بعد از شروع مذاکرات ایران و گروه 1+4 برای احیای برجام که ابتدا در فروردین‌ماه به‌صورت مجازی صورت گرفت و سپس هیئت‌های مذاکره‌کننده در شهر وین در چهار نوبت دورهم جمع شدند حدود پنجاه روز می‌گذرد. آخرین دور نشست کمیسیون مشترک روز چهارشنبه 29 اردیبهشت‌ماه به پایان رسید و هیئت‌های مذاکره‌کننده برای مشورت و تصمیم‌گیری به کشورهای خود بازگشتند.
یک روز بعد یعنی در روز پنج‌شنبه 30 اردیبهشت‌ماه حجت‌الاسلام حسن روحانی در آیین بهره‌‌‌برداری از طرح‌های ملی وزارت نفت گفت: «گام اصلی و بزرگ را برداشته‌ایم و توافق اصلی انجام‌شده است البته در مواردی هم در حال بحث هستیم تا به توافق نهایی برسیم، اما دولت کار را انجام داده است». رئیس‌جمهور همچنین گفته بود: «امروز اگر در وین آمده‌اند و در حال مذاکره هستند و قبول دارند که تمام تحریم‌های اصلی را بر خواهند داشت، به دلیل این افتخارات است. این بحث‌هایی که می‌کنیم راجع به موارد جزئی است و گرنه در مسائل اصلی چون تحریم نفت، پتروشیمی کشتیرانی، بیمه، بانک مرکزی و بانک‌ها و چه و چه، همه را قبول کرده‌اند و تمام شد».
شاید به همین دلیل بود که روز دوشنبه سوم خردادماه توافق سه‌ماهه ایران و آژانس به مدت یک ماه دیگر تمدید شد و دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی در بیانیه‌ای، توضیحی در این خصوص صادر و اعلام کرد: «با توجه به در جریان بودن مذاکرات فنی پیرامون حل‌وفصل موضوعات پادمانی بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که به‌موازات مذاکرات وین در جریان است، حفظ داده‌های دوربین‌های نظارتی را به مدت یک ماه از تاریخ سوم خردادماه 1400 ادامه دهد تا از این طریق فرصت لازم برای پیشرفت و به نتیجه رسیدن مذاکرات فراهم شود.»
علی‌رغم خوش‌بینی مقامات ایران اما وزیر خارجه آمریکا بدون توجه به این‌که واشنگتن ابتدا از برجام خارج‌شده در مصاحبه با شبکه تلویزیونی ای بی سی نیوز مدعی شد تاکنون نشانه‌ای مبنی بر تصمیم ایران برای بازگشت به تعهدات هسته‌ای مشاهده نکرده است!
به نظر می‌رسد چندین مسئله موجب شده که تاکنون فرایند بازگشت به برجام با مشکلاتی مواجه شود. یکی از مسائلی که قطعاً در این روند تأثیر داشته فضای سیاست داخلی دو کشور ایران و ایالات‌متحده است. در ایران تلاش شده تا مذاکرات هسته‌ای برای احیای برجام به‌دوراز رقابت‌های سیاسی و انتخاباتی پیش رود. اگرچه دولت تلاش کرده با تمام توان به حداقل توافق‌هایی با گروه 1+4 به‌صورت مستقیم و با آمریکا غیرمستقیم دست یابد اما تغییر دولت در دو ماه آینده طبیعتاً ممکن است کندی‌هایی در پیشبرد امور به وجود آورد.
مسئله مهم‌تر به درگیری‌های جناحی و حتی درون جناحی در آمریکا بازمی‌گردد. نه‌تنها جمهوری خواهان بلکه برخی از دموکرات‌ها نیز اصولاً مخالف هر توافقی با ایران هستند و این مسئله حتماً پیشرفت و سرانجام هر مذاکره و توافقی را تحت‌الشعاع قرار خواهد داد. از این منظر در واقع هر توافق جدیدی فارغ از آنکه تا چه میزان متوازن باشد برای برجام سرنوشت ساز است. از این بابت حتماً این مسئله به یک مانع جدی بین دو طرف تبدیل خواهد شد. به‌ویژه آنکه به نوشته پایگاه اینترنتی وزارت امور خارجه آمریکا چند هفته قبل، یک مقام ارشد ایالات‌متحده اذعان داشته بود «هیچ تضمین کتبی برای عدم خروج دوباره واشنگتن از برجام وجود نخواهد داشت».
مسئله مهم دیگر به جدول زمانی نحوه بازگشت طرفین به برجام برمی‌گردد. درحالی‌که ایران به‌صراحت عنوان داشته ابتدا می‌باید تحریم‌ها برداشته شود و بعد از راستی آزمایی و انتفاع به برجام بر خواهد گشت اما مقامات آمریکایی چنین مرحله‌بندی را قبول نکرده‌اند.
اخیراً عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه و رئیس هیئت مذاکره‌کننده ایران در توییتی نوشته بود: «اصول یکی است، آمریکا به‌عنوان طرفی که برجام را ترک کرده است، باید اول تحریم‌های خود را بردارد. پس از راستی آزمایی ایران اجرای کامل برجام را از سر خواهد گرفت. آیا آمریکا آماده است؟»
اظهارات معاون وزیر امور خارجه بیانگر آن است که ایران فعلاً درخواست آمریکایی‌ها را بر مبنای بازگشت هم‌زمان به توافق هسته‌ای نپذیرفته است. به همین دلیل است که ایران قرار نیست تا رسیدن به نتیجه‌ای مشخص غنی‌سازی خود را کاهش دهد.
در این راستا علی‌اکبر صالحی، روز دوشنبه درباره غنی‌سازی 60 درصد بیان داشته بود: غنی‌سازی 60 درصد، 20 درصد و 5 درصد همچنان ادامه دارد و میزان انباشت ذخایر اورانیوم 20 درصد ما بالای 90 کیلوگرم است که بر اساس قانون مصوب مجلس باید در یک سال به 120 کیلوگرم می‌رسید و الان بعد از حدود 4 ماه به 90 کیلوگرم رسیده است.
صالحی گفت: میزان اورانیوم 60 درصد ما بالای 2.5 کیلوگرم رسیده است و اورانیوم 5 درصد ما هم بالای 5 تن است و فعالیت‌های هسته‌ای ما همچنان ادامه دارد.
با توجه به این شرایط فعلاً نمی‌توان با قاطعیت گفت در یک ماه آینده که توافق جدید ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعتبار دارد نتیجه‌ای حاصل خواهد شد یا خیر. در حال حاضر ایران بر روی بهره بردن واقعی و راستی آزمایی رفع تحریم‌ها تأکید دارد؛ مسئله‌ای که جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز روز دوشنبه به آن تأکید کرده بود که «تأسیسات هسته‌ای ایران بیشترین نظارت را در جهان دارند». بورل گفته بود «ایران آماده است تا به اجرای کامل تعهدات خود ذیل توافق هسته‌ای برگردد اگر واشنگتن هم به بخش اقتصادی توافق عمل کند».
