خود آیده‌الش را شکل دهد. اما اگر به هر دلیلی از جمله اشتباه‌های زندگی، غلط‌خوانی‌ها، مشکلات غیرقابل پیش‌بینی و... این اتفاق نیفتد، چون اساسا قدرت تمایلات و خواست‌های سرکوب شده بسیار زیاد است، نتیجه جدال‌های درونی، باعث بروز روان‌رنجوری می‌شود. 

بر اساس این نظریه  می‌توان گفت که بیماری کرونا، ظهور یک زخم جمعی را در جهان رقم زده است و شرایط «سرکوب» را برای همه ایجاد کرده چون باعث شده هیچ کس زندگی عادی خود را نداشته باشد. گرچه در برخی موارد شکل جدیدی از زندگی تجربه شد (مثل ایجاد یا رونق گرفتن کسب‌وکارهای اینترنتی)، توام با انواع سرکوب‌هاست: دانش‌آموزانی که نزدیک به دو سال است به مدرسه نرفته‌اند؛ دوستان و خانواده‌هایی که مدتها یکدیگر را ندیدند؛ کسب‌وکارهایی که یا تعطیل شدند یا تغییر شکل پیدا کردند و تاثیر کاهش درآمد در زندگی افراد داشتند؛ دانشجویانی که رنگ دانشگاه را نمی‌بینند؛ افرادی که مرگ عزیزان‌شان را تجربه کردند (تجربه مرگ در ایام کرونا به دلیل پرهیز از اجتماع در زمان تشییع و عدم برگزاری مراسم عزاداری، مرگ تلخ‌تری را رقم زد)؛ و...

چنانچه گفتیم بر اساس نظر فروید درباره روان‌زخم، نه فقط سرکوب‌های فردی، بلکه دچار شدن جامعه با اتفاقی که زندگی فردی و جمعی را تحت‌الشعاع خود قرار داده، کرونا را به یک روان‌زخم‌جمعی تبدیل کرده که می‌تواند در صورت هر گونه اشتباه و بی‌دقتی فرد در زندگی و سیاستگذاران و مسوولان کشورها در زندگی جمعی به روان‌رنجوری جمعی تبدیل شود و این شرایط، آینده ناخوشایندتری را به دنبال خواهد داشت که روان‌رنجوری فردی تا جمعی، همه را دچار خود خواهد کرد. مثلا اینکه بعضی از اتفاق‌های بدی که در شرایط حاضر در ایران (به دلیل نزدیکی و شناخت فرهنگ کلی جامعه، درک بیشتر و دقیق‌تری از آن داریم) می‌بینیم، در پساکرونا ادامه داشته باشد (مثل انواع و اقسام گران‌فروشی‌ها؛ مثل زدو بندها و ...).

 اما سوال اینجاست که این روان‌زخم جمعی به چه سمت‌وسویی می‌رود؟ آیا ضمیر خودآگاه جامعه یا بهتر خودآگاهی جمعی با تصعید و پالایش و وجدان اخلاقی، خود ایده‌آل جامعه را پیدا می‌کند یا این روان‌زخم جمعی تبدیل به روان‌رنجوری بیشتر جامعه می‌شود؟ چگونه جامعه می‌تواند از این زخم جمعی سربلند بیرون بیاید و در ایام کرونا و پساکرونا، وجدان اخلاقی جمعی را بکار گرفته و آسیب‌های ناشی از آن را جبران کند؟ برای نجات جامعه از سقوط در سراشیبی روان‌رنجوری چه باید کرد؟ 

نگاهی به آسیب‌هایی که بسیاری از افراد در این ایام متحمل شدند می‌تواند زنگ خطری برای فردای جوامع باشد. خانواده‌هایی که کسی را بر اثر کرونا یا دلایل دیگر از دست دادند و نتوانستند مثل همیشه سوگواری کنند، شکننده‌تر از روال معمول عزیز از دست داده‌ها هستند؛ کاسبانی که راه امرار معاش خود را از دست دادند، بیشتر به سمت جبران آن هستند و ممکن است هدف وسیله را توجیه کند؛ کودکانی که مدام هشدارهای مراقبت دریافت می‌کنند و حتی بازی کودکانه آنها در فضای باز یک پارک با ترس از زندگی همراه است، به راحتی با محیط و دوستان ارتباط برقرار نخواهند کرد؛ دانش‌آموزان و دانشجویانی که نتوانستند مسیر تحصیلی معمول را طی کنند، احتمالا در تنهایی خود مهر تایید بر هر چیز و هر کاری می‌زنند ؛ کادر درمان که دوران بسیار سختی را سپری کردند و مرگ‌های فراوانی دیدند، ممکن است در مقابل مرگ بیماران بی‌تفاوت شوند؛ مردمی که با تورم وحشتناک مواجه شدند و سبد خریدشان روز به روز کوچکتر شد و تهیه مایجتاج روزانه را برایشان سخت و سخت‌تر کرد، احتمالا برای جبران دست به کارهای مختلف خواهند زد؛ مردمی که احتکار لوازم ضروری برای مراقبت از بیماری را دیدند،  اعمال غیراخلاقی که هر روز از یک گوشه اخبار سر درآورد، واکسن تقلبی، کمیابی یا گرانی داروهای ضروری را دیدند؛ اعتمادهایی که نقش بر آب می‌شود، حتی از سوی نزدیکان؛ بیمارانی که با درخواست چند ده میلیون تومانی از سوی بیمارستان خصوصی مواجه می‌شوند تا بتوانند بستری شوند؛ بیمارستان‌های دولتی  که... 

همانطور که گفتم، همه جوامع امروز دچار زخم جمعی هستند و روان‌رنجور چون هیچ شهروندی در هیچ جامعه‌ای زندگی عادی خود را ندارد. اما کشوری می‌تواند آینده را از آسیب این روان‌رنجوری نجات دهد که از امروز به فکر بازسازی همه آنچه از دست‌رفته باشد؛ مثل: پیدا کردن راهکاری برای رونق کسب‌وکارها خصوصا آنهایی که بیشتر صدمه دیدند؛ مدیریت اخبار و خصوصا مدیریت شبکه‌های مجازی با ایجاد فضای شادی‌بخش برای التیام زخم‌ها، دردها و فقدان‌ها؛ ساخت برنامه‌ها و سریال‌هایی که بتواند به قول فروید با یادآوری زخم، جامعه را به سمت پیشرفت و جبران مافات ایام کرونا هدایت کند؛ ایجاد شرایط بیشتر و مناسب‌تر برای ابراز محبت‌ بین افراد و ایجاد حس دوستی و مودت از طریق احیاء ارزش‌های اخلاقی جامعه ایرانی-اسلامی و خصوصا احیاء باورها، اعتمادها و احساس امنیت‌ها از سوی سیاستگذاران و مسوولان کشور که گام‌های جدی برای کم‌رنگ کردن مشکلات خصوصا اقتصادی برخواهند داشت. 

*(هیات علمی واحد تهران شمال دانشگاه آزاد اسلامی) 

دیدگاه کاربران

ناشناس۲۱۵۹۴۷۷۰۷:۳۱:۳۰ ۱۴۰۰/۵/۳۰
آن چه خاطر انسان را در رابطه با کرونا آزرده می کند، کوتاهی ها و ندانم کاری هایی است که از سوی مسئولین صورت گرفت. عدم به موقع قرنطینه و واکسیناسیون از آن جمله هستند.
ناشناس۲۱۵۹۵۷۱۰۹:۰۶:۳۵ ۱۴۰۰/۵/۳۰
من بعد از تزریق دوز دوم سینوفارم ؛ هر روز کل بدنم میخاره . لطفا یه دکتر بگه که علتش تزریق سینوفارمه ؟
ناشناس۲۱۵۹۷۲۳۱۰:۳۳:۳۰ ۱۴۰۰/۵/۳۰
صربستان امروز 25 هزار دوز واکسن (اسپوتنیک‌وی) به ایران اهدا کرد!
ناشناس۲۱۵۹۷۳۲۱۰:۳۷:۳۸ ۱۴۰۰/۵/۳۰
یه بار برو حموم احتمالا برطرف شه
ناشناس۲۱۵۹۶۰۸۰۹:۲۵:۱۹ ۱۴۰۰/۵/۳۰
22 خرداد 1400: نمکی گفت: دیدید که وقتی ویروس انگلیسی به هر کشوری اعم از انگلیس و فرانسه و ... وارد شد، همان هفته اول مریض‌هایشان در زمین‌های چمن و خیابان ها بودند، اما در جمهوری اسلامی ایران، ما نه تنها بیمار کووید بلکه بیمار غیرکوویدمان هم پشت در ای سی یو، سرگردان نشد. برای واکسن داریم کاری می کنیم کارستان. این باید برای اعتلای غررو ملی و اعتلای غرور دانشمندان ایرانی...
ناشناس۲۱۵۹۶۴۱۰۹:۴۹:۰۷ ۱۴۰۰/۵/۳۰
جرم مسبب سهل انگاری چیست؟
ناشناس۲۱۵۹۴۸۱۰۷:۳۳:۲۹ ۱۴۰۰/۵/۳۰
مسئولی که دائماً از خودش تعریف و تمجید می کند، نمک بر روی زخم مردم می پاشد.
ناشناس۲۱۵۹۵۶۱۰۹:۰۰:۲۸ ۱۴۰۰/۵/۳۰
مسئولین باید با رای مستقیم مردم انتخاب شوند
ناشناس۲۱۵۹۶۲۹۰۹:۴۴:۱۵ ۱۴۰۰/۵/۳۰
حداقل تا این اندازه برای مردم احترام قائل باشند که بیایند توضیح دهند دلیل عدم اجرای تعهداتشان چیست.
ناشناس۲۱۵۹۶۳۸۰۹:۴۸:۲۵ ۱۴۰۰/۵/۳۰
مسئولین ما فقط بلدند شعار بدهند. درنهایت هم هیچ کاری انجام نمیشه یا کارها خراب می‌شود و هیچکسی هم پاسخگو نیست. واقعاً غم‌انگیزه.
ناشناس۲۱۵۹۴۸۴۰۷:۳۶:۵۹ ۱۴۰۰/۵/۳۰
مردم اکثر کشورهای دنیا با قرنطینه و واکسیناسیون به موقع تاحد زیادی به زندگی نرمال باز گشته اند. مدت زمانی است که فعالیت های ورزشی و هنری با حضور تماشاگران در اغلب کشورها آغاز شده است. اما کشور ما هنوز پله اول کرونا را رد نکرده است!
ناشناس۲۱۵۹۶۷۰۱۰:۰۷:۲۱ ۱۴۰۰/۵/۳۰
بعله دیدیم فقط ماندم چرا با آمار بالای واکسیناسیون در مدینه فاضله آمار مبتلایان و مرگ و میر بالا رفته باز !!!!! از خواب بیدار شو
ناشناس۲۱۶۰۰۰۳۱۳:۳۱:۲۰ ۱۴۰۰/۵/۳۰
از آمار دیروز مرگ در ایالات متحده تنها دو نفر واکسینه بودند. این یعنی قدرت علم.
ناشناس۲۱۵۹۴۸۸۰۷:۴۰:۵۲ ۱۴۰۰/۵/۳۰
کدامیک از وعده و وعید های مسئولین امور کشور تا کنون جامه عمل پوشیده که نابودی کرونا دومیش باشد؟
ناشناس۲۱۵۹۶۲۲۰۹:۳۶:۰۶ ۱۴۰۰/۵/۳۰
با پسا حسن و پسا اسحاق پسا کرونا چه کنیم
ناشناس۲۱۵۹۴۹۰۰۷:۴۳:۱۷ ۱۴۰۰/۵/۳۰
کرونا به مردم یاد داد که تنها «علم و تکنولوژی» فریاد رس مشکلات آنها است و نه چیز دیگری.
ناشناس۲۱۵۹۴۹۱۰۷:۴۴:۰۶ ۱۴۰۰/۵/۳۰
بلاخره عده ای به این نتیجه رسیدند که روغن بنفشه کار ساز نیست.
ناشناس۲۱۵۹۵۰۵۰۸:۰۵:۵۹ ۱۴۰۰/۵/۳۰
حجت الاسلام فلاحتی امام جمعه رشت با تحسین واکسن برکت گفت: هنوز نتایج مثبت این واکسن تولید داخل را هیچکس نمی‌داند و قطعا در آینده جهانیان برای دریافت این واکسن هجوم خواهند آورد.
ناشناس۲۱۵۹۶۷۲۱۰:۰۸:۵۲ ۱۴۰۰/۵/۳۰
اولین نتیجه مثبت آن چند روز بعد از اعلام مجوز تولید صنعتی آن آمریکا رسما واکسن وارداتی را از شمول تحریم ها لغو کرد
ناشناس۲۱۵۹۵۱۸۰۸:۱۶:۲۲ ۱۴۰۰/۵/۳۰
روان زخم ایران فرا تر از کروناست، کرونا با واکسن از بین میرود ولی زخم مسئولین بی کفایت را چه کنیم؟
ناشناس۲۱۵۹۵۳۵۰۸:۳۳:۴۹ ۱۴۰۰/۵/۳۰
آنانی که هر روز از نمایش ساخت یک واکسن پرده برداری کرده و پز دادند، باید مجازات شوند.
ناشناس۲۱۵۹۵۵۹۰۸:۵۹:۰۷ ۱۴۰۰/۵/۳۰
۸ تا واکسن ساختیم !!!! هیچکدومش توی بازار نیست :-)
ناشناس۲۱۵۹۶۷۳۱۰:۰۹:۳۹ ۱۴۰۰/۵/۳۰
دولت قبل از عمد واکسن ها را در منگنه قرار داد تا تولید نشوند
ناشناس۲۱۵۹۶۲۴۰۹:۳۷:۵۲ ۱۴۰۰/۵/۳۰
ببینیم ما اصلا پساکرونا داریم اینجا!!!!
ناشناس۲۱۵۹۶۷۵۱۰:۱۱:۱۶ ۱۴۰۰/۵/۳۰
چرا از وقتی واکسن زدن ها افزایش یافت در ایران آمارهای فوتی به شکل تصاعدی بالا رفت؟
yektanetتریبونخرید ارز دیجیتال از والکس

پربحث‌های هفته

  1. جنگ ترکیبی خودمان، علیه خودمان!

  2. کارگری انگشتر ۵۰ میلیاردی را به صاحبش بازگرداند

  3. فرآیند بازگشت مالکیت زمین به حوزه علمیه امام خمینی در حال انجام است

  4. جلاد، به پایان سلام کن!

  5. بهادری جهرمی: مبالغ جرایم رانندگی متناسب با تورم افزایش یافت

  6. تورم چه زمانی تک رقمی می‌شود؟

  7. نرخ تعرفه‌های خدمات بهداشتی درمانی ۱۴۰۳ اعلام شد/ نرخ رسمی ویزیت ۵۰% گران می‌شود!

  8. کلید تحقق شعار سال ۱۴۰۳

  9. بازداشت سومین عامل حمله تروریستی در مسکو

  10. فرامرز اصلانی درگذشت

  11. علی‌ ضیاء و افتادن در باتلاقِ ابتذال!

  12. آقایان رئیسی و اژه‌ای! آیا در پیشگاه خدای متعال و امام‌زمان (عج) پاسخی دارید؟

  13. انتقام از پوتین؟

  14. ائتلاف ایران، روسیه و چین تبدیل به کابوسی برای آمریکا می‌شود

  15. علم‌الهدی: امروز در کشور از آثار تحریم اقتصادی آمریکا مشکلی حس نمی‌کنیم

  16. سلبریتی‌ها چگونه با اعصاب مردم بازی می‌کنند؟

  17. رئیس سازمان برنامه و بودجه: تورم را وارد کانال ۲۰ درصد می کنیم/ تلاش برای رسیدن به رشد اقتصادی ۸ درصدی

  18. بازگشت احتمالی ترامپ چه تاثیری بر اقتصاد ایران دارد؟

  19. افزایش ١٧٠ درصدی حداقل حقوق کارگران در دولت سیزدهم

  20. خط و نشان حقوقی ایران برای کویت

  21. هشدار سخنگوی پلیس به رانندگان نوروزی؛ آمار تصادفات هولناک است!

  22. وزیر اقتصاد: در سال ۱۴۰۲ رکورد بیشترین سرمایه‌گذاری خارجی واقعی در ۱۶ سال اخیر شکسته شد

  23. کولرهای گازی بلای جان صنعت برق

  24. منظور: تخصیص ارز کشور برای واردات خودرو به صرفه نیست

  25. رشد نقدینگی ۱۸ درصد کاهش یافت

آخرین عناوین