این روزها «تزریق واکسن کرونا» تیتر یک خبرها در هر نقطه از جهان است. در این دو سال اخیر، بیماری کرونا جان بسیاری از انسان ها را گرفت و بسیاری دیگر نیز متحمل آسیب های جبران ناپذیر جانی و مالی شدند. اما خوشبختانه، با تلاش های بی وقفه دانشمندان در سرتاسر جهان، هم اکنون واکسن کرونا کشف شده و مردم دنیا در حال واکسیناسیون و ایمن شدن در مقابل این بیماری خطرناک هستند. با توجه به اینکه کشورهای مختلفی موفق به ساخت واکسن کرونا شده اند هم اکنون، واکسن های متعددی در اختیار مردم قرار گرفته است. این امر از سویی موجب تسریع در روند واکسیناسیون می گردد. اما از سوی دیگر باعث شده است همواره این سؤال که بهترین واکسن کرونا کدام است، ذهن مردم را درگیر کند. بدون شک هرکسی دوست دارد بهترین و مطمئن ترین واکسن جهان را انتخاب نماید. با ما همراه باشید تا به این سوال مهم پاسخ دهیم.
انواع واکسن کرونا و نحوه عملکرد آنها جهت ایمن سازی بدن
واکسن کرونا ماده ای بیولوژیکی است که با ورود به بدن، سیستم ایمنی بدن را با ویروس بیماری زای اصلی آشنا کرده و آن را جهت دفاع در برابر این ویروس آماده سازی می کند. در گذشته تنها از ویروس ضعیف شده و یا کشته شده جهت ساخت واکسن استفاده می شد. اما امروزه دانشمندان روش ها و تکنولوژی های مختلف دیگری را هم به کار می برند. همین امر موجب می شود که با تنوع زیادی مواجه باشیم. به طوری که تا به امروز بیش از ۲۸۹ پروژه ساخت واکسن کرونا به سازمان بهداشت جهانی معرفی شده و در مراحل مختلف تولید واکسن و آزمایش آن قرار دارند. بد نیست با برخی از مهمترین انواع واکسن کرونا و نحوه تهیه آنها آشنا شوید:
- واکسن کرونا ژنتیکی
استفاده از ماده ژنتیکی ویروس کرونا جهت تولید واکسن از جمله اولین و به قولی، بهترین روش هایی بود که در این راستا به کار گرفته شد. در این روش، بخشی از قسمت ژنتیکی ویروس (RNA) به صورت کد گذاری شده وارد بدن می شود. سلول های میزبان از این مواد جهت ساخت پروتئین استفاده کرده و آن را در حافظه خود ذخیره می نمایند. واکسن های «فایزر» و «مدرنا» به این روش ساخته شده اند. قیمت مناسب، آماده سازی سریع و نیاز به نگهداری در دماهای بسیار پایین (۱۶- تا ۱۸- درجه سلسیوس) از جمله خصوصیات این نوع واکسن ها می باشد.
- واکسن کرونا ناقل
در این روش از ساخت واکسن کرونا از یک ویروس بی خطر مانند ویروس سرماخوردگی به عنوان پوششی جهت انتقال مواد ژنتیکی ویروس کرونا به بدن استفاده می شود. سیستم ایمنی به تولید آنتی بادی و مبارزه با این ویروس و همچنین تولید سلول های حافظه می پردازد. چنانچه در آینده ویروس بیماری وارد بدن شود، بدن توانایی شناسایی آن و دفاع از خود را خواهد داشت. «واکسن آسترازنکا»، «جانسون و جانسون» و «اسپوتنیک» با این روش تولید شده اند. شایان ذکر است که این نوع از واکسن، ایمنی بسیار قوی در برابر کرونا ایجاد می کند. در ضمن می توان آن را در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتی گراد نگهداری دارد.
- واکسن کرونا پروتئینی
واکسن پروتئینی کرونا قسمت های پروتئینی ویروس کرونا (به صورت کامل یا قطعه ای از آنها) را وارد بدن می کند. سیستم ایمنی بدن، این عوامل را شناسایی کرده و به مبارزه با آنها می پردازد. بدین نحو، آنها را به حافظه خود می سپارد و توانایی شناسایی آنها در آینده نیز فراهم می گردد. واکسن «نواواکس» نمونه ای از واکسن های کروناست که به این شیوه تولید شده است.
- واکسن کرونای ضعیف شده
ساخت واکسن با استفاده از ویروس ضعیف شده یک بیماری، روشی است که جهت تهیه بسیاری از واکسن ها به کار رفته است. در این نوع از واکسن ها همانطور که از نامش پیداست، ویروس ضعیف شده کرونا که قادر به بیماری زایی نیست به بدن تزریق می شود. شایان ذکر است که تا به حال واکسن کرونایی که با این روش ساخته شده باشد مجوز آزمایش و تولید دریافت نکرده است.
- واکسن کرونای غیرفعال شده
نوع دیگری از واکسن است که با استفاده از ویروس کرونای غیرفعال یا کشته شده ساخته می شود. با ورود این ویروس ها به بدن، سیستم ایمنی شروع به دفاع کردن از خود و همچنین ذخیره اطلاعات ویروس در حافظه ایمنی بدن می کند. واکسن های «سینوفارم» و «کواکسین» و «کووبرکت» از جمله نمونه هایی هستند که با این روش تولید شده اند. از خصوصیات این واکسن ها قابلیت نگهداری در دمای یخچال و بازه زمانی بیشتر می باشد.
سایر مواد و ترکیبات موجود در واکسن های کرونا
عامل سازنده انواع واکسن ها یا به عبارتی آنتی ژن های به کار رفته در آنها را برای شما برشمردیم. اما آیا واکسنی که به ما تزریق می شود به طور خالص ارائه می شود و یا به عبارتی، تنها در برگیرنده ویروس غیرفعال یا بخشی از آن است؟ در پاسخ باید بگوییم خیر. مواد و ترکیبات دیگری نیز درون این واکسن ها وجود دارند که به افزایش اثرگذاری و همچنین طول دوره نگهداری واکسن کمک می کنند. برخی از این مواد عبارتند از:
- مواد نگهدارنده: جهت جلوگیری از آلوده شدن واکسن در هنگام باز شدن
- تثبیت کننده ها: جهت جلوگیری از واکنش های شیمیایی مختلف
- سورفاکتانت ها: جهت ترکیب سازی و جلوگیری از ته نشین شدن مواد
- رقیق کننده ها: جهت رقیق سازی واکسن پیش از تزریق (معمولا از آب استریل استفاده می شود.)
عوارض واکسن کرونا
همه واکسن ها ممکن است عوارضی در پی داشته باشند. واکسن کرونا نیز از این قاعده مستثنا نیست. بنابراین نباید انتظار داشته باشید واکسن کرونا هیچ گونه عوارضی از خود نشان ندهد و یا به دنبال واکسن بدون عارضه کرونا بگردید. عوارض احتمالی این واکسن ها معمولا خفیف بوده و در طی چند روز برطرف می شوند. از جمله عوارض بعد از تزریق واکس کرونا می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد در ناحیه تزریق واکسن
- تب
- لرز
- بدن درد
- سردرد
- خستگی و بی حالی
توجه داشته باشید که تنگی نفس، درد قفسه سینه و یا مشکل در گفتار از عوارض واکسن کرونا نیستند. چنانچه چنین علائمی داشتید و یا عوارض عادی واکسن بیش از دو تا سه روز به طول انجامید با پزشک در میان بگذارید. برای اطمینان خاطر از سلامت عزیزانی که واکسن دریافت کرده اند می توانید از خدمات پرستاری پس از تزریق کرونا استفاده کنید.
آیا واکسن می تواند ما را به بیماری کرونا مبتلا سازد؟
همانطور که قبلا نیز ذکر شد، هیچ کدام از واکسن های کرونایی که در حال تزریق هستند حاوی ویروس زنده و فعال کرونا نمی باشند. بنابراین امکان این که شما را به این بیماری مبتلا سازند وجود ندارد. پس مطمئن باشید که با تزریق واکسن کرونا، بیمار یا ناقل نخواهید شد. اما این را هم به خاطر داشته باشید که به دلیل همه گیری کرونا و همچنین جهش های پی در پی آن، واکسن شما را به صورت صددرصد از ابتلا به این بیماری مصون نمی دارد. به همین دلیل توصیه می شود حتی پس از تزریق واکسن، علی الخصوص تزریق تنها یک دوز، همچنان پروتکل های بهداشتی را رعایت کنید. در صورت نیاز می توانید از پرستار بیمار کرونا کمک بگیرید. از جمله وظایف این پرستاران عبارتند از:
- نگهداری و مراقبت از بیماران کرونایی: مراقبت از بیماران و انجام خدماتی همچون تزریق سرم و آمپول، کنترل قند خون، فشار خون و... در منزل و بدون نیاز به مراجعه به مراکز پزشکی انجام می شود.
- خدمات قبل از واکسیناسیون: شامل اقداماتی همچون تست های مورد نیاز و بررسی شرایط فرد قبل از تزریق واکسن می شود. برای مثال تست کرونا و بررسی سوابق پزشکی جهت تشخیص آنکه آیا فرد می تواند واکسن دریافت کند یا خیر.
- خدمات پس از واکسیناسون: خدماتی همچون نگهداری از سالمند واکسینه شده و کنترل عوارض احتمالی واکسن را در بر می گیرد. پرستار با تجربه ای که دارد می تواند بهترین اقدامات را در مواقع لازم انجام دهد.
کدام واکسن را انتخاب کنم؟
همه واکسن هایی که هم اکنون در ایران و بسیاری از کشورهای جهان مورد استفاده قرار می گیرند دارای تأییدیه رسمی از سازمان بهداشت جهانی بوده و تأثیر بسزایی در پیشگیری از ابتلا به این بیماری دارند. در ضمن تقریبا تمام آنها عملکرد مشابهی دارند و با وارد کردن ویروس ضعیف شده، کشته شده و یا قسمت های ژنتیکی و پروتئینی آن به بدن موجب تحریک سیستم دفاعی بدن شده و آن را برای مبارزه با ویروس های واقعی آماده سازی می کنند. ممکن است درصد ایمن سازی آنها کمی متفاوت باشد و یا تفاوت هایی در نوع ساخت، شرایط نگهداری و... داشته باشند. حتی احتمال بروز عوارض نیز وجود دارد. اما مطمئن باشید که دریافت واکسن از هر نوعی که باشد بهتر از امتناع از تزریق آن است.
در حقیقت باید گفت: بهترین واکسن کرونا برای شما، در دسترس ترین آنهاست. چرا که اولا ایمن سازی بدن حتی به اندازه کم، بسیار بهتر از عدم دریافت واکسن است. از سوی دیگر، همانطور که می دانید، کرونا هر روز قوی تر شده و با جهش های متعدد، چهره های جدیدی از خود را نشان می دهد. چنانچه مردم جهان، همکاری لازم جهت دریافت واکسن کرونا را انجام ندهند ممکن است دیگر موفق به مهار این بیماری نشویم.
